دریکی از خیابان‌های جنوب شرقی شهرکرمان هستم خیابانی پررفت وآمد که عمدتا اقشارپایین دست جامعه در آن بیشتر تردد می‌کنند، یک واحد املاک وخرید وفروش ملک اینجاست که فروشنده درحال بحث وبررسی با یک مشتری برای خرید خانه اش است.

شاگرد مغازه صاحب مغازه را نشان می‌دهد خودش زیاد اهل صحبت کردن نیست در نتیجه از زیر بارگفتگو شانه خالی می‌کند.

صاحب مغازه نیز درحال چانه زدن با مردی است که ملکی برای فروش دارد.

کمی جلوتر از آن مغازه، املاکی دیگری چشمم را می‌گیرد.

مرد درشت هیکلی به عنوان صاحب واحد صنفی پشت میزنشسته ساعات پایانی کارش هست و درحال جمع کردن وسایلش هست.

آقای محمدی وقتی می‌فهمد خبرنگار هستم سر درد دلش باز می‌شود، از افزایش عجیب نرخ اجاره بهای مغازه اش شاکی است ومی گوید: من هرماه ۱ میلیون و ۳۰۰ میلیون تومان اجاره مغازه می‌دادم صاحب مغازه از من خواسته است از این ماه به بعد یا ۸ میلیون تومان بپردازم یا اینکه تخلیه کنم.

محمدی می‌گوید: فکر می‌کنید به چه سختی وصرف چه هزینه‌هایی برای مغازه ام امروز در این محل جا افتادم در نتیجه مجبور هستم از این ماه ۸ میلیون پول اجاره بدهم.

صاحب خانه هایی که بازار مسکن را در دست دارند

او از جمله فاکتور‌های تعیین کننده قیمت واحد مسکونی وتجاری را سلیقه صاحب ملک، تورم بازار، کمبود مسکن، میزان عرضه وتقاضا وموقعیت مکانی ملک از نظر دسترسی به خیابان اصلی می‌داند.

از او می‌پرسم حق کمیسیونی که در اجاره دادن ملک مدنظر است به چه میزان است؟ وچه کسی آن را تعیین می‌کند، می‌گوید: بر اساس تعرفه اتحادیه مشاوران املاک این کمیسیون از طرفین اخذ می‌شود به طور مثال اگر برای کسی مغازه‌ای با اجاره ۸ میلیون تومان پیدا کنیم از هریک از طرفین ۲ میلیون و ۶۰۰ هزارتومان کمیسیون می‌توانیم بگیریم که اغلب از زیربار پرداخت کمیسیون شانه خالی می‌کنند.

این مشاور املاک ادامه می‌دهد: با توجه به افزایش قیمت‌ها، اجاره در محدوده شهری برای بسیاری افراد به صرفه نیست و متاسفانه مردم به حاشیه‌های شهر روی آورده اند و خانه خالی برای اجاره درمحلاتی مانند الله آباد، سیدی شهرک صنعتی و شرف آباد که حاشیه نشین هستند حتی وجود ندارد.

اجاره های اشتراکی بدون تناسب های فرهنگی واخلاقی

محمدی به نکته عجیبی اشاره می‌کند: برای اولین بار درتاریخ کارم شاهد بودم خانم دانشجویی که شاغل است آمده ومی گوید حاضرم با هرخانمی که بگویید هم خانه شوم که فشارپرداخت اجاره کمتر باشد، این درحالی است که قبلا اجاره‌های اشتراکی را بین دو دوست و یا آشنا و خانواده شاهد بودیم و تاکنون این مساله را در کرمان ندیده بودم که بتوان دو نفر با دو روحیه وسبک زندگی متفاوت را کنار هم قرار داد.

مغازه املاکی اش بزرگ است و مراجعه کننده‌های متعددی دارد.

خودم را صاحب خانه قلمداد می‌کنم و از او می‌خواهم برای دو اتاق دو در سه متر تعیین قیمت کند که اگر بخواهم اجاره دهم.

اومی گوید: ۵ یا ۱۰ میلیون پول ودیعه وماهی ۲ میلیون اجاره بها اگر بخواهم در لیست قرار دهم.

