تقریبا از سال ۲۰۱۱ بود که نا آرامی‌ها در سوریه شکل گرفت، بحرانی که بعضی را به طمع انداخت تا از این آب گل آلود ماهی‌های درشتی را صید کنند.

آب گل‌آلودی که آمریکا و رژیم صهیونیستی با استفاده از انواع و اقسام تروریست‌ها در سوریه ایجاد کردند تا سوریه را بعنوان پیشانی محور مقاومت فلج کنند.

رژیم صهیونیستی از زمان آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ به طور جدی روند حمایتی از گروه‌های تروریستی که علیه نظام دمشق و محور مقاومت فعالیت می‌کردند را کلید زد.

البته تحلیلگران امنیتی معتقدند روابط رژیم صهیونیستی با گروه‌های تروریستی در سطح منطقه، دیرینه‌تر از بحران سوریه است و این رژیم در دهه‌های اخیر در راستای اهداف و منافع شوم خود در منطقه همواره در جبهه حامیان گروه‌های تروریستی بوده است.

اما برخی دیگر هم در تلاش بودند تا این دریای متلاطم را آرام کنند تا بلکه مردم بی گناه کم‌تری اسیر چنگال موج‌های بی رحم آن شوند، بی رحمی ها و کشتاری که روز به روز وحشتناک‌تر می‌شد و در رسانه ها می چرخید

سه کشور ایران، روسیه و ترکیه در معادلات بین المللی به عنوان سه کشور ضامن روند حل و فصل سیاسی بحران سوریه و برقراری ثبات و امنیت در این کشور شناخته می‌شوند.

از همین رو نمایندگان این سه کشور در نشست آستانه ۱ در چهارم و پنجم بهمن ۱۳۹۵ در پایتخت قزاقستان گرد هم آمدند و این مذاکرات همچنان ادامه دارد.

البته داستان حضور ایران و روسیه در حل بحران کشور روسیه با ترکیه متفاوت است که در ادامه به آن اشاره خواهد شد.

سه تضمین برای صلح در سوریه؛ قسمت اول ایران...

 محمود الشوا معاون وزیر دفاع سوریه درباره نقش محوری کشورمان در روند صلح در سوریه گفته بود که «ما با حزب الله، ایران و روسیه دوست هستیم و در یک ائتلاف قرار داریم.

همه ما دشمن مشترکی به نام تروریسم داریم که با آن مبارزه می‌کنیم. ایران به دعوت دولت سوریه در این کشور حضور دارد، اما آمریکا و اروپا بدون اجازه سوریه وارد خاک کشور ما شده‌اند؛ حضور آن‌ها غیر قانونی است و باید خاک سوریه را ترک کنند.

حضور نیرو‌های ایرانی، حزب‌الله و ارتش سوریه و روسیه باعث شکست توطئه غربی‌ها در سوریه شده است. تروریست‌ها دست پرورده غرب و کشور‌های عربی هستند، اما از ارتش سوریه و خط مقاومت شکست خوردند. آن‌ها به هدف اصلی‌شان که تجزیه سوریه بود نرسیدند.»

 روزنامه انگلیسی گاردین نیز در مقاله‌ای در تایید حضور ایران در روند صلح در سورهی به دعوت خود این کشور نوشته بود که حضور ایران در گفت‌وگو‌های سوریه همچنین سبب خشنودی بشار اسد رئیس جمهور این کشور خواهد شد.

نوذر شفیعی کارشناس مسائل منطقه با تاکید بر نقش محوری ایران در حل بحران سوریه گفته است: ایران از اوایل بحران سوریه یک طرح چهار ماده‌ای برای حل بحران از طریق سیاسی ارائه داد که  یک مقدار تفکر پیرامون طرح ۴ ماده‌ای ایران نشان می‌دهد که این طرح یک راه حل جامع است، دلیل آن هم این است که ایران این طرح را بر اساس واقعیات میدانی سوریه ارائه داده است.

یعنی این نبوده که بدون شناخت و مطالعه دقیق این طرح را ارائه کرده باشد. آنچه که در آستانه اتفاق افتاد چیزی جز آن طرح ۴ ماده‌ای ایران نیست.

وی افزود: ایران نسبت به بازیگران خارجی که بخواهند در مسئله سوریه تصمیم گیری کنند موضع داشته و دارد، چرا که معتقد است باید توسط سوری‌ها این مسئله حل و فصل شود و الان از اینکه گروه‌های سوری با یکدیگر در حال مذاکره و حل و فصل مسائل هستند استقبال می‌کند.

