پرنده‌های بدون سرنشین از جمله محصولات معروف صنایع دفاعی کشورمان با شهرتی جهانی هستند که در سال‌های اخیر صحبت‌های فراوانی در خصوص توانمندی‌های برجسته و ویژگی‌های آن‌ها در داخل و خارج از کشور مطرح شده است. سابقه طولانی توسعه این محصولات بومی نظامی در کشور ما بر اساس نیاز‌ها و تحریم‌های ناجوانمردانه در دوره دفاع مقدس، باعث شده تا آن‌ها امروز بدل به یک ظرفیت مهم تولید قدرت دفاعی و آفندی برای جمهوری اسلامی ایران و دوستانش و ایضا یک منبع بزرگ نگرانی برای دشمنانش شوند.

در کنار بحث‌های مربوط به توسعه سیستم‌های جدید بدون سرنشین و ایضا ارتقاء پهپاد‌های قدیمی‌تر موجود در خدمت نیرو‌های مسلح، بحث صادرات پهپاد‌های ایرانی به کشور‌های دیگر هم از جمله مسائلی بوده که همیشه طرح شده و برای نمونه برخی از مدل‌های شبیه پهپاد‌های سری مهاجر ایرانی از سال‌ها پیش در کشور ونزوئلا دیده شده اند. حضور پهپاد‌های ایرانی در بحث جبهه مقاومت و مبارزه با تروریسم در عراق و سوریه در یک دهه اخیر نیز بسیار پر رنگ بوده، ولی بیشتر به شکل پیمان‌های دفاعی و استفاده‌های مشترک در داخل ماموریت مستشاری در این مناطق تعریف شده بود.

بعد از پایان قانونی مهلت تحریم غیرقانونی و قلدرانه شورای امنیت سازمان ملل علیه محصولات نظامی ایران، بحث ورود جدی‌تر به بازار‌های جهانی برای جمهوری اسلامی ایران مطرح بود و حالا به نظر می‌رسد یک کشور همسایه و همزبان، به یکی از اولین مشتری‌های جدی در حوزه محصولات دفاعی تبدیل شده است؛ لذا با حضور عالی رتبه‌ترین مقام نظامی یونیفرم پوش کشورمان یعنی سرلشکر محمد باقری رییس ستاد کل نیرو‌های مسلح، مشخص شد که خط تولید پرنده‌های بدون سرنشین سری ابابیل ۲ در کشور همسایه، تاجیکستان آغاز به کار کرده است.

کشور تاجیکستان به عنوان یکی از جمهوری‌های شوروی سابق که در منطقه آسیای مرکزی قرار دارد چند سالی است دارای برخی مشکلات و تنش‌های مرزی است که این تنش‌ها در چندین مورد به درگیری‌های مسلحانه سنگین و تمام عیار مرزی بدل شده است. از طرف دیگر خروج آمریکا و ناتو از افغانستان باعث افزایش نگرانی‌های امنیتی در تاجیکستان شده است.

مسئله دیگر نیز رشد و افزایش احتمال فعال شدن سلول‌های خفته تکفیری در منطقه آسیای مرکزی است و مجموعه‌ای از این مسائل، نیرو‌های مسلح و دولت تاجیکستان را به سمت افزایش و تقویت قوای نظامی از جمله بحث توان پهپادی سوق داده است.

ابابیل ۲؛ پرنده پر سابقه ایران برای همسایگان

بر اساس تصاویر مربوط به بازدید سرلشکر باقری از خط تولید پرنده‌های بدون سرنشین در تاجیکستان، مشخص شد که پرنده‌ای که در مرحله اول، در حال تولید در این کشور بوده ابابیل ۲ است؛ یکی از پهپاد‌های تقریبا اولیه ایرانی که سابقه طولانی در بحث ماموریت‌های مختلف داشته و به دلایل مختلفی در این مرحله گزینه‌ای مناسب نیاز همسایه ما به حساب می‌آید.

پهپاد ابابیل ۲ در حال پرتاب شدن از پشت یک وانت

اولا باید به این مسئله اشاره کرد که نیرو‌های مسلح تاجیکستان در ابتدای مسیر توسعه توان خود در حوزه بدون سرنشین‌ها است و مشخصا برای تسلط به این فن و توانایی، اگر با گزینه‌های ساده‌تر روند فعالیت خود آغاز کند، قطعا سریع‌تر می‌تواند به یک توانایی عملیاتی دست پیدا کند. ابابیل ۲ یک طراحی ساده، به نسبت ارزان قیمت و در عین حال کاربردی است که می‌تواند از نیازی مثل پهپاد هدف برای واحد‌های پدافندی تا بحث شناسایی و ایضا در مسئله حملات انتحاری را پوشش دهد. در عین حال مشخص است که صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران، به فروش صرف پهپاد بسنده نکرده و مشخص است که خط تولید این پرنده بدون سرنشین در کشور همسایه فعال شده که نشان دهنده حجم قابل توجه سفارش است.

ابابیل-۲ با مداومت پرواز ۱.۵ ساعته می‌تواند تا ۲۰۰ کیلومتر برد عملیاتی داشته باشد و بیشینه سرعت کروز آن به ۲۲۰ کیلومتر بر ساعت می‌رسد. این پهپاد می‌تواند تا ارتفاع بیش از ۳ کیلومتر از سطح زمین ارتفاع بگیرد و در عملیات مراقبت و شناسایی می‌تواند مساحتی معادل ۷۷۰ کیلومتر مربع را پایش کند.

