گزارش مرکز آمار ایران از سهم فضای مجازی در زندگی ایرانی‌ها که سال گذشته منتشر شده، سه نکته مهم را در خود جای داده‌است؛ اول اینکه میزان عضویت در شبکه‌های اجتماعی از ۵۳ درصد در سال ۱۳۹۶ به ۶۵ درصد در سال ۱۳۹۹ رسیده‌است. دوم، متوسط حضور روزانه در شبکه‌های اجتماعی حدود ۳۰ دقیقه در بازه زمانی مذکور افزایش داشته و به عدد یک‌ساعت و ۳۲ دقیقه در روز رسیده‌است. در نهایت اینکه، واتس‌اپ و اینستاگرام به دو گزینه اصلی فعالیت در شبکه‌های مجازی برای کاربران ایرانی تبدیل شده است.

یک صفحه را لایک می‌کند و برای صفحه دیگر کامنت می‌گذارد، از این صفحه به آن صفحه می‌رود و محو اینستاگرام شده‌است. زمان از دستش در می‌رود و وقتی به خودش می‌آید، می‌فهمد که یکی، دو ساعتی در تماشای اینستاگرام غرق‌شده و گذر زمان را حس نکرده‌است. آنقدر محو این شبکه اجتماعی شده که حتی صدای اطرافیانش را نشنیده و نفهمیده چندین بار صدایش زده‌اند!

این حال و روز بسیاری از کاربران اینستاگرام است که وقتشان را در این شبکه اجتماعی هدر می‌دهند. البته برخی از کاربران نسبت به ابطال وقت در این شبکه اجتماعی آگاهند، اما تعداد زیادی از آن‌ها حاضر به جدایی از اینستاگرام نیستند! متأسفانه در حالی که بسیاری از کاربران اینستاگرامی می‌دانند که دیدن صفحات اینستاگرامی هیچ سودی برایشان نداشته و ندارد، اما باز هم نمی‌توانند از آن دل بکنند و این موضوع، شبیه به اعتیاد در زندگی آن‌ها شده‌است.

چک کردن اینستاگرام حین رانندگی با موتور!

چند وقت پیش بود که قصد سبقت گرفتن از یک موتورسوار در اتوبان را داشتم، اما راننده موتور اجازه عبور نمی‌داد. بعد از چند بار تلاش موفق به سبقت گرفتن از او شدم و نگاهی به راننده کردم. موتورسوار، محو بررسی تلفن همراهش بود و از آنجایی که تصاویر را «زیر و رو» و «لایک» می‌کرد، مشخص بود که اینستاگرامش را چک می‌کند!

ماه گذشته نیز به بانک مراجعه کرده‌بودم و عجله داشتم، اما متصدی بانک با سرعت خیلی کندی کار‌ها را انجام می‌داد. تصور می‌کردم سیستم بانکی کند است که او به صفحه کیبوردش خیره شده‌است، اما اینطور نبود، چراکه دقایقی بعد با خنده کلیپی را از اینستاگرام به همکارش که کنارش نشسته‌بود، نشان داد و از صحبت‌هایش معلوم بود که مشغول بررسی اینستاگرامش بوده‌است! این‌ها بخشی از صحنه‌هایی است که گره خوردن زندگی افراد را به شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام نشان می‌دهد، اما همه داستان نیست.

کاربرانی که از اتلاف وقتشان در اینستاگرام گلایه دارند!

برخی از کاربران اینستاگرام برای جلوگیری از هدر رفتن وقتشان در این شبکه اجتماعی، آن را غیرفعال کرده‌اند تا دیگر سمتش نروند. «فرهاد» یکی از همین کاربران اینستاگرام است که به تازگی صفحه‌اش را غیرفعال کرده‌است. او که ۳۲ سال دارد، درباره این تصمیمش می‌گوید: «هر روز زمان زیادی را صرف دیدن صفحات مختلف و لایک کردن و کامنت گذاشتن می‌کردم. معمولاً سرکار و بین کار‌هایی که باید انجام می‌دادم هم ناخودآگاه اینستاگرام را می‌دیدم و متوجه گذر زمان نمی‌شدم. به همین دلیل تصمیم گرفتم که صفحه‌ام را غیرفعال کنم و دیگر به اینستاگرام برنگردم.»

