کنکور (به فرانسوی: Concours) یا همان آزمون سراسری ما ایرانی‌ها آزمونی است که برای سنجش و پذیرش داوطلبان ورود به آموزش عالی برگزار می‌شود، در ایران سازمان سنجش آموزش کشور مجری برگزاری این آزمون است و قوانین حاکم بر آن نیز از سوی شورایعالی انقلاب فرهنگی یا مجلس شورای اسلامی تصویب می‌شود.

با توجه به حساسیت داوطلبان ورود به دانشگاه و خانواده‌هایشان نسبت به نمره آزمون داوطلب، اهمیت برگزاری کنکور در ایران به اندازه‌ای است که بجز این سه نهاد، نهاد‌های دیگری هم در برگزاری آزمون سراسری به سازمان سنجش آموزش کشور یاری می‌دهند.

حساسیت ایرانی‌ها درباره کنکور به شکلی است که هر مصوبه جدید پیرامون کنکور، جمعیت زیادی را به تلاطم انداخته و با این مسأله درگیر می‌کند، مانند مصوبه جدید کنکور که از سوی شورایعالی انقلاب فرهنگی تصویب و با تایید رئیس جمهور ابلاغ شد.

شورای عالی انقلاب فرهنگی در تیرماه سال ۱۴۰۰ سیاست‌ها و ضوابط ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی را مصوب کرده و اعلام کرد که تغییرات اعلام شده در این مصوبه از سال ۱۴۰۲ اعمال می‌شود.

البته برای تصویب این طرح، مطالعات بسیاری انجام و نظرات متعدد از کارشناسان آموزشی، معلمان آموزش و پرورش، مدیران مدارس، اندیشکده‌ها و پژوهشکده‌ها، اساتید و رؤسای دانشگاه‌ها و گروه‌های مستقل دانشجویی و دانشگاهی گردآوری شده است.

* عمده‌ترین دلیل تصویب مدل جدید کنکور کدام است

مسوولان عمده‌ترین علت اعمال تغییرات در کنکور را برقراری عدالت آموزشی عنوان کردند، سعیدرضا عاملی دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی معتقد است: این طرح به برقراری عدالت آموزشی و ایجاد فرصت‌های برابر برای دانش‌آموزان در ورود به دانشگاه در تمام طبقات اجتماعی بخصوص ایجاد فرصت برای مناطق محروم منجر می‌شود.

در این گزارش قصد داریم به تحلیل و بررسی این موضوع بپردازیم و پاسخ این سوالات را به صورت آماری دریابیم که چطور مصوبه جدید کنکور می‌تواند به دانش آموزان مناطق محروم در قبولی کنکور کمک کند؟ آیا با اجرای این مصوبه واقعا عدالت آموزشی بیش از پیش برقرار می‌شود؟ و آیا در مدل قبلی سنجش و پذیرش دانشجویان اینگونه نبوده است؟

* تحلیلی بر عدم برقراری کامل عدالت آموزشی در مدل قبلی کنکور

کارشناسان چند دلیل را برای عدم برقراری عدالت آموزشی در مدل قبلی کنکور اعلام کردند که سه دلیل عمده آن در زیر بررسی شده است.

- عدم توازن در آموزش و پرورش

با بررسی آمار رتبه‌های برتر کنکور در چند سال گذشته به این نتیجه می‌رسیم که تعداد بیشتر رتبه‌های برتر در مدارس غیرانتفاعی تحصیل کرده و از امکانات آموزشی خوبی برای درس خواندن و تست زنی برخوردار بودند در حالیکه در دهه‌های گذشته، رتبه‌های برتر کنکور از شهر‌های دورافتاده بودند که با کمترین امکانات به موفقیت در کنکور درست یافتند.

- شرکت یا عدم شرکت در کلاس‌های کنکور

در مدل قبلی کنکور، با توجه به اینکه آزمون به صورت چهارگزینه‌ای برگزار می‌شد، حضور در کلاس‌های کنکور برای یادگیری و تمرین مهارت‌های تست زنی مورد اهمیت بود، اما در مدل جدید این مسأله وجود ندارد و داوطلبان فقط باید محتوای دروس را خوب یاد بگیرند و تعمیق یادگیری و شیوه‌های عادلانه علمی در اولویت قرار دارد.

- عدم دسترسی عموم داوطلبان به کتاب‌های کمک درسی

در مدل قبلی کنکور، برخی داوطلبان مبالغ هنگفتی را برای تهیه کتاب‌ها و ویدیو‌های آموزشی مختلف هزینه می‌کردند در حالیکه فرد ساکن در مناطق دورافتاده و محروم توان صرف چنین مبالغی را نداشته و از رقابت جا می‌ماند.

* مروری بر آمار رتبه‌های برتر کنکور

برای تحلیل کوتاهی از آمار رتبه‌های برتر کنکور کافی است نگاهی به ۴۰ نفر برتر کنکور در گروه‌های آزمایشی مختلف در سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ بیندازیم.

