کنارگذر شرق اصفهان از آزادراه نطنز–کاشان–اصفهان آغاز و به آزادراه اصفهان – شیراز ختم می‌شود و شریانی مهم برای ارتباط هرچه بهتر و سریع‌تر شمال و مرکز به جنوب کشور به‌شمار می‌آید.

پارسال ۶۳ کیلومتر از طرح کنارگذر شرق اصفهان، به بهره‌برداری رسید و اکنون ۳۳ کیلومتر حد فاصل جاده باغ رضوان اصفهان تا پلیس راه مبارکه- شیراز- اصفهان در حال احداث است؛ مسیری که از درون پارک ملی کلاه قاضی می‌گذرد.

پارک ملی و پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی با مساحت حدود۵۰ هزار هکتار، منطقه‌ای حفاظت شده و زیستگاه گونه‌های مختلف گیاهان، پستانداران، پرندگان و خزندگانی است که برخی از آنها در معرض خطر انقراض قرار دارند، این پارک در ۳۶ کیلومتری جنوب شرقی اصفهان واقع است.

عبور آزادراه از درون پارک ملی و پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی در سال‌های اخیر مورد مخالفت اداره کل حفاظت محیط‌زیست اصفهان بوده، اما به تازگی خبر‌هایی مبنی بر صدور مجوز عبور آزادراه از بخشی از پارک ملی کلاه قاضی منتشر شده که این امر نگرانی بسیاری از دوستداران محیط زیست را موجب شده است.

همپوشانی کنارگذر شرق اصفهان با پارک ملی کلاه قاضی

مهران زینلیان معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: آزادراه شرق اصفهان بخشی از کریدور اصلی شمال به جنوب کشور است که حدود ۶۰ کیلومتر آن احداث شده و هم اکنون ۳۰ کیلومتر انتهایی مسیر در دست اجراست.

به گفته او این طرح قبل از پیروزی انقلاب اسلامی کلنگ زنی شده و همواره در سال‌های گذشته محل بحث موافقان و مخالفان بوده است.

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان با اشاره به طرح عبور چهار کیلومتر از کنارگذر شرق از محدوده پارک کلاه قاضی افزود: با توجه به تایید و تصویب شورای ترافیک استان عبور کنارگذر از پارک ملی کلاه قاضی اجتناب ناپذیر است.

زینلیان ادامه داد: باید به مزایای مهمی که احداث این کنارگذر برای اصفهان به ارمغان می‌آورد هم توجه داشته باشیم، با تکمیل این طرح از تردد‌های سنگین در محدوده اصفهان جلوگیری و گره‌های ترافیکی باز می‌شود و آلودگی هوا کاهش می‌یابد.

محیط زیست، خواهان تغییر مسیر کنارگذر شرق اصفهان

آبان پارسال بود که رضا اقتدار مدیرکل دفتر مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست طی نامه‌ای به ایرج حشمتی مدیرکل وقت حفاظت محیط زیست استان اصفهان بر ضرورت جلوگیری از هرگونه دخل و تصرف در محدوده پارک ملی کلاه قاضی و خارج کردن مسیر آزادراه از این منطقه تاکید کرد.

در متن نامه او آمده بود: اصلاح مسیر آزادراه کنار گذر شرقی اصفهان در داخل محدوده پارک ملی کلاه قاضی مورد تأیید این دفتر است و ضرورت دارد ضمن جلوگیری از هرگونه دخل و تصرف در محدوده پارک ملی کلاه قاضی (در مسیر مدنظر) اقدام لازم برای اصلاح و خارج کردن مسیر طرح از پارک ملی کلاه قاضی صورت پذیرفته و از نتایج، این دفتر را مطلع فرمائید. 

حسین اکبری معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: کنارگذر شرق اصفهان به عنوان یک طرح ملی شامل سه قطعه است که بخشی از مسیر انتهایی قطعه سوم به طول حدود چهار کیلومتر با پارک ملی کلاه قاضی تداخل دارد که قسمتی از آن در امتداد مسیر فعلی جاده اصفهان- شیراز است.

او افزود: از ۶ سال پیش مکاتبات و بازدید‌های کارشناسی استانی و ستادی از محل، به عمل آمده و با توجه به تفویض صدور مجوز اولیه از معاونت وقت سازمان حفاظت محیط زیست به منظور اعمال حداکثر الزامات زیست محیطی و بهره مندی از نظرات کارشناسان متخصص و بی طرف با محوریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان، آبان پارسال برای تصمیم سازی جلسه‌ای با فعالان و متخصصان برون سازمانی در محل اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان تشکیل و نتیجه آن به شورای ساماندهی مناطق سازمان حفاظت محیط زیست کشور ارسال شد.

ارجاع تعیین تکلیف عبور کنارگذر از پارک به شورای عالی حفاظت محیط زیست

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان ادامه داد: پس از بررسی‌های کارشناسی و فنی موضوع در دفتر تخصصی زیستگاه‌ها و امور مناطق و حسب مصوبات جلسه مورخ ۱۸ بهمن سال گذشته در سازمان حفاظت محیط زیست، مقرر شد در صورت احراز کلیه شرایط حفاظتی و تمهیدات زیست محیطی، موضوع این طرح برای تعیین تکلیف به بالاترین مرجع تصمیم‌گیری در این زمینه یعنی شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور ارجاع شود.

اکبری اظهار کرد: از جمله مهم‌ترین این شروط این بود که یک مرجع تخصصی بی طرف، یعنی شورای هماهنگی ترافیک استان با دعوت از متخصصان دانشگاهی و مشاوران مستقل پیشنهادهای مطرح شده از قبیل وجود مسیر‌های جایگزین را بررسی کنند که در نهایت اعلام شد گزینه جایگزینی برای مسیر آزادراه وجود ندارد و سایر گزینه‌ها به لحاظ ترافیکی و تداخل با سایر کاربری‌ها و عوارض توپوگرافی، امکان اجرا را ندارند.

