براساس ماده ۱۵ قانون مبارزه با مواد مخدر، معتادان مکلف شده‌اند برای ترک اعتیاد به مراکز مجاز دولتی، غیردولتی و خصوصی یا سازمان‌های مردم‌نهاد درمان و کاهش آسیب که از سوی مراجع رسمی و متولی درمان کشور تعیین می‌شوند، مراجعه کنند.

اما در اجرای ماده ۱۶ این قانون چنانچه فرد معتاد با وجود زمینه مناسب برای درمان و امکانات لازم برای ترک اعتیاد اقدام نکند، متجاهر شناخته شده و در چنین شرایطی باید او را به مراکز درمان اجباری ارجاع داد.

پذیرش و نگهداری اجباری افراد در مراکز ماده ۱۵ می‌تواند دردسر‌هایی در پی داشته باشد چرا که مراکز درمانی موجود، ساز و کار نگهداری اجباری معتادان، مراقبت  و کنترل را ندارند و باید مراکز خاصی برای آنان در نظر گرفته شود.

این در حالی است که در خراسان جنوبی همچنان معتادان متجاهر در مراکز ماده ۱۵ (اختیاری) پذیرش می‌شوند و به گفته متولیان تا اطلاق عنوان متجاهر بر یک معتاد و ارجاع او به مراکز اجباری موضوع ماده ۱۶ مراحل متعددی باید طی شود.

آیا معتاد متجاهر در خراسان جنوبی داریم؟

اسفند پارسال بود که حجت‌الاسلام وحدانی‌نیا معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری خراسان جنوبی در جلسه انجمن احیاء و نجات آسیب‌دیدگان از اعتیاد به این موضوع اذعان کرد و گفت: با توجه به آمار معتادین متجاهر و کمبود فضای فیزیکی، راه‌اندازی مکان مناسب برای درمان این افراد نیازمند پیگیری مجدانه شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان است.

او افزود: فارغ از اینکه مدیرکل زندان‌ها اعلام آمادگی کرده در مجاورت زندان بیرجند به مثابه استان همجوار کمپ ماده ۱۶ ایجاد شود، استاندار خراسان جنوبی هم تأکید کرده که با بهره‌گیری از ظرفیت ساختمان‌های بلااستفاده دستگاه‌های اجرایی این مرکز راه‌اندازی شود.

قید فوریت برای راه‌اندازی مرکز ماده ۱۶

فروردین امسال طالبی معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار خراسان جنوبی در نشست ویژه برای راه‌اندازی مرکز ترک اعتیاد ماده ۱۶ از قید فوریت استفاده کرد و گفت: به منظور کاهش آسیب‌های اجتماعی و درمان اعتیاد افراد درگیر با مواد مخدر باید به قید فوریت نسبت به راه‌اندازی مرکز ماده ۱۶ در استان اقدام شود.

او ایجاد و راه‌اندازی مرکز ماده ۱۶ را از اولویت‌های مهم حوزه مبارزه با مواد مخدر برشمرد و افزود: براساس قانون، سازمان بهزیستی متولی اداره مرکز ماده ۱۶ است و شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان نیز تأمین‌کننده هزینه‌های این مرکز ترک اعتیاد خواهد بود.

طالبی شهرداری، دانشگاه علوم پزشکی، دادگستری، نیروی انتظامی و سایر دستگاه‌های مرتبط را ملزم کرد برای راه‌اندازی مرکز ماده ۱۶ با اداره کل بهزیستی همکاری لازم را داشته باشند.

وجود معتادان متجاهر، زیبنده استان نیست

قناعت استاندار خراسان جنوبی هم در نشست دیگری با تأکید بر ضرورت ایجاد مراکز ماده ۱۶ و ۱۵ درمان اعتیاد در این استان گفت: برای اخذ مجوز‌های افزایش مراکز ماده ۱۶ و ۱۵ باید پیگیری‌های لازم صورت گیرد.