او به نرخ مجاز افزایش اجاره‏‌بها در امسال اشاره می کند و می گوید : مردم توجهی به این حرف‌ها ندارند صاحب خانه‌ها ملک شان را براساس تورم روز محاسبه می‌کنند نه با حرف مسئول!

باید قانع شوم و الا  گفتگو به حاشیه می رود.

با ورود مردی که دنبال خرید یک ملک برای جایگزینی با ملک فعلی اش است،  از مشاور املاک تشکر کرده وبیرون می‌آیم.

تردد در این خیایان بیش از حد است وگا‌ها هیچ جای پارکی در خیابان وجود ندارد، ابتدای خیابان یک املاکی بسیار قدیمی والبته پیر هست که درحال خوردن خربزه است وترجیح می‌دهم مزاحمش نشوم.

مشاور املاک بعدی که وارد می‌شوم، فروشنده اش درحال چانه زدن برای دیدن یک ملک برای فروش است وسط معامله است و قطعا هیچ چیز جز خروج من از مغازه مشاور املاک را خوشحال نمی کند، در نتیجه خارج می‌شوم.

چند مغازه جلوتر یک مشاور املاک دیگر می بینم، مشخص است درمنطقه‌ای قرار دارم که می‌تواند قلب بازار اجاره مسکن باشد، تعداد زیاد بنگاه‌های معاملات ملکی دراین خیابان تاییدی براین حرف است.

کمیسیون هایی که به مشاور املاک پرداخت نمی شود

مرد نسبتا جوانی با ریش انبوه در میانه خیابان درحال ورق زدن دفترش برای معرفی گزینه خوب جهت اجاره دادن به یک خانواده ۵ نفره است، مشتری بدپسند است و شرایط دارد و صاحب بنگاه املاک که او را فرزین خطاب می‌کنند تلاش دارد از بین واحد‌های موجود نمونه‌ای را به آن‌ها معرفی کند.

درهمین حین زن ومرد میانسال و خسته‌ای که مشخص است چند ساعتی در میان املاکی‌ها چرخ زده اند وارد می‌شوند ترجیح می‌دهم گفتگو‌های بین افراد را بشنوم.

مشاور املاک مردی خوش اخلاق است و بالاخره یک آدرس به دو مردجوانی که برای خانواده ۵ نفره شان دنبال خانه هستند می‌دهد تا ملک مورد نظر را دیده وبه او خبر دهند.

 مرد میانسال که با همسرش دنبال خانه می‌گردند کارمند خدماتی دانشگاه است وشرایط درآمدی خوبی ندارد به دلیل کمبود جا برای بچه‌ها که بزرگتر شده اند بعد ازچند سال می‌خواهد خانه اش را تغییر دهد.

مشاور املاک تلفن را برداشته وبا خانمی که دو کوچه دورتر از بنگاه خانه‌ای برای اجاره دارد هماهنگ می‌کند تا زن ومرد برای دیدن خانه بروند.

در همین حین مرد حدودا ۴۵ ساله‌ای که به نظر می‌رسد ازکار ساختمانی برگشته با سر ورویی نسبتا خاکی وارد مغازه می‌شود.

آقای فرزین تا او را می‌بیند علت نرفتنش برای دیدن خانه جدید اجاره‌ای را می‌پرسد و او اشاره به لباس های خاکی اش می‌کند که تاکنون سرکار بوده است.

در همین حین مردمسن و آرامی وارد مغازه شده و روی صندلی‌های روبرومی نشیند، صاحب یک ملک درنزدیک بزرگراه امام خمینی است و درخواست پیدا کردن مشتری برای فروختن خانه را دارد؛ خانه دو طبقه اش قیمت خوبی دارد، اما بنگاه دار به او توصیه می‌کند با توجه به رکود بازار مسکن فعلا ملک رانفروشد ومرد می‌گوید :همسرم برای نزدیک بودن به بچه‌ها که درمحله نزدیک فرودگاه هستند اصرار دارد جابجا شویم مشاورملاک او را قانع می‌کند خانه را نفروشد ومی گوید برای طبقه دوم حاضر است مشتری برای اجاره واحد مسکونی پیدا کند.

ودیعه های بالایی که مسیر وام گرفتن را پیش روی مردم گذاشته

درهمین حین زن ومرد میانسالی که برای دیدن خانه رفته بودند برمی گردند به نظر می‌رسد با هر سختی بوده خانه را پسندیده اند، اما مشکل شان با میزان پول ودیعه خانه است.