در کنکور سال ۱۴۰۰ از میان ۴۰ نفر برتر آزمون سراسری، ۱۴ داوطلب از تهران و ۲۶ نفر از مجموع بقیه شهرستان‌های کشور بودند و در کنکور سال ۱۳۹۹ این آمار به این صورت است که ۱۱ داوطلب از تهران و ۲۹ نفر از بقیه شهرستان‌ها بودند.

براساس آمار ورودی‌های سال تحصیلی ۹۸-۹۹، حدود ۸۷ درصد معدل‌های پایین به دهک‌های ۸ و ۹ و ۱۰ اختصاص دارد در حالیکه میزان قبولی‌های کنکور همین سال با رتبه پایین‌تر از ۳ هزار به همین ۳ دهک اختصاص دارد.

* رشته‌های پرطرفدار هم سهم پولدار‌ها

همچنین اگر نگاهی به رشته‌های پرطرفدار پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی داشته باشیم متوجه می‌شویم که ۸۶ درصد قبولی‌های رشته‌های پرطرفدار متعلق به سه دهک بالای اقتصادی بوده و سهم هفت دهک دیگر در قبولی رشته‌های پرطرفدار تنها ۱۴ درصد بوده است.

حتی اگر به مدارسی که رتبه‌های برتر کنکور در آن درس خوانده‌اند هم توجه کنیم، می‌بینیم در کنکور سراسری سال ۱۴۰۰ بیشتر داوطلبانی که موفق به کسب رتبه‌های برتر شده‌اند در مدارس تیزهوشان، غیردولتی و نمونه دولتی تحصیل کرده‌اند.

بررسی آماری رتبه‌های برتر کنکور سراسری سال ۱۳۹۹ نیز نشان می‌دهد ۶۷ درصد رتبه‌های برتر کنکور در مدارس سمپاد تحصیل کرده‌اند، این آمار در کنکور سراسری سال ۱۳۹۸ نیز حدود ۷۰ درصد بوده است، به طور کلی مدارس دولتی تنها ۳۰ درصد از رتبه‌های زیر ۳۰۰۰ کنکور را به خود اختصاص می‌دهند.

در جدول زیر نام مدارس محل تحصیل تعدادی از رتبه‌های برتر کنکور آمده است:

* کاهش کیفیت دانشجویان دانشگاه‌ها با اجرای روش قبلی کنکور

با نگاهی به ورودی‌های جدید دانشگاه‌ها بخصوص دانشگاه‌های برتر کشور یا پس از صحبتی کوتاه با روسا یا مسوولان دانشگاه‌ها به این نتیجه می‌رسیم که کیفیت دانشجویان دانشگاه‌ها با اجرای روش قبلی کنکور در چند سال اخیر کاهش یافته است.

درباره چرایی این مسأله با سیدجلال موسوی مدیرکل تدوین اسناد و سیاست‌های ستاد علم شورای عالی انقلاب فرهنگی گفتگو کردیم.

موسوی معتقد است: با اجرای سند تحول آموزش چند درس به دروس آموزش و پرورش اضافه شده، اما در مدرسه به این دروس توجه چندانی نمی‌شود، زیرا این دروس در کنکور مورد توجه نیست، یعنی کنکور به طور کلی نظام تعلیم و تربیت را تحت‌الشعاع قرار داده است، این مسأله یکی از دلایل کاهش کیفیت ورودی‌های جدید دانشگاه‌هاست.

وی بیان می‌کند: در جلسه با روسا و معاونان آموزشی دانشگاه‌ها این مسأله مطرح شد و این مسوولان دانشگاه صراحتا اعلام کردند که کیفیت ورودی‌های جدید دانشگاه در چند سال اخیر کاهش یافته است، این مسأله در حالی است که رقابت‌ها بیشتر شده و بچه‌ها بیشتر تلاش می‌کنند، پس چرا این اتفاق رخ داده است؟ به دلیل اینکه دانش‌آموزان به محتوای دروس وارد نمی‌شوند، زیرا کنکور به صورت چهار گزینه‌ای است و باید نکات تستی را بیاموزند تا بتوانند موفق شوند، مثلا باید دقت کنند تا از روی پاسخ‌های اشتباه به پاسخ درست برسند.

مدیرکل تدوین اسناد و سیاست‌های ستاد علم شورای عالی انقلاب فرهنگی عنوان می‌کند: در روش قبلی کنکور، بچه پولدار‌ها هزینه می‌کنند و در کنکور قبول می‌شوند، فارغ التحصیل دانشگاه خوب کار خوب هم پیدا می‌کند و به درآمد خوب هم می‌رسد بنابراین این قشر از جامعه پولدارتر هم می‌شوند، اما دیگران دانشگاه خوب قبول نمی‌شوند و باید برای تحصیل در دانشگاه شهریه هم پرداخت کنند، مدرکشان هم آنقدر قابل قبول نیست که به درآمد خوب برسند، بنابراین این قشر از جامعه در دهک‌های پایین اقتصادی باقی می‌مانند.

با این تفاسیر براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی کنکور سال ۱۴۰۲ براساس تغییرات جدید برگزار می‌شود، اثر معدل به صورت ۴۰ درصد قطعی است، دروس عمومی از کنکور حذف می‌شود و کنکور سالی دو بار برگزار می‌شود.

منبع: فارس