او بیان اینکه وجود معتادان متجاهر، زیبنده استان نیست افزود: درخصوص معتادین متجاهر بیش از ۳۰ دستگاه دخیل هستند که اگر هر کدام کار خود را به‌درستی انجام ندهد، زحمت همه حوزه‌ها هدر می‌رود.

قناعت با اظهار تأسف از اینکه طبق آمار ۷۸ درصد معتادان بهبودیافته کشور دوباره به چرخه اعتیاد برگشته‌اند گفت: این آمار قابل قبول نیست و باید چاره‌اندیشی شود.

نگاه‌ها به سمت ساختمان استاندارد

این اظهارات مسئولان استان در حالی مطرح شد که سوم خرداد امسال بار دیگر نشست بررسی موانع و مشکلات راه‌اندازی مرکز ماده ۱۶ با حضور معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار خراسان جنوبی برگزار و مقرر شد ساختمان اداره کل استاندارد که در اختیار شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان است، برای راه‌اندازی مرکز ماده ۱۶ با همکاری شهرداری بیرجند، تجهیز و آماده بهره‌برداری شود.

همچنین سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان جنوبی در خصوص تخصیص اعتبارات استانی و همکاری لازم برای راه‌اندازی این مرکز قول مساعد داد.

بیشتر بخوانید

• جای خالی مراکز درمان اعتیاد در نقاط روستایی خراسان جنوبی
• وضعیت راه اندازی مرکز ترک اعتیاد ماده ۱۶ پیش از اتمام ضرب الاجل
• مرخصی و ارفاق قانونی شامل توزیع کنندگان مواد مخدر نمی‌شود + فیلم

اما باز هم خبری از راه‌اندازی مرکز ماده ۱۶ نشد تا اینکه ۲۰ روز بعد یعنی ۲۳ خرداد ۱۴۰۱ دادستان مرکز استان در نشست شورای پیشگیری از وقوع جرم دادگستری خراسان جنوبی بر تسریع راه‌اندازی مرکز نگهداری مددجویان ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر و جمع‌آوری معتادان متجاهر تأکید کرد.

حجت‌الاسلام نسائی زهان گفت: بیش از ۱۹ هزار معتاد در خراسان جنوبی وجود دارد که نسبت به جمعیت استان زیاد است و راه‌اندازی مرکز ماده ۱۶ سبب کاهش سرقت‌های خرد نیز می‌شود.

رئیس کل دادگستری خراسان جنوبی هم در همان جلسه دستور داد تا ۱۵ تیر امسال مرکز ماده ۱۶ در استان راه‌اندازی و معتادان متجاهر شناسایی و پذیرش شوند.

اکنون بیش از سه ماه از دستورات قضایی هم می‌گذرد و هنوز خبری از راه اندازی مرکز ماده ۱۶ در خراسان جنوبی نیست.

با این وجود به گفته شرفی مدیرکل بهزیستی خراسان جنوبی از ابتدای امسال تاکنون ۵۳۲ معتاد متجاهر با پذیرش در مراکز ماده ۱۵ درمان شدند یا در حال گذراندن روند درمان هستند.

او افزود: از بین معتادان متجاهری که امسال در مراکز ماده ۱۵ پذیرش شده‌اند، ۱۰۳ نفر زن هستند.

شرفی گفت: پارسال بیش از ۵۰۰ معتاد متجاهر از سوی دستگاه قضایی و قضات به بهزیستی معرفی و در مراکز درمان اعتیاد پذیرش شدند.

مدیرکل بهزیستی خراسان جنوبی با اشاره به دستورالعمل چندجانبه راه‌اندازی مرکز ترک اعتیاد اجباری گفت: صدور موافقت اصولی راه‌اندازی مرکز ماده ۱۶ برعهده بهزیستی است، پروانه فعالیت از سوی دانشگاه علوم پزشکی صادر می‌شود و شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر نیز مسئول تأمین و تجهیز مکان است.