نصب پهپاد ابابیل ۲ روی قایق‌های تندرو نیروی دریایی سپاه

سامانه ناوبری ابابیل-۲ GPS/INS است و نوع هدایت و کنترل آن هم می‌تواند به صورت کنترل از راه دور باشد و هم خودکار، که در حالت خودکار برد این پهپاد افزایش خواهد یافت. نیروی پیشران این پهپاد از یک موتور پیستونی دو سیلندر تامین می‌شود که با توان ۲۵ اسب بخار، مصرف سوختی در حدود ۵ لیتر بر ساعت دارد.

این پهپاد نیازی به پرواز کردن از روی باند نداشته و از روی یک ریل شتاب دهنده از پشت یک وانت قابل به پرواز در آوردن است. اخیر نیروی دریایی سپاه نیز قابلیت به پرواز در آوردن این پرنده‌های بدون سرنشین از روی قایق‌های تندرو خودرو را به صورت عملیاتی به نمایش گذاشته شده است.

پیش از این و در دهه ۸۰ نیز یکی از محصولات خانواده ابابیل، توانسته بود با موفقیت بر فراز ناوهواپیمابر امریکا به پرواز درآید بدون آنکه سامانه‌های نظارتی و پدافندی این شناور مجهز، متوجه آن شود که در آن زمان، بازتاب‌های فراوان و تحلیل‌های متعددی در میان رسانه‌ها و کارشناسان بین المللی داشت.

سیستم اپتیکی در زیر پهپاد ابابیل ۲ در خط تولید در تاجیکستان

نمونه‌ای از ابابیل مجهز به دوربین در دماغه در مدل‌های قدیمی - با مدل جدید در تاجیکستان مقایسه کنید

در تصاویر مربوط به کارخانه تولید این پهپاد، حداقل دو فروند پهپاد تقریبا کامل شده مشاهده می‌شود که یکی از پهپاد‌ها مشخصا در زیر دماغه خود دارای یک دوربین است که طبیعتا مشخص می‌کند از آن برای عملیات‌های شناسایی استفاده خواهد شد. یکی دیگر از پهپاد‌ها در این بخش فاقد دوربین است که مشخص نیست هنوز مراحل ساخت آن تکمیل نشده یا جزو مدل‌های هدف یا انتحاری است. در هر صورت باید گفت که به خاطر تاسیس کارخانه و خط تولید در این کشور، تغییر کاربری دادن برای تاجیک‌ها خیلی سخت نخواهد بود.

آیا تاجیک‌ها چشمی به فطرس هم دارند؟

یک نکته قابل توجه دیگر در بازدید سرلشکر باقری و افتتاح این کارخانه تولید پهپاد، وجود پوستری از یک پرنده بدون سرنشین پهن پیکر روی بخشی از دیوار است که با اطمینان بالا می‌توان گفت مربوط به پهپاد ایرانی "فطرس" است. یک پهپاد پهن پیکر، دوربرد و بلند پرواز از محصولات وزارت دفاع و پشتیانی نیرو‌های مسلح که چندین سال پیش رونمایی شد.

نکته جالب این که پهپاد‌های ایرانی زیادی تا به امروز تولید شده و شاید بگوییم برخی از آن‌ها احتمالا، توانمندی و ابعادی مابین پهپادی مثل ابابیل ۲ و فطرس دارند که شاید گزینه‌های قابل توجه تری برای تاجیک‌ها باشد. اما نصب صرفا پوستری از این پهپاد خاص ایرانی می‌تواند نشان از میل این کشور به بدست آوردن یک توانایی راهبردی در حوزه پرنده‌های بدون سرنشین با کمک همسایه با سابقه خود باشد.

پوستر پهپاد پهن پیکر در محل کارخانه و بازدید سرلشکر باقری در تاجیکستان

پهپاد پهن پیکر فطرس

در نهایت باید به این مسئله اشاره کرد که تاسیس خط تولید پرنده‌های بدون سرنشین و نه فقط صرفا تعدادی محدودی پهپاد، نشان از به ثمر رسیدن دیپلماسی دفاعی نیرو‌های مسلح و دولت سیزدهم مبنی بر ضرورت عمق گرفتن روابط دفاعی بین تهران و تاجیکستان است و می‌تواند یک مدل و الگوی موفق برای صنایع دفاعی و نیرو‌های مسلح کشورمان به منظور حضور قوی‌تر در بازار‌های جهانی باشد.

طبیعتا توجه به بازار‌های کشور‌های همسایه خصوصا با توجه به بحث اقتصاد صادرات محور بدون اتکاء به نفت، از جمله مواردی است که در سال‌های اخیر مورد تاکید جدی و چندین باره رهبر معظم انقلاب نیز بوده و با این اتفاق بزرگ، به نظر می‌رسد باز هم نیرو‌های مسلح در انجام آن پیشقدم و خط شکن بوده اند و محصولی دفاعی، اثرگذار و دانش بنیان را روانه حفاظت از مرز‌ها و منافع یک کشور دوست و همسایه کرده اند.

منبع: مشرق