حجت الاسلام والمسلمین بهاری، کارشناس مذهبی در خصوص تاریخچه عزاداری برای اباعبدالله‌الحسین(ع) گفت: بعد از شهادت اباعبدالله الحسین(ع) به معنای حقیقی عزاداری ایشان شروع شد، اما اگر به نوع عزاداری برای ایشان اشاره کنیم، تعابیر و تفاسیر بعضی از آیات الهی و روایات نشان می‌دهند که قبل از شهادت اباعبدالله گریه برای ایشان شروع شده بود.

به گفته حجت‌الاسلام والمسلمین بهاری، اولین روضه‌ و اولین مجلس عزایی که در روی زمین برای اباعبدالله الحسین خوانده شد، روضه حضرت آدم بر اباعبدالله الحسین بود که جبرئیل بر وجود مبارک امام حسین(ع) روضه خواند. روضه اباعبدالله‌الحسین  آدم را به گریه انداخت و به واسطه این گریه او پذیرفته شد. اما آنچه که در خصوص تاریخچه عزاداری و  مراحل تاریخی آن اشاره شده است، در چند مرحله تاریخی مطرح شده است. این تاریخچه اول از شهادت اباعبدالله شروع می‌شود و بعد هم درباره هلاکت قاتلین ایشان.

او افزود: دومین مورد هم برپایی سوگواری ها به گونه آیینی مذهبی از سوی ائمه اهل بیت است که هر کدام مراحلی را طی کردند. وجود مبارک امام زین العابدین (ع) زمینه سازی سوگواری اباعبدالله را پی‌ریزی کرد و پس از آن پی‌ریزی ارکان عزاداری به وسیله امام باقر(ع) و امام صادق (ع) شکل گرفت و تکمیل و گسترش عزاداری‌ها به سبب وجود امام کاظم(ع) و  امام رضا(ع) بود.

این کارشناس مذهبی می‌گوید: مرحله بعدی عزاداری سیر عزاداری تا روزگار رسمیت یافتن آن است و بعد از آن با شکل گیری دولت های شیعی تقریبا در سده‌های چهارم و پنجم هجری به شکل گسترده‌ای  پیاده شد. عزادارای‌ها و سوگواری‌ها در سده‌های  ششم تا نهم هجری یعنی آغاز شکل‌گیری دولت صفوی روز به روز درحال گسترس بود و در نهایت عزاداری در دوران صفویان یعنی قرن دهم تا دوازدهم هجری شکل و شمایل خاص خود را پیدا کرد. همچنین سوگواری‌ها بعد پس از دولت صفویه تا امروز اشکال مختلفی پیدا کرده که در نتیجه منجر به رشد آیین‌های عزاداری‌ و مراسمات شده است.

اهل بیت(ع)

بهاری ادامه داد؛ از شهادت اباعبدالله تا هنگام مرگ قاتلان امام عظیم شان، اطلاعات اندکی در دست داریم. برای نمونه هنگامی که مردم کوفه دیدند خاندان پیغمبر به اسیری وارد کوفه شدند، شروع به گریه کردند، این گریه آن چنان عجیب بوده است که گویی شهر کوفه تکان خورده است. در مدینه با شنیدن صدای گریه و شیون ام‌سلمه همسر پیامبر(ص) که در رویا خبر شهادت اباعبدالله را شنیده بود، مردم به گرفته افتادند و عزاداری کردند. همچنین هنگامی که خاندان بنی هاشم عزاداری کردند ابن عباس و محمدبن حنفیه  به سوگ نشستند دختران عقیل و زنان بنی هاشم ماتم سرا به پا کردند و مدینه تقریبا عزاخانه آ‌ل‌الله شد. 

اولین گریه پس از واقعه عاشورا

حجت الاسلام والمسلمین بهاری گفت: اولین گریه کن و روضه خوان علنی اباعبدالله دختر ایشان است. ایشان در گودال قتلگاه آنچنان گریه‌ای راه انداخته بودند که بعد‌ها یزید می‌پرسد که تو همان دختری هستی که در روز دهم و یازدهم محرم لشکر من را به گریه واداشتی. درنتیجه مشخص که این دختر چنان گریه‌ای سر میداد که لشکر به گریه او گریه می‌کردند.

عزاداری امام سجاد(ع)

او گفت: دوره استقرار اهل بیت در مدینه به طوری بود که امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) مجالس ماتم به پا کردند. در آن زمان گریه امام سجاد(ع) عجیب شده بود ایشان در آن زمان جوان، نوزاد، میانسال می‌دیدند، گریه می‌کردند و دیگران از ایشان می‌پرسیدند که علت گریه شما چیست و در پاسخ می‌گفتند عموی ما، پدر ما و یاران ما را اینگونه به شهادت رساندند و ایشان همیشه مسئله واقعه عاشورا را زنده نگه می‌داشتند که مبادا از یادها فراموش شود. 

عزاداری  صفوی تا پس از انقلاب اسلامی

حجت الاسلام والمسلمین بهاری گفت: عزاداری‌ها از دوره صفوی به بعد نبوده و از زمان ‌آ‌ل‌بویه یعنی آغاز قرن چهارم هجری و در حکومت فاطمیان در منطقه لیبی و مصر گسترس پیدا کرده بود. همچنین در عراق زمانی که قدرت آل‌بویه افزایش یافته بود، در شمال  آفریقا، مصر، شام و فلسطین مجموعه‌ای از  عزاداری‌ها برقرار بود.

او افزود؛: در آن زمان معز‌‌الدوله‌دیلمی که حاکم بویه‌ای بغداد بود، در طی فرمانی مردم را به اقامه نماز عاشورا در معابر فرا خواند و اولین عزاداری رسمی در کوچه‌ها و خیابان‌ها به راه افتاد. پس از آل‌بویه، عزاداری‌ها در دوران سلجوقیان اوج گرفت، به طوری که در قرن ششم تا نهم هجری با حاکمیت حاکمان شیعی عزاداری‌های عاشورایی زیاد شد.

این کارشناس مذهبی بیان کرد: در قرن هفتم و هشتم هجری قمری مطالب وکتب بسیاری در این خصوص نوشته و در بین جامعه مطرح شد. این مطالب در دوره صفوی گسترس پیدا کرد و شهر سیاه پوش شد. در آن زمان مردم همانند امروز به عزاداران اطعام می‌دانند، نخل گردانی، شبیه گردانی و تعزیه‌خوانی برگزار می‌شد.

بهاری ادامه داد: فراز و نشیب‌ها برای سوگواری‌ها و عزاداری‌ها از گذشته بوده است به طوریکه در دوره پس از انقلاب اشعار آیینی خیلی سرو سامان گرفته شد. جریان عزاداری اباعبدالله الحسین در عالم یکی از مظاهر ظهور امام مهدی(عج) است. همچنین یکی از شعار‌های حضرت  زمانی که تکیه به دیوار کعبه کرده‌اند، این است که انالمهدی، اناالمنتقم و فریاد من فرزند حسین هستم را سر خواهند داد. همچنین انتظار همان امتداد عاشورا است که این امتداد به وسیله گریه‌ها و عزاداری ها انجام می‌گیرد تا پرچم اباعبدالله به دست صاحب اصلی آن حضرت صاحب‌الزمان (عج) برسد.