کیوان هم یکی دیگر از کاربران اینستاگرام است که ۲۵ سال دارد. او هم از اتلاف وقتش در اینستاگرام خسته شده و می‌گوید: «به واسطه ارتباط دوستانم که در این شبکه اجتماعی دارم، دلم نیامد که آن را پاک کنم. به همین دلیل برای جلوگیری از اتلاف وقت، تصمیم به فعال کردن محدودیت زمان در اینستاگرام گرفتم. حالا اگر بیش از ۲۰ دقیقه در اینستاگرام فعالیت کنم، این اپلیکیشن هشدار می‌دهد و من متوجه زمانی که صرف شده‌است، می‌شوم و امیدوارم بتوانم از آن دل بکنم!»

یکی دیگر از کاربران اینستاگرام به نام شبنم که ۳۴ سالش است، می‌گوید: «اینستاگرام هم وقت را هدر می‌دهد و هم حاشیه ایجاد می‌کند. مثلاً وقتی من عکسی از تفریحاتم را با دوستانم می‌گذاشتم، سایر دوستان و آشنایان گلایه می‌کردند که چرا به دیدن ما نمی‌آیی؟! یا اگر فراموش می‌کردم برای یک نفر کامنت تبریک تولد بنویسم، دلخوری ایجاد می‌شد! به علاوه اینکه خیلی از آشنایان را به ناچار دنبال کردم تا مبادا کدورتی ایجاد شود.» او ادامه می‌دهد: «وقتمان که هدر می‌رود هیچ! اعصابمان را هم برای حواشی ایجاد شده در اینستاگرام از دست می‌دهیم. من هم چند بار از اینستاگرام خارج شدم، اما بنا به دلایلی مجدد آن را وصل کردم؛ مثلاً اخیراً در فروشگاهی رفتم و خرید کردم. صندوقدار گفت قرار است در قرعه کشی شرکت کنیم و باید حتماً پیجشان را فالو داشته باشیم.»

فائزه هم یکی دیگر از کاربران اینستاگرام است و از دوستان و آشنایان که از او درخواست دنبال کردن صفحات کاری را دارند، گلایه می‌کند و می‌گوید: «هر چند وقت یک‌بار یکی از آشنایان صفحه کاری راه‌اندازی می‌کند و از ما توقع دارد، آن را دنبال کنیم. به دلیل رودربایستی و عدم ایجاد کدورت این صفحات را دنبال کرده‌ام و هر بار که به اینستاگرام می‌روم، عکس فلان کالا یا فلان لباس و فلان شیرینی را باید لایک کنم. متأسفانه هیچ‌کس حالش در اینستاگرام خوب نیست، اما همه اصرار به ماندن در آن را دارند!»

اینستاگرام، پنجمین شبکه اجتماعی پرطرفدار جهان

گزارش مرکز آمار ایران از سهم فضای مجازی در زندگی ایرانی‌ها که سال گذشته منتشر شده، سه نکته مهم را در خود جای داده‌است؛ اول اینکه میزان عضویت در شبکه‌های اجتماعی از ۵۳ درصد در سال ۱۳۹۶ به ۶۵ درصد در سال ۱۳۹۹ رسیده‌است. دوم، متوسط حضور روزانه در شبکه‌های اجتماعی حدود ۳۰ دقیقه در بازه زمانی مذکور افزایش داشته و به عدد یک‌ساعت و ۳۲ دقیقه در روز رسیده‌است. در نهایت اینکه، واتس‌اپ و اینستاگرام به دو گزینه اصلی فعالیت در شبکه‌های مجازی برای کاربران ایرانی تبدیل شده است.