۱۸۰میلیون پول پیش وماهانه ۵۰۰ هزار تومان اجاره‌ای است که صاحب خانه در نظر گرفته است.

آقای فرزین درپاسخ به سوال خانم متقاضی اجاره منزل می‌گوید: اگر بتوانم پای معامله وی را قانع می‌کنم که ۱۴۰ میلیون پول پیش بگیرد.
زن متقاضی خانه اما می‌گوید حاضر است اجاره را بیشتر کنند، اما پول پیش در توانشان نیست بیش از ۱۰۰ یا ۱۲۰ میلیون آن هم با دریافت وام از دانشگاه محل کار همسرش بپردازند.

رو به من که تنها خانم حاضر درآن جمع هستم، می‌گوید: همسرم یک کارمند ساده است درخواست وام کرده ایم که بتوانیم پول ودیعه خانه را تامین کنیم واکنون ۹۰ میلیون پول پیش نزد صاحب خانه فعلی اش دارد.

مشاور املاک  آن‌ها را توجیه می‌کند که نگران نباشند و آن‌ها نیز خوشحال بیرون می‌روند.

رفتار بسیار خوب مشاور املاک برایم جالب است سبک لوطی‌های قدیم برخورد می‌کند.‌

می‌گوید: باور می‌کنید چندین ماه است کمیسیون‌هایی که حق ما برای معامله خانه است را از مستاجرین کم درآمد دریافت نمی‌کنم.
مشاور املاک  بعدی آقایی است که صاحب ملک تجاری است و دغدغه اجاره بها را ندارد.

ودیعه های نجومی برخی صاحب خانه ها

بین خانه‌هایی که برای اجاره گذاشتنه اند یک واحد ۲۷۰ متری با ودیعه ۵۰۰ میلیون تومان به چشم می‌خورد، رقمی نجومی که از عهده پرداخته هیچ کس برنمی آید و مشاور املاک محل نیز آن را درگوشه‌ای پنهان کرده است ومی گوید: من نمی‌توانم چنین قیمت نامتعارفی را در لیست بگذارم.

انواع قیمت‌ها برای واحد‌های مسکونی غیرکارشناسی است این را می توان از مقایسه زیربنا وسال ساخت واحدها ودسترسی برخی منازل با میزان ودیعه مورد درخواست حس کرد.

در الهیه کرمان خانه برای اجاره بسیار کم است

آدرس  مشاور املاکی در خیابان‌های بالاشهر را می‌گیرم جایی که اغلب در کار خرید وفروش مسکن بوده و این روز‌ها مستاجرینش کمتر شده است.

اینجا خیابان الهیه کرمان جز مناطق بالاشهر محسوب شده وشرایط متفاوتی دارد.

علی آقا مشاوراملاکی است که بیش از ۱۷ سال سابقه کار دراین صنف را دارد، می‌گوید: از ابتدای سال ۱۴۰۱ درمشاوراملاک ما شاید نهایتا ۵ مورد تخلیه واحد مسکونی را داشتیم واغلب تمدید کرده اند چرا که خانه‌ای برای اجاره وجود ندارد ومردم مجبور هستند افزایش اجاره بها را بپذیرند.

او می‌گوید: دراین خیابان عمدتا واحد‌ها آپارتمانی هستند و در شرایط فعلی آپارتمان یک خواب ۳ میلیون اجاره با ودیعه ۴۰ میلیون تومانی است و دو خوابه ۴ ونیم میلیون اجاره با ۵۰ میلیون ودیعه است.

تعجب می‌کنم نرخ‌ها اینگونه نسبت به پایین شهر کمتر است، درپاسخ می‌گوید: علت این ارزان‌تر بودن این است که ما اصلا در این محدوده واحدی برای اجاره نداریم!

تعداد مشاورین املاک تناسبی با نیاز شهر کرمان ندارد

او که سابقه طولانی دراین صنف دارد از نابسامانی شدید تعداد مشاورین املاک می‌گوید : در آماری که اتحادیه منتشر کرده اعلام شده به ازای ۱.۸ برابر نانوایی‌های کرمان ما مشاوراملاک داریم یعنی به ازای هر ۱۰ نانوایی ۲۰ مشاور املاک وجود دارد که برای شهری مانند کرمان این تعداد خیلی زیاد است.