او افزود: تاکنون در خراسان جنوبی مکانی با استاندارد‌های لازم از جمله داشتن ایمنی خاص معرفی نشده و مکانی (ساختمان اداره استاندارد) که معرفی کردند نیز مورد تأیید نبود.

شرفی با تأکید بر اینکه هم اکنون برای پذیرش معتادان متجاهر مشکلی نداریم تصریح کرد: زمانی راه‌اندازی مرکز ماده ۱۶ برای خراسان جنوبی ضروری است که مراکز ماده ۱۵ ظرفیت پذیرش نداشته باشند، ولی الان این ظرفیت برای همه شهرستان‌ها فراهم است.

مدیرکل بهزیستی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه برای ایجاد مرکز ترک اعتیاد ماده ۱۶ نیاز به صدور مجوز برای ۲ شخص است گفت: یک شخص باید تجربه مدیریت کمپ و درمان معتادان را داشته و شخص دیگر هم باید پزشکی باشد که نیاز به مجوز از دانشگاه علوم پزشکی دارد.

او افزود: افراد دارای صلاحیت راه‌اندازی مرکز ماده ۱۶ که از بهزیستی مجوز می‌گیرند را می‌توان به‌راحتی یافت، اما بخش دیگر مجوز دانشگاه علوم پزشکی است که شرایط خاص خود را دارد.

مکان مناسب باید تجهیز شود

شرفی مدیرکل بهزیستی خراسان جنوبی گفت: در صورتی که مکان مناسب تأمین و تجهیز شود برای صدور مجوز از سوی بهزیستی مشکلی وجود ندارد.

او افزود: سرانه درمان معتاد متجاهر در ماه یک میلیون و ۵۰ هزار تومان است که براساس طول درمان تخصیص پیدا می‌کند و سرفصل اعتباری آن از سوی شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر تأمین می‌شود.

شرفی گفت: براساس آمار‌هایی که بهزیستی از معتادان پذیرش شده ارجاع می‌دهد این سرانه در قالب اعتبار پایان سال تأمین و پرداخت می‌شود.

مدیرکل بهزیستی خراسان جنوبی با بیان اینکه امسال ۳۰۰ میلیون تومان برای درمان معتادان متجاهر در مراکز ماده ۱۵ برآورد هزینه شده است اظهار کرد: تاکنون از این میزان هزینه ۸۷ میلیون تومان پرداخت شده و مابقی نیز تا پایان سال پرداخت خواهد شد.

او با تأکید بر اینکه ورود و خروج معتادان متجاهر با دستور قضایی است گفت: زمان ترخیص معتادانی که به شکل داوطلب به مراکز ترک اعتیاد مراجعه می‌کنند نیز اختیاری است، اما درخصوص معتادان متجاهر فقط زمانی حق خروج دارند که به‌طور کامل پاک شده باشند و مقام قضایی اجازه خروج دهد.

درمان کامل، اما پاک ماندن مشروط است

شرفی مدیرکل بهزیستی خراسان جنوبی گفت: درمان در مراکز ترک اعتیاد ۱۰۰ درصد انجام می‌شود، اما پاک ماندن شخص به شرایط بعد از خروج بستگی دارد.

او با تأکید بر نقش خانواده در موفقیت ترک اعتیاد و بازنگشتن فرد به اعتیاد افزود: اگر خانواده، فرد بهبودیافته را به‌خوبی پذیرش کند شخص کمتر رغبت بازگشت به مواد را خواهد داشت.

شرفی در پاسخ به این پرسش که موفقیت درمان معتادان متجاهر چقدر است؟ گفت: با توجه به مصادیق تعریف شده، معتاد متجاهر شخصی است که جا و مکان نداشته، در ملاعام مواد مخدر استعلام کند و خانواده‌ای هم نداشته باشد لذا در استان به این شکل معتادی نداریم.

