۲۷ خرداد امسال مصادف شده است با (۱۷ ژوئن )روز جهانی بیابان زدایی ، روزی که برای پیشروی خاک در مسیر زندگی بشر باید تدبیر شود، شایدبرای کویرنوردان چیزی زیباتر از کویر نباشد اما این ساختارهای زیبای خاکی کرمان را با چالشی بنام افزایش بیابان وکمبود نفس  رو به رو کرده است.

مهدی رجبی زاده مدیر کل منابع طبیعی استان کرمان درباره این پدیده می گوید: تقریبا ۲۰ درصد بیابان‌های کشور در استان کرمان است و نکته مهم این است که ۴و نیم میلیون هکتار آن اراضی حساس با فرسایش بادی است که فقر پوشش گیاهی در این عرصه‌ها بالا است وباعث می‌شود با کوچکترین وزش بادی ما شاهد طوفان شن خیزش گردوخاک شویم.

او می‌گوید: در شمال استان کرمان ۲۸ کانون بحرانی قرار دارد که یک میلیون و ۲۸۰ هزار هکتار، وسعت دارند که شامل اماکن مسکونی، باغات، اراضی کشاورزی و راه‌های مواصلاتی است که بر اثر هجوم شن‌های روان درحال خارج شدن از حالت زندگی و دسترسی هستند.

او گفت: ما وظیفه داریم در اولویت اول این کانون‌های بحرانی را در استان مدیریت کنیم.

مدیرکل منابع طبیعی استان کرمان می گوید: بحث مقابله با بیابان زایی در استان کرمان پیشینه تقریبا ۵۵ سال دارد و از سال ۴۵ فعالیت‌های مختلف برای مقابله با بیابان زایی در استان در قالب جنگل‌های دست کاشت، مالچ پاشی، تله‌های رسوب گیر انجام شده و همچنان ادامه دارد.

به گفته او در دهه اخیر به دلیل استمرار کم بارشی ما شاهد بروز عوارض منفی بیابان زایی در استان هستیم.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمان می‌گوید: تعداد روز‌های غبار آلود بیشتر شده و حرکت شن‌های روان و ایجاد تپه‌های ماسه‌ای در اطراف روستا‌ها و بعضا شهر‌های ما بیشتر شده است.

او گفت: به دلیل اینکه عرصه‌های ما وسیع است در سند مقابله با گرد و غبار استان باید تقریبا در سطح ۷۵۰ هزار هکتار فعالیت مختلف مدیریت بیابان انجام دهیم.

رجبی زاده گفت: اجرای این سند یکی اعتبار زیادی می‌خواهد و دوم زمان طولانی باید صرف کنیم تا این پروژه‌ها به نتیجه برسد، ما مجبوریم در کار‌ها اولویت بندی کنیم.

به گفته رجبی اکنون از ۱۶ شهرستان شمال استان ۱۳ شهرستان بیابانی یا در معرض بیابانی شدن است و فعالیت‌های مختلف برای مقابله با بیابان را در این شهرستان‌ها انجام می‌دهیم و حجم کار بالا است.

او گفت: در همین شهرستان‌ها هم اولویت ما ۴ شهرستان شرق استان ریگان، فهرج، بم، و نرماشیر است. به گفته رجبی در سال ۹۵ در مقابله با فرسایش بادی در شرق استان اعتباری بالغ بر ۵۴۰ میلیارد تومان برای یک دوره ۵ ساله نیاز بود، ولی به دلیل افزایش تورم و تنگنا‌های مالی حدود ۳۰۰ میلیارد تومان هزینه شده است ۷۰ درصد پروژه مانده است با قیمت‌های امروز ۲ هزار میلیارد اعتبار نیاز داریم تا فعالیت‌ها را اجرا کنیم تا بتوانیم یک امنیت زیستی در منطقه به وجود آوریم.

۸۲ درصد شرایط استان کرمان در فاز خشکسالی

نکو آمال مدیر کل هواشناسی استان کرمان گفت: در سال زراعی جاری، تاکنون ۸۱ میلیمتر بارش در استان داشتیم که نسبت به بلند مدت که ۱۲۱ میلیمتر است متاسفانه ۳۸ درصد کاهش داریم.

او می‌گوید: بیشترین بارش در شهرستان منوجان با ۱۶۵ میلیمتر و کمترین درشهرستان انار که ۳۰ میلی‌متر بوده است.

به گفته نکو آمال ، در مجموع به سبب بارش‌هایی که در دی ماه در جنوب استان گزارش شده  شرایط این منطقه بهتر از بقیه نقاط استان است.

او گفت: ۸۲ درصد شرایط استان کرمان در فاز خشکسالی خفیف تا شدید قرار دارد و این شرایط مناسبی برای منابع آب و حوزه‌های آبی استان نیست.

مدیرکل هواشناسی استان کرمان می‌گوید: بطور کلی در سی سال گذشته سال ۱۳۹۷ بدترین شرایط خشکسالی  برای استان بود  و کلا استان کرمان از سال ۱۳۸۲ تا کنون در شرایط خشکسالی قرار دارد.

به گفته او شاید دریک سال یا چند سالی شاهد بارش خوب باشیم، اما این دلیل نمی‌شود که منابع آبی و حوزه‌های ما پر آب شود.

نظری معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان کرمان گفت: متاسفانه چند سالی است که در استان و کشور شاهد پدیده ریزگرد هستم که یا منشأ آن داخلی و یا خارجی است.