او از غیرمتخصص بودن برخی از مشاورین املاک نیز انتقاد می‌کند ومی گوید: موردی را شنیدم که مشاوراملاک واحد مسکونی را با اجاره ۴ ونیم میلیون برای فرد معرفی کرده با این شرط که ۴ میلیون اجاره و ۵۰۰ هزار تومان سهم ماهانه مشاور املاک باشد!

او از رهن کامل خانه یک میلیاردتومانی در خیابان الغدیر خبر می‌دهد و می‌گوید: این‌ها به سبب همین غیرمتخصص بودن برخی ازمشاورین املاک است.

درخیابان الهیه کرمان چیزی حدود ۱۱۰ مشاور املاک داریم که برای این خیابان خیلی بالاتر از حد نیاز است.

برای صحبت کردن با رئیس اتحادیه صنف مشاوران املاک راهی دفتر وی می‌شوم که همیشه شلوغ وپرتردد ومحل دعوا‌های موجر ومستاجر است.

اقای محسن شهریاری ۶ سالی هست که رئیس اتحادیه است.

او را درحالی پیدا می‌کنم که در راهرو اتحادیه درحال پاسخ به شکایت خانمی که با مستاجرش به مشکل برخورده، است.

دولت نمی تواند مسکن وارد کند!

شهریاری درگفتگو باخبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان با اشاره به اینکه در سال ۹۰ به مسئولین وقت تذکر داده بود که در کرمان بحران مسکن رخ می‌دهد علت افزایش اجاره بها راتورم افسارگسیخته درجامعه می‌داند.

او می‌گوید: عرضه وتقاضا در مسکن در استان کرمان تعادلی ندارد وهم اکنون به سبب نبود مسکن و تقاضای بالا قیمت‌ها از تعادل خارج شده اند.

شهریاری گفت: معمولا دولت‌ها نمی‌توانند روی بحث اجاره بها دخالت کنند، به عبارتی دستورات اجرایی قابلیت اجرایی ندارند، در مساله‌ای مانند برنج وقتی عرضه تقاضا بهم بخورد دولت نهایت برنج وارد می‌کند، اما بخش مسکن در اختیار دولت نبوده و در اختیار بخش خصوصی است و دولت هم نمی‌تواند برای ایجاد تعادل مسکن وارد کند!

رئیس اتحادیه صنف مشاوران املاک کرمان می‌گوید: از سال ۹۲ ساخت مسکن کم شده واکنون افزایش تقاضا و کمبود عرضه را شاهدیم، خانه بعضا خالی وجود دارد، اما اغلب تقاضای فروش دارند چرا که اجاره قیمت خانه را کاهش می‌دهد؛ وقتی مستاجر به خانه نوساز وارد می‌شود همان ابتدای امر ۱۰ درصد از قیمت کسر می‌شود حتی اگر یک روز در خانه بماند.

شهریاری گفت: برداشت مردم وتصوری که آن‌ها از اتحادیه دارند این است که ما درتعیین قیمت دخیل هستیم این تصور اشتباه است ما فقط نظارت برمشاورین املاک را برعهده داریم.

او می‌گوید: کارشناسان دادگستری هم قیمتی که ارائه می‌کنند بسته به محل ومجتمع مسکونی و خیلی مسائل دیگر است، در یک کوچه یک زمین با دو قیمت متفاوت ارائه شده بود به بنده مراجعه کردند من نیز نظر مشاوره ای خودم را دادم وآن قیمت زمینی که عرضش ۱۲ متر است بیشتر از عرض ۸ متر است مثل اینکه یک پارچه برای پیژامه ارزان‌تر از پارچه برای دوخت کت وشلواراست، درنتیجه قیمت متفاوت است.

شهریاری می‌گوید: در شرایط افزایش قیمت اجاره سرسام آور، همیشه مقصر صاحب خانه نیست او هم انسانی مانند ماست که احتمالا یک واحد کوچک بالای خانه اش ساخته برای کمک به گذران زندگی در نتیجه قیمت بالا می‌رود چرا که تورم در کشور بالاست.

