«آگاهی جامعه از تغییرات اقلیمی، مسئولیت‌های تازه‌ای برای ما ایجاد کرده است که شاید قبلا وجود نداشتند. برای مثال، چند دهه است شرکت‌های بزرگ نفتی جهان تلاش کرده‌اند تأثیرات آب‌وهوایی سوخت‌های فسیلی را انکار کنند، اما حالا این موضوع به واقعیتی شناخته‌شده برای عموم مردم تبدیل شده و دیگر نمی‌توان پیامد‌های آن را پنهان کرد. با این حال هنوز هم مسائلی وجود دارد که اغلب نادیده گرفته می‌شوند.

یکی از آن‌ها موضوع مصرف‌گرایی است. شاید این واقعیت را شنیده باشید که نوع غذا‌های مصرفی و حجم آبی که در تهیه آن‌ها مصرف می‌شود با واقعیت‌هایی که درباره آب‌وهوای زمین می‌دانیم سازگاری ندارد، اما تأثیر عادت‌های مصرف ما به همین جا ختم نمی‌شود. امروزه دانشمندان می‌گویند حتی لباس‌ها و کفش‌هایی که می‌خریم هم می‌توانند بر آب‌وهوا تاثیرگذار باشند، زیرا صنعت مد که شاهد رشدی انفجاری است یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز‌های گلخانه‌ای (GHG) شناخته می‌شود.

بیشتربخوانید

• شهر‌هایی که تا ۲۰۵۰ به زیر آب می‌روند! + تصاویر

سهم خانوار‌ها در انتشار مستقیم (شامل استفاده از سوخت‌های فسیلی در منازل و حمل‌ونقل) و غیر مستقیم (از طریق مصرف کالا‌ها و خدمات) گاز‌های گلخانه‌ای به طور متوسط حدود ۶۰ درصد از سهم جهانی است. بر اساس مطالعه‌ای که در دانشگاه میشیگان انجام شد، بخش عمده‌ای از این سهم شامل مصرف انرژی، حمل‌ونقل، خدمات، بهداشت، آموزش، اوقات فراغت و غذاست.

سهم صنعت پوشاک در انتشار گاز‌های گلخانه‌ای

داده‌ها نشان می‌دهند مصرف کالا (به طور ویژه پوشاک) در کشور‌های توسعه‌یافته تاثیر ناچیزی در انتشار گاز‌های گلخانه‌ای دارد، اما این موضوع واقعیت دیگری را پنهان می‌کند و آن اینکه امروزه تولید بخش عمده کالا‌های مصرفی که در کشور‌های توسعه‌یافته به فروش می‌رسند در سایر مناطق جهان انجام می‌شود. در نتیجه حدود ۲۰درصد از انتشار غیر مستقیم گاز‌های گلخانه‌ای نه در داخل منازل بلکه در کشور‌هایی مثل چین و هند که به عنوان کارخانه‌های اصلی جهان عمل می‌کنند صورت می‌گیرد که از این میزان، ۱۲درصد مربوط به صنعت پوشاک و کفش است.

فراخوان برای تحول

شکی نیست که این لباس‌های تولید شده اگر انبوهی از مصرف‌کنندگان حریص برای مصرف آن نباشد، مسلما وجود نخواهد داشت. اغراق نیست اگر بگوییم تولید جهانی لباس از سال ۲۰۰۰ میلادی تاکنون دو برابر شده است. نتایج مطالعات نشان می‌دهد فقط در آمریکا، هر شهروند سالانه ۷۰ شلوار قابل استفاده را دور می‌اندازد که هرکدام به طور متوسط فقط هفت تا ۱۰ بار پوشیده شده است. همچنین از هر سه شهروند انگلیسی یک نفر پس از یکی - دو بار پوشیدن یک لباس، آن را قدیمی می‌داند! برای پاسخگویی به این تقاضای دیوانه‌کننده در زمینه مد، برند‌ها سرعت تولید خود را افزایش داده‌اند. بر این اساس جای تعجب نیست که برخی کارشناسان، صنعت مد را بازیگر اصلی تغییر اقلیم معرفی می‌کنند. اما فراخوان‌ها برای تحول هم زیاد است.