براساس این گزارش، اینستاگرام، یک میلیارد و ۲۲۱ میلیون عضو دارد و پنجمین شبکه اجتماعی پرطرفدار جهان محسوب می‌شود، همچنین این اپلیکیشن در کشور ما حدود ۴۸ میلیون عضو دارد. در حال حاضر تعداد کاربران اینستاگرامی در کشور بیشتر هم شده‌است.

کردار بیهوده از نظر احادیث

کردار بیهوده و اتلاف وقت به قدری مهم است که در احادیث و روایات نیز نسبت به آن هشدار داده شده‌است. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله می‌فرمایند: «لا تَهیجوا وَهَجَ النّارِ على وُجوهِکُم بالخَوضِ فیما لا یَعنیکُم»؛ با فرو رفتن در کارهاى بیهوده، زبانه آتش را به صورت‌هاى خود شعله‌ور نکنید. همچنین امام على (ع) ـ در نامه‌اى به عبد‌اللّه بن عباس‌ـ نوشتند: «أمّا بَعدُ، فاطلُبْ ما یَعنیکَ و اترُکْ ما لا یَعنیکَ؛ فإنّ فی تَرکِ ما لا یَعنیکَ دَرکَ ما یَعنیکَ.»؛ اما بعد، چیزى را بجوى که سودمند است و آنچه را که بیهوده‌است فرو گذار، زیرا فرو گذاشتن چیزهاى بیهوده، باعث رسیدن به کارهاى سودمند است.

لزوم هوشیاری در استفاده از شبکه‌های اجتماعی

حجت الاسلام سید محمد عابدین‌زاده، مدیر حوزه علمیه امام صادق (ع) درباره هدر رفتن وقت در شبکه‌های اجتماعی از سوی افراد می‌گوید: «وقتی کسی در شبکه‌های اجتماعی وقتش را بدون هدف معین بگذارند، دو حالت دارد؛ یکی اینکه صرفاً به اتلاف وقت می‌انجامد و دوم اینکه علاوه براتلاف وقت، انحراف و جنبه‌های مخاطره‌آمیز فکری و اخلاقی هم به همراه دارد. در چنین شرایطی مشخص است که فرد، خودش را در معرض خطر بزرگی قرار می‌دهد. حتی اگر فرد متوجه دام‌ها و تغییراتی نباشد که در روح و نگرشش ایجاد می‌شود و گمان کند مبتلا به انحرافات نمی‌شود، رها شدن در چنین فضاهایی، فساد را آرام آرام به انسان تزریق می‌کند. همانطور که در قرآن آمده‌است: «وَلا تَتَّبِعوا خُطُواتِ الشَّیطانِ» یعنی از گام‌های شیطان پیروی نکنید. یا در مورد بسیاری از گناهان آمده‌است: «لاتقربوا» یعنی نزدیکش هم نشوید.»

او ادامه می‌دهد: «حتی از دست دادن وقت هم آثار و تبعاتی به دنبال دارد. کسی که در فضای مجازی رها می‌شود و ناخواسته زمان طولانی را از دست می‌دهد، متوجه از دست دادن سرمایه‌اش نمی‌شود؛ به همین جهت ناراحت نیست و از این کار هم دست نمی‌کشد. او به حرکتش ادامه می‌دهد و اگر با او مخالفت کنید، سعی در توجیه کارش دارد، بنابراین دائماً در حال از دست دادن سرمایه‌ای عظیم یعنی «وقت» است.»