درکرمان اجاره  اتاق زیر یک میلیون تومان وجود ندارد

او درباره قیمت‌های نامتعارفی که دربرخی نقاط شهرمطرح می‌شود گفت: ما کف قیمتی داریم وقتی کف قیمت بالا باشد در نتیجه اجاره بالا می‌رود، اکنون در کرمان یک اتاق زیر یک میلیون تومان اجاره پیدا نمی‌شود.

رئیس اتحادیه صنف مشاوران املاک کرمان گفت: متاسفانه گزارش داریم که برخی از مردم همین شهر در شرایطی که  شایسته زندگی انسان نیست، گذران زندگی می‌کنند.

او افزایش قیمت مسکن را یکی از دلایل افزایش اجاره بها می‌داند ومی گوید: وقتی قیمت ملک ۴ یا ۵ برابر می‌شود طبیعی است اجاره بها نیز افزایش یابد.

سایت های مجازی مجاز عامل گرانی اجاره بها

شهریاری گفت: در چنین شرایطی دلیل نمی‌شود بگوییم موجر اجاره را گران کرده است من هر دو طرف موجر ومستاجر را می‌بینم، مقصراصلی این شرایط کسی نیست جز شرایط تورمی موجود در کشور که باید سامان دهی شود.

شهریاری به نکته نه چندان جالبی اشاره می‌کند و می‌گوید: سایت‌های مجازی مانند... در افزایش قیمت موثر هستند این سایت‌ها قانونی هستند، ولی پشت پرده منافع دست چه کسی است مشخص نیست.

او گفت: در کرمان سرمایه گذار کم و تسهیلات بانکی هم کم است وبا پروانه‌ها و عوارض شهرداری اخذ می‌کند ساخت وساز بسیار سخت است.

ما تعیین کننده قیمت نیستیم

او با اشاره به اینکه هم اکنون ۱۷۰۰ نفر در صنف ما مشاورین املاک هستند می‌گوید: مردم تصورشان این است ما تعیین کننده قیمت هستیم، این نشان از کم اطلاعی مردم وحتی مسئولین دارد چندی قبل یکی مسئولین با بنده تماس گرفته وعلت گرانی مسکن واجاره را از بنده می‌خواهد و این خیلی عجیب است که مسئولین هم ندانند ما تعیین کننده قیمت نیستیم و به ما تذکر ندهند!

اتحادیه شلوغ‌تر شده و پشت در عده‌ای منتظرهستند با آقای شهریاری صحبت کنند، خداحافظی می‌کنم.

سرزده راهی سرپرستی بانک مسکن استان کرمان می‌شوم وقتی خودم را معرفی می‌کنم اعلام می‌شود تنها کسی که پاسخ گوی من است معاون مالی بانک است.

آقای احمدی با روی باز از من استقبال می‌کند و محتاطانه پاسخ می‌دهد.

از او درباره وام ودیعه مسکن سوال می‌کنم پاسخ می‌دهد این وام به بانک ما ابلاغ نشده است چرا که ما در طرح ملی نهضت مسکن اعتبارگذاشته ایم و وام ودیعه مسکن در اختیار دو سه بانک دیگر است.

 سوال می‌کنم چرا در کرمان مردم هنوز نتوانسته اند وام را دریافت کنند؟ پاسخ می‌دهد این مساله را بنده نباید پاسخ دهم.

احمدی در نهایت مرا به روابط عمومی بانک ارجاع می‌دهد و من ازبانک مسکن خارج می‌شوم درحالی که می‌دانم پرداخت وام ودیعه مسکن درکرمان انجام نشده است.

خیلی از مستاجرین از وجود شرایط سخت و دریافت سود‌های عجیب بانکی برای این وام می‌گویند وقید این وام را زده اند.

به حرف آقای شهریاری فکر می‌کنم که می‌گوید برخی از مستاجرین دراین شرایط له شده اند و من بعد از این گزارش وقتی  از یکی دوستانم می‌شنوم دریکی از حاشیه‌های شهر کرمان عده‌ای در اصطبل زندگی می‌کنند! کاملا له شدن زیر چرخ‌های تورم را حس می‌کنم،  باید فکری کرد قبل از آنکه دیر شود.

گزارش مرضیه السادات حسینی راد