حسن هانی زاده کارشناس مسائل منطقه نیز در تشریح این طرح گفته است که در این طرح یکی مساله تغییر تدریجی قانون اساسی با شرکت همه مخالفان غیر مسلح بوده است، بیرون کردن گروهک‌های تروریستی، ایجاد سازوکار همکاری بین دولت سوریه و نیروهای مخالف غیر مسلح سوریه ، بیرون کردن گروهک‌های تروریستی ، ایجاد سازوکار همکاری بین دولت سوریه نیرو‌های مخالف غیر مسلح و مشارکت این نیرو‌ها در ساختار دولت سوریه است که البته دولت سوریه موافقت خود را با این طرح اعلام کرده، اما مخالفان دولت سوریه با آن موافقت نکردند.

قسمت دوم، روسیه

میتری پسکوف سخنگوی کرملین گفته بود: «فراموش نکنیم که به هر حال در حضور آمریکایی‌ها و حضور ما یک تفاوت اساسی وجود دارد. نیرو‌های ما با رعایت کامل قوانین بین‌المللی و به دعوت عالی‌ترین مقام سوریه در آنجا مستقر هستند. اما آمریکایی‌ها چنین دعوتی را ندارند.»

شبکه «روسیه الیوم» نیز در گزارشی به حضور پنج ساله ارتش روسیه در جنگ سوریه پرداخت و نوشت: تصمیم برای ورود به میدان جنگ پس از درخواست دمشق از مسکو پس از آن انجام شد که نیرو‌های ارتش سوریه در جنگ علیه گروه‌های شورشی و تروریستی تا پاییز ۲۰۱۵ در موقعیت بحرانی قرار داشتند، اما دخالت روسیه و ارائه کمک‌های مشاوره‌ای و استقرار یگان‌های پلیس نظامی افزون بر پشتیبانی هوایی از عملیات ارتش سوریه، کمک کرد تا توازن قوا در میدان جنگ معکوس و ارتش سوریه از جبهه دفاع به حمله منتقل شود و توانست بیشتر سرزمین‌های قلمرو خود را آزاد کند.  

قسمت سوم، ترکیه 

تا اینجا نیم نگاهی به دعوت سوریه از دو کشور ایران و روسیه برای حل بحران سوریه داشتیم، اما در ابتدا هم گفته شد که داستان حضور ترکیه در مذاکرات حل بحران سوریه با دو کشور دیگر متفاوت است، اما چرا؟

ترکیه از ابتدای سال ۲۰۱۲ با حمایت از معارضین سوری خواستار اسقاط سامان سیاسی حاکم در سوریه شد، اما با تحول شرایط در سال ۲۰۱۵ راه حل سیاسی با شرط کناره‌گیری اسد از قدرت را پذیرفت.

با گذر زمان، ترکیه به صورت ضمنی حضور اسد در دوره انتقالی را قبول کرد و سرانجام ترکیه در آگوست ۲۰۱۶ با عملیات «درع الفرات: سپر فرات» به صورت نظامی در سرزمین‌های سوریه ورود پیدا کرد.

موضوعی که حسن هانی زاده درباره آن گفته است: ترکیه موضع تهاجمی در سوریه داشت و اشغال غیر قانونی ادلب در حقیقت با واکنش سوریه روسیه و ایران مواجه شده که به نظر می‌رسد در نشست تهران اردوغان باید تضمین لازم را برای خارج کردن نیرو‌های خود از خاک ادلب ارائه دهد.

حسین کنعانی مقدم نیز دراین باره گفته است که آمریکایی ها ترک ها را برای مداخله تحریک می‌کنند ، پایگاه های نظامی خود را در شمال سوریه دارند ؛ کردهای سوری را برای جدایی طلبی تحریک می‌کنند و گروه های تروریستی را آموزش می‌دهند.

به گفته کنعانی مقدم ترکیه در شمال سوریه بر خلاف مخالفت سوریه و حتی نشست آستانه نیروهای خود را وارد کرده و با ایجاد پایگاه های  نظامی در شمال سوریه و حتی ایجاد فضایی که نفت سوریه توسط آمریکایی ها به غارت برده شود عملا نقش اصلی خود را در مسیر بی طرفی از دست داده، اما در آستانه که هم نظارت بر آتش بس دارد حضو دارد.

 ترکیه به عنوان یکی از همسایگان سوریه می‌تواند رفتار متفاوتی از سیاست های آمریکا در پیش گرفته تا روند صلح و ثبات در سوریه تداوم یابد.