مدیر حوزه علمیه امام صادق (ع) در رابطه با لزوم هوشیاری در استفاده از اینستاگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی اظهار می‌دارد: «در بعضی از روایات گفته شده اگر ساعات شبانه‌روز را به ۲۴ محفظه تشبیه کنیم، فردای قیامت همه این‌ها از جلوی دیدگان شخص می‌گذرد؛ که فرد یا به کار «خوب» یا «غلط» یا «بیهوده» پرداخته‌است. در روایات گفته می‌شود که بیشتر تأسف فرد حتی بیش از «ساعات اشتغال به گناه»، مربوط به «بیهوده گذراندن وقت» است و او تأسف می‌خورد که چرا زمانش را صرف امور خوب نکرده‌است.»

ترک عادات غلط، همانند معجزه است

حجت‌الاسلام عابدین‌زاده در این رابطه، خاطره‌ای را از مرحوم آیت الله فاطمی‌نیا تعریف می‌کند و می‌گوید: «آیت‌الله فاطمی‌نیا در یکی از سخنرانی‌هایشان گفتند در قرآن آیه‌ای است که معنی‌اش را متوجه نمی‌شدند. در این آیه شیطان ملعون خطاب به خداوند گفته‌است: «أَتَّخِذَنَّ مِنْ عِبادِکَ نَصِیباً مَفْرُوضاً»، یعنی «من از بندگان تو قسمتی معین را زیر بار طاعت خود خواهم کشید.» آیت‌الله فاطمی‌نیا گفتند بعد‌ها متوجه مطلب شدند و در تفاسیر دیدند؛ اینکه شیطان انسان‌های والا را از کار اهم به کار مهم مشغول کند، احساس می‌کند که سهم خودش را برده‌است. یعنی او می‌داند که نمی‌تواند انسان‌های والا را به کار‌های حرام یا بیهوده مشغول کند، اما همین که آن‌ها را به کار‌های مهم مشغول کند و از کار اهم بازدارد هم سهمی برده‌است.»

او با بیان اینکه قابل‌قبول نیست که افراد به راحتی و بدون هیچ برنامه‌ای تن به وقت گذرانی در شبکه‌های اجتماعی بدهند، تصریح می‌کند: «اگر طبع انسان به رها بودن عادت کند؛ اولاً خطا بودن، رها بودن و ضررهایش را متوجه نمی‌شود، ثانیاً برای ترک آن برنامه‌ریزی نخواهد کرد و ثالثاً همانطور که در روایات آمده، ترک کردن عادات غلط افراد، چیزی شبیه به معجزه می‌ماند؛ بنابراین مسئله وقت‌گذرانی در شبکه‌های اجتماعی بسیار مهم است و باید مورد توجه قرار گیرد.»

تصمیم با شماست

ممکن است شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام، مزیت‌هایی را به دنبال داشته باشد و کاربر است که تصمیم می‌گیرد از شبکه اجتماعی هدفمند و در جهت مثبتی استفاده کند یا اینکه با استفاده نامناسب از آن، ساعت‌ها و روز‌هایی از عمرش را صرف مطالب مختلفی کند که هیچ فایده‌ای برایش ندارد.

متأسفانه عمده کاربران در مواقع زیادی از روز، با دنبال کردن صفحات اینستاگرامی و چرخیدن در آن بدون هیچ هدفی، وقتشان را هدر می‌دهند و در حالی که می‌توانند ساعاتی از روز را با تمرکز بیشتری صرف پیشرفت کاری و تحصیلی، ورزش کردن یا حتی توجه بیشتر به خانواده کنند، اما این «زمان» را به راحتی از دست می‌دهند.

در حال حاضر کاربران زیادی به سادگی، حال و آینده خودشان را با دیدن و خواندن هزاران مطالب غیرمفید، هدر می‌دهند و نمی‌دانند که هیچ‌چیز ارزشمندتر از جلوگیری اتلاف وقتشان نیست. پس تا دیرتر از این نشده اینستاگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی را که در آن عضو هستیم، بررسی کنیم و از خودمان بپرسیم که چطور می‌توانیم آن‌ها را به ابزار بهتری برای پیشرفت‌مان تبدیل کنیم؟

منبع: روزنامه جوان