سال ۲۰۱۸، بازیگران اصلی صنعت مد و دیگران زیر چتر سازمان ملل متحد گرد هم آمدند تا منشور صنعت مد به منظور انجام اقدامات اقلیمی را با هدف کربن‌زدایی از این صنعت برای کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای و رساندن آن به صفر خالص تا سال ۲۰۵۰ کلید بزنند. در سال‌های اخیر، برند‌های بزرگ و استارت‌آپ‌های کوچک ابتکار‌های مختلفی از تولید پایدارتر گرفته تا بازیافت را اتخاذ کرده‌اند. با این حال در حال حاضر کمتر از یک درصد مواد صنعت نساجی بازیافت می‌شود.

با این همه، ابتکار‌های صنعتی بدون ایجاد تغییر در مصرف‌کنندگان بیهوده است. نشریه «تغییر اقلیم طبیعت» در این رابطه می‌نویسد: «تلاش برای سبزکردن این صنعت آلاینده نیازمند اقدام کسب‌وکار‌ها و مصرف‌کنندگان است. همچنین نیاز شدیدی به بازگشت به مد آهسته (در مقابل مد سریع یا فست فشن)، تولید پوشاک با کیفیت بالاتر و با عمر قابل استفاده بیشتر وجود دارد. به نوشته این نشریه، مد سریع یکی از بخش‌هایی است که در سال‌های اخیر مصرف‌گرایی در آن بیشترین رشد را داشته است. اما کارشناسان هشدار می‌دهند: مصرف سبز آب‌وهوا را نجات نمی‌دهد. باید کمتر مصرف کنیم؛ کیفیت را بر کمیت ترجیح بدهیم، لباس‌ها را تعمیر، اهدا و بازیافت کنیم و مهم‌تر از همه از خرید چیزی که نیاز نداریم پرهیز کنیم.

رد پای کربنِ پوشاک

حتما تعجب می‌کنید اگر بشنوید سهم کمد لباس ما در تغییر اقلیم به هیچ وجه ناچیز نیست. بر اساس برآوردها، صنعت نساجی در مجموع مسئول چهار تا ۱۰ درصد از انتشار جهانی گاز‌های گلخانه‌ای است و این میزان تا اواسط این قرن می‌تواند به ۲۶ درصد برسد. برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) اشاره می‌کند انتشار کربن از این بخش بیشتر از انتشار کربن ناشی از همه پرواز‌های بین‌المللی و کشتیرانی دریایی است. طبق گزارش مجمع جهانی اقتصاد (WEF)، زنجیره تولید صنعت مد و به‌ویژه صنعت نساجی سومین بخش بزرگ از نظر انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، پس از مواد غذایی و ساخت‌وساز است. شورای آب و هوای استرالیا خاطرنشان می‌کند که دو-سوم رد پای کربن یک لباس از تولید الیاف مصنوعی که امروزه ۶۵درصد از کل مواد نساجی را تشکیل می‌دهد ناشی می‌شود. بر اساس برآورد‌ها برای اینکه صنعت نساجی بتواند به هدف توافقنامه پاریس در سال ۲۰۱۵ برای محدود کردن گرمایش جهانی به ۱.۵درجه سانتیگراد دست یابد، باید سطح کنونی انتشار گاز‌های گلخانه‌ای یعنی ۲.۱میلیارد تن «دی‌اکسیدکربن معادل» که عامل اصلی گرمایش جهانی است را به ۱.۱ میلیارد تن تا سال ۲۰۳۰ کاهش دهد.

اما تاثیرات محیطی مد فقط در زمینه آب‌وهوا نیست. طبق گزارش برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد برای تولید یک شلوار جین ۳۷۸۱ لیتر آب مصرف می‌شود. نساجی صنعت تشنه‌ای است که سالانه ۹۳ میلیارد مترمکعب - معادل نیاز پنج میلیون نفر - آب مصرف می‌کند. افزون بر این، این صنعت تولیدکننده ۲۰ درصد از کل فاضلاب روی کره زمین و مقدار زیادی زباله است، زیرا ۸۷درصد از کل الیاف سوزانده یا به محل‌های دفن زباله فرستاده می‌شوند. فقط لباس‌های دورریخته‌شده نیستند که آلودگی ایجاد می‌کنند: حتی شستن لباس‌های فیبر مصنوعی در هر سال، نیم میلیون تن ریزفیبر - معادل ۵۰میلیارد بطری پلاستیکی - را وارد اقیانوس‌های آزاد می‌کند و به مشکل ریزپلاستیک‌ها می‌افزاید.

منبع: روزنامه جام جم