او می‌گوید: استان کرمان تحت تاثیر کانون‌های داخلی و استان‌های همجوار قرار گرفته است و کانون داخلی بیشتر سمت جازموریان است که با خشک شدن تالاب تحت تاثیر قرار می‌گیریم.

سرعت بیابان زایی در سه سال گذشته بیشتر شده است

به گفته نظری ما روز‌های ناسالم زیادی در سه سال گذشته در استان داشتیم و با استفاده بی رویه از منابع آبی و پایین رفتن سطح آب‌های زیر زمینی سرعت بیابان زایی شدن در استان بالا رفته است.

احمدی مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب استان کرمان گفت: کم‌آبی، گرما، کاهش بارندگی، خشکسالی، گرد و غبار و ریزگرد، مشکلات زیست محیطی سال‌های اخیر در جنوب کرمان ضرورت اجرای طرح‌های بیابان‌زدایی را در این منطقه بیشتر کرده است.

او می‌گوید: عرصه‌های بیابانی در این منطقه یک میلیون و ۲۶۰ هزار هکتار است و بیش از ۳۹۰ هزار هکتار از این عرصه‌ها را کانون‌های بحرانی فرسایش بادی تشکیل می‌دهند که این کانون‌ها تقریباً در شهرستان‌های تحت پوشش این اداره کل به ویژه مناطق بیابانی جازموریان (قلعه‌گنج و رودبار جنوب) پراکنده است.

 احمدی عرصه‌های بدون پوشش گیاهی، بستر خشک رودها، زمین‌های کشاورزی بایر و رها شده را از اصلی‌ترین منابع برداشت ماسه عنوان کرد.

او گفت: طرح محوری بادشکن اطراف مزارع به منظور کنترل و کاهش فرسایش بادی از سطح مزارع اهمیت دارد.

طرح هایی که مقابل بیابانی شدن استان ایستاده اند

به گفته مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب استان خوشبختانه در سال‌های اخیر با انجام اقدامات شاخصی نظیر ایجاد ۳ هزار و ۵۱۱ کیلومتر بادشکن زنده، ۹ هزارو ۳۵۰ هزار هکتار ذخیره نزولات آسمانی و مدیریت هرزآب از طریق احداث هلالی آبگیر و گوراب، ۷ هزار و ۱۰۰ هکتار احیای بیابان با استفاده از روش نهالکاری، ۲ هزارو و ۴۲۳ هکتار تثبیت و احیای تپه‌های ماسه‌ای با استفاده از روش مالچ پاشی توأم با نهالکاری، تولید بیش از ۲ میلیون اصله نهال و اجرای طرح تعمیم ترسیب کربن (مدیریت مشارکتی و توسعه روستایی در سطح ۶۰۰ هکتار) توانسته‌ایم بخش مهمی از بحران فرسایش بادی را در سطح منطقه مدیریت کنیم.

احمدی گفت: تشکیل ۱۶ صندوق توسعه پایدار روستایی و نهادینه سازی ۱۰۷ گروه توسعه روستایی با ۱۱۸۵ عضو و همچنین آموزش مردم و جوامع محلی جهت اخذ مهارت شغلی در پروژه ترسیب کربن به تعداد ۲۹۵ نفر شغل و طرح مطالعاتی انجام شده در سطح ۲۵۵ هزارو ۲۴۶ هکتار را از دیگر اقدامات انجام شده اداره امور بیابان این اداره کل است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان گفت: آبیاری و مراقبت از عرصه‌های احیا شده با استفاده از روش نهال‌کاری بیابان و با حمایت از پروژه‌های اجرا شده به ویژه ایجاد بادشکن زنده اطراف مزارع با مشارکت مردم و اجرای پروژه مدیریت روان آب‌ها بر اقتصادی کردن طرح‌های اجرایی برای جوامع از اقدامات مهم بوده است.

امسال شعار روز بیابان زدایی عبور از خشکسالی با مشارکت همگانی است دو ستگاه‌های دولتی و مردم باید همت کنند در کنار هم  برای از بین بردن این بحران تلاش کنند.

شاید عرصه مقابله با بیابان نیاز به طرح های جهادگونه دارد و باید از ظرفیت بسیج کشاورزان یا نهادهایی مانند نظام مهندسی کشاورزی که جمعیت زیادی تحصیل کرده کشاورزی در اختیار دارند استفاده و فکری برای فرو رفتن بخش های مهمی از شرق استان در شن های نرم و روانی کرد که نتیجه سالها بارش و خشکسالی و البته مدیریت سو برداشت آب از ذخایر زیرزمینی هستند.

بیابان جاذبه بزرگی برای جذب توریست است اما برای استفاده از این جاذبه باید ابتدا کویر را خوب شناخت و عمق کویر مرکزی ایران که بخش هایی از آن استان کرمان را در خود فرو برده را شناسایی کرد.

استان کرمان استانی نیمه خشک وگرم است واین کمبود باران بلای جان زندگی مردم در شرق استان شده است، شاید نیاز باشد این منطقه از استان به سبب همجواری با بیابان بزرگ بیشتر مورد مطالعه و هدف برنامه ریزی های جهادگونه قرار گیرد تا کمتر اخبار روزانه ریزگرد ها و مشکلات تنفسی مردمان زحمتکش و کویر دیده این منطقه را منتشر کنیم.

گزارش از مرضیه کریمی افشار