چرا با وجودی که خاندان دستغیب از سادات هستند، جلو اسم این شهید، عنوان سید نیست؟ این مسجد کی و توسط چه کسی بنا نهاده شده؟ اگر شما هم گذارتان به خیابان ولی عصر شیراز افتاده باشد و این مسجد که بعد از شرکت مخابرات ولی عصر، در کنار خیابان بنا شده ، را دیده اید. شاید توفیق ادای فریضه هم در این مسجد داشته اید و یا برای شرکت در مجلس ترحیمی به این مسجد مشرف شده اید و ذهن کنجکاوتان با سوالاتی مشابه سوالات بالا درگیر شده باشد.

چندی قبل در یکی از مجالس هفتگی خانگی، با یکی از پیشکسوتان انقلاب آشنا شدم که در صحبت هایش، پاسخ سوالات خود را یافتم.

او اشاره ای به وقایع ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ در شیراز داشت و گفت : حداقل نام ۵ شهید در تاریخ ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ در شیراز ثبت شده که برجسته ترین آن ها شهید خلیل دستغیب است.

نام اصلی این شهید خلیل سربی است که خواهر زاده شهید محراب آیت اله دستغیب است. مادر خلیل سربی خواهر شهید دستغیب است، چون از ناحیه پدری منسوب به سادات نیست، پیشوند سید ندارد ولی به خاطر اشتهار خاندان دستغیب، ایشان به شهید خلیل دستغیب شهرت یافته است.

سخنران گفت: در ۱۶ خرداد ۱۳۴۲ در شیراز در اعتراض به رژیم شاه و دستگیری امام خمینی (ره)، تظاهراتی در میدان شهدا (شهرداری) برپا شد که شهید خلیل در آن تظاهرات حضور داشت.

ماموران شهربانی برای متفرق کردن تظاهر کنندگان وارد عمل شدند و تظاهرات به خشونت کشیده شد.

سرهنگ ایروانی که رئیس کلانتری آن ناحیه بود، برای بر هم زدن تظاهرات شخصا وارد عمل شد. اقدامات معمول مانند تیر هوایی و گاز اشک آور برای متفرق کردن معترضین موثر واقع نشد و سرهنگ به تیراندازی مستقیم به مردم اقدام کرد که یکی از این تیرها به خلیل سربی اصابت کرد و او اولین شهید قیام خرداد ۱۳۴۲ در شیراز شد. اسداله پروا نیز شهید دیگر این صحنه خونین بود.

هر چند فریاد اعتراض مردم در خرداد ۱۳۴۲ در جای جای ایران به خاک و خون کشیده شد، اما ۱۵ سال و اندی طول کشید و به برکت خون این شهیدان، انقلاب اسلامی به پیروزی رسید و رژیم ستمشاهی سرنگون شد.

بعد از انقلاب از جمله دستگیر شدگان در شیراز، سرهنگ ایروانی بود و چون شهادت خلیل دستغیب (سربی) به دست او مسجل بود، در دادگاه به اعدام محکوم شد. سرهنگ که از کرده خود پشیمان بود، در دادگاه به مادر شهید خلیل پناه آورد و ملتمسانه از او خواست که او را ببخشد.

قلب رقیق مادر تحت تاثیر این خواهش قرار گرفت و او مساله را به مشورت با برادر بزرگ خود، شهید دستغیب، واگذار کرد.

چون موضوع تقاضای متهم به قتل فرزند دلبندش را با معلم بزرگ اخلاق، حضرت آیت اله دستغیب، در میان گذاشت، شهید دستغیب نیز که نمونه رافت و خلق کریمانه در جامعه بود، به خواهر مکرم خود توصیه کرد که گذشت کند و قاتل فرزندش را ببخشد و بدینگونه سرهنگ، از کمند قصاص، رهایی یافت.

این گذشت کریمانه مادر شهید خلیل دستغیب، باعث تنبه سرهنگ شد و به پاس قدردانی از این اقدام خداپسندانه و شاید به عنوان دیه شهید، قطعه زمینی که در خیابان ولی عصر شیراز، مکان فعلی مسجد شهید خلیل دستغیب، داشت را به مادر شهید واگذار کرد و مادر شهید هم تصمیم گرفت که بنای مقدس این مسجد را بنیان گذاری کند و با نامگذاری مسجد به نام شهیدش، نام او را جاودان سازد و چنین شد که مسجد فعلی «شهید خلیل دستغیب در خیابان ولی عصر شیراز ساخته و مزین به نام این شهید ۱۶ خرداد ۱۳۴۲ شیراز شده است.