مسیر آزاد راه در حیطه اختیارات استان نیست

او تاکید کرد: به منظور تصمیم‌گیری نهایی، لازم است نتیجه جلسه شورای هماهنگی ترافیک استان به شورای عالی حفاظت محیط زیست که به ریاست رئیس‌جمهوری محترم تشکیل می‌شود، ارسال شود.

به گفته معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان گذر کردن یا نکردن آزاد راه شرق از پارک ملی کلاه قاضی در حیطه اختیارات استان نیست و در این خصوص هنوز در مرجع عالی یعنی شورای عالی حفاظت محیط زیست کشور تصمیم گیری نشده است.

اکبری افزود: درخواست این اداره کل از کلیه فعالان حوزه حفاظت محیط زیست این است که با راهنمایی و توصیه‌های فنی و اجرایی علاوه بر مشارکت در تصمیم سازی در این حوزه، از انتشار مطالب غیر کارشناسی خودداری کنند.

عبور آزادراه از کلاه قاضی یعنی دست اندازی به آخرین بقایای منابع طبیعی

ایمان ابراهیمی فعال محیط‌زیست و مدیر عامل انجمن حفاظت پرندگان آوای بوم می‌گوید: هر گونه دست اندازی و دخل و تصرف در پارک ملی ممنوع است مگر اینکه با مجوز و مصوبه هیئت دولت باشد که متأسفانه در تلاش هستند برای کلاه قاضی از چنین مصوبه‌ای استفاده کنند.

او معتقد است  در حاشیه شهر اصفهان با این میزان آلایندگی نباید آخرین بقایای منابع طبیعی را از دست دهیم.

این فعال محیط‌زیست ادامه داد: در تمام دنیا پارک‌های ملی بالاترین درجه حفاظتی را دارد و هیچ دخل و تصرفی نباید در آن بشود، اما در نزدیک‌ترین پارک ملی به شهر اصفهان آزادراه احداث می‌شود که بیشتر به یک کُمدی شبیه است.

ابراهیمی گفت: وزارت راه می‌گوید این آزادراه را از یک گوشه پارک رد می‌کند و از دل منطقه نیست درحالی که محلی که در نظر گرفته شده دقیقاً گذرگاه حرکت آهو، قوچ و میش‌های کلاه قاضی است.

او بیان کرد: ایجاد این آزادراه دسترسی و گذر حیات وحش به منطقه و خارج از آن را تقریباً ناممکن می‌کند و بعد از احداث آن در واقع هیچ یک از حیات وحش پستاندار منطقه نمی‌توانند از آن محدوده خارج یا به پارک ملی وارد شوند که این فاجعه است.

مسیر جایگزینی برای آزادراه شرق وجود ندارد

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان گفت: مسیر جایگزینی برای احداث کنارگذر شرق وجود ندارد، چرا که این چهار کیلومتر فعلی بخشی از یک آزادراه هزار کیلومتری است و تلاش‌های زیادی برای یافتن جایگزینی ایمن و استاندارد شد، اما به نتیجه نرسید.

زینلیان گفت: باید توجه داشت که همین مسیر انتخابی فعلی نیز تا حدودی جابجا شده و تاکید همه دستگاه‌ها بر این بوده که پارک ملی کمترین آسیب را ببیند و کنارگذر کمترین ورود به منطقه کلاه قاضی را داشته باشد.

او اطمینان داد با تمهیداتی مانند فنس گذاری، تعبیه زیرگذر‌های عبور حیوانات و ... بتوان آسیب‌ها را به حداقل رساند.

احداث تونل و فنس گذاری ضامن حفاظت از جان حیات وحش نیست

فعال محیط زیست در پاسخ به اینکه آیا احداث تونل و فنس گذاری در پارک ملی کلاه قاضی می‌تواند ضامن حفاظت از جان حیات وحش باشد؟ می‌گوید: به هیچ عنوان! ایرادی که در جلسه سال گذشته به مشاوران این طرح وارد کردم این بود که تمام راه حل‌ها و تمهیداتی که در نظر گرفته شده به استناد مقالات و کار‌های مشابهی است که در دنیا برای جاده‌های حداکثر دو بانده و نه آزادراه‌ها اعمال شده است.

ابراهیمی ادامه داد: اینکه دور جاده تابلو راهنما گذاشته و فنس کشی شود به هیچ عنوان راهکار کاملا مؤثری برای حفاظت از حیات وحش در حاشیه آزادراه نیست.

به گفته او  این روش‌ها برای جاده‌هایی است که سرعت خودرو‌ها بین ۶۰ تا ۱۰۰ کیلومتر است و عبور خودرو با تعداد کمتری اتفاق می‌افتد در حالی که وسط آزادراه مانعی وجود ندارد.

منطقه کلاه قاضی از جمله مناطق مهم محیط زیستی اصفهان و ایران است که پوشش گیاهی و جانوری خاص و متنوع آن همواره سبب حساسیت‌های ملی برای حفظ و حراست از آن شده است.

به باور کارشناسان محیط زیست  عبور آزادراه از پارک ملی می‌تواند موجب گسست اکولوژیک و نابودی تدریجی تنوع زیستی شود، بنابراین لازم است مسئولان با حساسیت بیشتر به دنبال یافتن راه حلی برای جلوگیری از بروز آسیب به این منطقه حفاظت شده باشند.

گزارش از سولماز محمدی