 سردار سرتیپ پاسدار یدالله جوانی مشاور عالی نماینده ولی فقیه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گفته است: اگر ترک ها در سیاست های پیشین خود تجدید نظر کنند و واقع بینانه به مساله نگاه کنند، حضور آنها در مذاکرات می تواند مفید باشد.

قطعا دولت ترکیه منافع ملت و کشور ترکیه را در همراهی با کشورهای منطقه از جمله ایران و روسیه و حضور در ساختارهای جدید قدرت منطقه ای که در حال شکل گیری است می بیند. حضور ترکیه در نشست آستانه و نشستن کنار ایران و روسیه را باید از منظر مواضع جدید دولت ترکیه ارزیابی کرد.

تا اینجا به رفتار سه ضامن صلح در این مذاکرات پرداختیم و حالا شاید بد نباشد که به دستاوردهای این مذاکرات نیز نگاهی بیاندازیم.

دستاوردهایی برای صلح

جداسازی تروریست­‌ها مشخصاً دو تشکل «جبه­ه‌النصره» و «داعش» از مخالفان سیاسی؛ موافقت طرفین برای مشخص کردن خط تماس به منظور مقابله با گروه تروریستی داعش و اقدامات لازم برای تعیین محل استقرار تروریست ­های جبهه النصره، نظارت هر دو طرف بر آتش بس با نمایندگی سازمان ملل و تأکید طرفین بر تثبیت آتش بس، توافق نظام سوریه و گروه­‌های سوری شرکت کننده برای مبارزه با تروریسم تنها بخشی از دستاوردهای مذاکرات آستانه بوده است.

موضوعی که جعفر قناد باشی با تاکید آن گفته است: اگر این نشست نبود شاید وضع سوریه امروز این نبود؛ مذاکراتی که آمریکایی ها تمام تلاش خود را برای حضور در آن انجام دادند، اما در نهایت پشت درهای بسته مانند و حالا با انتخابات اخیر فضای روسیه از فضای  جنگ کاملادور شده است و بیشتر مسائل ادامه بحث و بررسی دربارخ حضور تررویست هایی است و سرقت نفتآمریکایی ها.

حل بحران سوریه و ترکیه، دستور کار این دور از نشست آستانه 

و حالا قرار است نشست هفتم آستانه در تهران برگزار شود، نشستی که درباره محوریت های آن  صحبت‌های بسیاری شده است، برای مثال روح الله مدبر کارشناس مسائل اوراسیا گفته که با توجه به شرایط خاص نظام بین‌الملل ، جایگاه ویژه جمهوری اسلامی ایران ، تعمیق مناسبات ایران و فدراسیون روسیه و شرایط خاصی که در ترکیه حاکم هست پیش‌بینی می‌شود که این نشست نسبت‌ به نشست‌های پر تعداد دوره‌های گذشته اجرایی‌تر و عملیاتی‌تر باشد و منافع ملت سوریه و تکمیل مسیر مبارزه با جریان تروریستی که توسط ایالات‌متحده آمریکا ایجاد شده تامین شود.

علاوه بر این حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان نیز گفته است ‌که هدف مهم اجلاس آستانه این است که روند کاهش تنش در مناطق درگیری در سوریه را تسهیل بخشیده و صلح را تقویت کنیم.

 رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان می‌گوید که در جریان سفری که به آنکارا و سوریه داشتم در روزهای گذشته حامل پیام آقای رئیس‌جمهور بودم برای این‌که بتوانیم مدیریت بکنیم بحرانی که اکنون در حوزه امنیتی بین ترکیه و سوریه به‌وجودآمده است.

به گفته وی طرف ترک از احتمال وقوع عملیات نظامی تا عمق سی کیلومتری مرز سوریه صحبت می‌کند و ما تلاش کردیم که از مسیر سیاسی این بحران و نگرانی امنیتی ترکیه برطرفش طبعاً در این شرایط حساس یکی از موضوعات در دستور کار هم این هست که به‌جای توسل به جنگ و آوارگی بیشتر موج جدید وی از مردم سوریه بتوانیم از مسیر سیاسی به حل‌وفصل این موضوع بپردازیم و درعین‌حال مسئله بازگشت آوارگان سوری به منازلشان را در دستور کار قراردهیم.

و اما در پایان باید گفت که بازهم این ایران است که توانسته قدم محکمی در زمینه صلح و ثبات در غرب آسیا بردارد، منطقه ای که بسیاری در تلاش برای غارت آن هستند.

فاطمه تورانلو