سد‌های استان اردبیل به دلیل نبود بارش و استفاده بی رویه کشاورزان و شهروندان از آب نیمه خالی شده و بیم آن می‌رود که در اثر کاهش ذخایر سدها، تنش و بحران آبی در سال‌های آینده استان اردبیل را فرا بگیرد.

تنش آبی نسبتا شدید که از چندین سال گذشته در استان اردبیل شروع شده امسال نیز با کاهش بارندگی‌ها روند شدیدتری به خود گرفته و نگرانی‌ها برای تداوم و تشدید خشکسالی در منطقه را بیشتر کرده است.

براساس اعلام کارشناسان شرکت آب منطقه‌ای اردبیل، هرچند حجم بارش‌ها در استان اردبیل نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۱ درصد افزایش داشته است با این وجود نسبت به بلند مدت ۲۷ درصد کاهش یافته است و براین اساس در کنار کاهش ادامه‌دار بارش‌ها از چند سال پیش، کاهش شدید روان‌آب‌ها و ذخایر زیرزمینی باعث شده که در سال‌های اخیر این استان با خطر خشکسالی مواجه شده و از این بابت خسارت‌های قابل‌توجهی به اقتصاد آن در بخش‌های مختلف بویژه بخش کشاورزی وارد شود.

کاهش بارندگی‌ها در استان اردبیل و تداوم خشکسالی علاوه بر بروز مشکلات بسیار برای کشاورزان، این روز‌ها تامین آب آشامیدنی مردم را هم دچار مشکل کرده است به طوری که در بسیاری از روستا‌ها مشکل تامین آب و در برخی شهر‌ها نیز قطعی آب و کاهش کیفیت آن قابل مشاهده است.

علاوه بر شهر‌های استان اردبیل تعدادی از روستا‌ها دچار کم آبی شدید بوده و در برخی روستا‌ها آب آشامیدنی روستاییان از طریق تانکر‌های سیار تامین می‌شود بطوری‌که مسئولان استان اردبیل از وجود مشکل کم آبی در دست‌کم ۴۰۰ روستای این استان خبر می‌دهند.

از طرفی بدلیل کمبود بارش، مزارع و مراتع استان اردبیل رنگ و رخسار طبیعی خود را از دست داده و خشکسالی‌های پی در پی تاب نفس کشیدن در بستر طبیعت را از آن‌ها ستانده و دیری نخواهد کشید که این مزارع به بیایان خشک و بی روح تبدیل شوند.

به گفته کارشناسان و مسئولان استان اردبیل، صرفه جویی و مدیریت صحیح منابع آبی بدلیل تداوم خشکسالی و کاهش ذخایر آبی استان ضروری است و می‌بایست تا دیر نشده مسئولان و مردم دوشادوش هم در جهت رفع مشکلات و اصلاح روند نادرست مصرف کنونی برنامه‌ریزی و اقدام کنند.

اوضاع سد‌های استان اردبیل

در زمینه ذخایر آب در پشت سد‌ها تصاویری خوشایند و دلگرم کننده‌ای وجود ندارد و این در حالی است که منابع زیر زمینی دشت اردبیل هم در قلب بحران قرار گرفته و این دشت در زمره مناطق ممنوعه بشمار می‌رود. هم اکنون حدود ۷۰ درصد از حجم سد‌های استان خالی است بر اساس اعلام کارشناسان، تا افق سال ۱۴۲۵ به میزان یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب کسری آب در استان پیش بینی شده است.

از حجم ۴۰۲ میلیونی مخازن ۵۲ سد استان در حال حاضر۱۲۱ میلیون متر مکعب پر شده است و بیشتر سد‌ها با کاهش ذخیره آب نسبت به سال قبل مواجه هستند.

سد یامچی اردبیل با حجم ذخایر آبی به میزان ۸۲ میلیون متر مکعب به عنوان مهم‌ترین سد استان که تامین کننده آب آشامیدنی مرکز استان است در حال حاضر حدود ۲۴ میلیون مترمکعب آب دارد.

در شهرستان پارس آباد مغان هم سد خداآفرین با ۱۹۹ میلیون مترمکعب ذخیره آبی نسبت به سال قبل ۳۴ میلیون مترمکعب کاهش و ﺳﺪ ارس هم با ۹۱۲ میلیون مترمکعب آب نسبت به مدت مشابه سال قبل هفت میلیون مترمکعب کاهش یافته است.

همچنین در شهرستان مشگین شهر هم ظرفیت سد سبلان از ۱۰۵میلیون متر مکعب به ۲۱ میلیون متر مکعب و حجم مخزنی سد احمد بیگلو هم از ۲۷ میلیون متر مکعب به ۶ میلیون متر مکعب رسیده است.

حجم ظرفیت سد گیوی در شهرستان کوثر هم ۴۹ میلیون متر مکعب است که به دلیل کمبود بارش این میزان به ۱۳ میلیون متر مکعب کاهش یافته است.

فقدان مدیریت مصرف آب در روستا‌ها و شهر‌ها

فقدان مدیریت مناسب مصرف آب و نبود صرفه‌جویی در مصرف آب حوزه‌های کشاورزی و آشامیدنی و تداوم خشکسالی باعث کاهش ذخایر آب‌های زیرزمینی و نیز خشک شدن بسیاری از رودخانه‌ها و چشمه‌ها و در نتیجه تشدید تنش آبی در شهر‌ها و روستا‌ها شده است.

از طرفی تنش آبی سالیان سال است که بر روستا‌های استان اردبیل سایه افکنده و اهالی روستا‌ها را مجبور به استفاده از آب تانکر‌های سیار کرده است. هم اکنون بیشترین مشکلات کم آبی مربوط به روستا‌های بیله‌سوار و گرمی مغان است.

در برخی از روستا‌ها هم مدیریت مصرف آب به حال خود رها شده بطوریکه برخی از روستا‌های پایین دستی ضمن استفاده بی رویه از آب، استفاده از چاه‌های غیر مجاز و همچنین استفاده از کنتور‌های غیر مجاز سبب شدند روستا‌های بالادستی از آب آشامیدنی محروم بمانند.

راهکار‌های اصلی برای جلوگیری از بحران آب در شهر‌ها و روستا‌ها سالیان سال است که از سوی کارشناسان ارائه شده، ولی اجرای این راهکار‌ها به هر دلیل در استان به تعویق افتاده است. یکی از راهکار‌هایی که سالیان سال اجرای آن مورد تاکید قرار گرفته تغییر الگوی کشت و توسعه آبیاری مدرن است که در این دو مولفه استان اردبیل در مقایسه با استان‌های دیگر عقب مانده است.

راهکار دیگر مصرف بهینه آب و توسعه و ترویج آن از سوی مراکز علمی و آموزشی با عنوان طرح داناب است که این طرح هم بخوبی پیش نرفته است.

توسعه آبیاری مدرن، فرهنگ سازی در زمینه استفاده هوشمندانه و بهینه از آب، جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز، آموزش و تغییر الگوی مصرف و روش زندگی، اختراع تکنولوژی جدید ذخیره سازی آب، باز چرخانی پساب‌ها، افزایش سیستم‌های نوین آبیاری، بهبود حوزه آبریز با عملیات آبخیزداری، توسعه سیاست‌ها و قوانین مرتبط با آب، تغییر الگوی کشت، اجرای طرح تعادل بخشی آب، مقابله با تغییرات آب و هوایی و استفاده از انرژی‌های خورشیدی از جمله راهکار‌هایی هستند که در استان‌های دیگر عملیاتی شده و ضروری است این راهکار‌ها در استان اردبیل هم جامه عمل به خود بگیرد.