مدیرکل بهزیستی خراسان جنوبی افزود: باز هم افرادی را به عنوان متجاهر پذیرش می‌کنیم لذا کسانی که دارای خانواده هستند باید مراقبت‌های بعد از ترک اعتیاد را جدی بگیرند.

او اظهار کرد: برخی افراد به خاطر اینکه در تأمین هزینه‌های ترک اعتیاد دچار مشکل هستند به شکل معتاد متجاهر معرفی می‌شوند در صورتی که اگر از طریق ماده ۱۵ اقدام کنند براساس آزمون وسع به عنوان سه دهک پایین جامعه یاری برگ گرفته و رایگان پذیرش می‌شوند.

پذیرش از طریق ماده ۱۵ حمایت‌هایی دارد

شرفی مدیرکل بهزیستی خراسان جنوبی گفت: پذیرش از طریق ماده ۱۵ حمایت‌هایی از جمله تسهیلات اشتغال و بیمه دارد که در تکمیل روند درمان نیز موثر است.

او افزود: اراده شخص در ترک اعتیاد اهمیت ویژه‌ای دارد و خانواده نیز با پذیرش صحیح، نقش مهمی در موفقیت درمان ایفا می‌کند.

شرفی با بیان اینکه به نسبت کشور در زمینه اعتیاد، استان کم‌خطر هستیم گفت: امید است با اقدامات پیشگیرانه و درمانی بتوانیم وضعیت فعلی اعتیاد را در استان سامان‌بخشی کنیم.

اما به گفته یکی از کارشناسان حوزه ترک اعتیاد،  مراکز ماده ۱۵ به خاطر نفع مالی برای پذیرش معتادان متجاهر تمایل دارند و به مخاطرات حضور چنین افرادی هم آگاه هستند لذا حضور فرد معتاد پرخطر با سوابق متعدد قضایی در کنار فردی که داوطلبانه برای ترک اعتیاد اقدام کرده عواقب متعددی می‌تواند داشته باشد.

او که نخواست نامش در این گزارش آورده شود، افزود: در طرح‌های جمع‌آوری معتادان افراد ارجاع شده به مراکز گاهی بیش از ظرفیت مرکز بوده است و با توجه به دستور قضایی مسئولان مراکز هم نمی‌توانند از پذیرش آنان سرباز زَنَند که این مسئله نیز می‌تواند مشکلات عدیده‌ای به دنبال داشته باشد.

این کارشناس با بیان اینکه مرکز ماده ۱۶ باید به لحاظ تجهیزات، کارکنان و ساختار فیزیکی شرایط خاصی داشته باشد گفت: این موارد ضرورت راه‌اندازی مرکز ماده ۱۶ در خراسان جنوبی را دوچندان می‌کند.

حسنی‌مقدم دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان جنوبی هم چندی قبل گفت که هم اکنون مرکز ماده ۱۶ در ۱۳ استان کشور فعال است و این مرکز در خراسان جنوبی هم به‌زودی راه‌اندازی می‌شود.

او افزود: سال ۱۳۹۱ این مرکز در استان راه‌اندازی و فعال بود، اما بنا بر دلایلی سال ۱۳۹۳ تعطیل شد و برخی افراد اعلام کردند معتاد متجاهر در خراسان جنوبی نداریم که این موضوع تا سال ۱۳۹۹ ادامه داشت.

حسنی‌مقدم بیان کرد: افرادی که به عنوان بهبودیافته مرکز ماده ۱۵ (اختیاری) بهزیستی را ترک می‌کردند بعد از مدتی با مشکل مواجه می‌شدند لذا راه‌اندازی مرکز ماده ۱۶ با پیگیری‌های متعدد در دستور کار قرار گرفت.

دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان جنوبی گفت: سال ۱۳۹۹ با همکاری استانداری مجوز راه‌اندازی این مرکز با ظرفیت پذیرش ۱۵۰ نفر از ستاد مبارزه با مواد مخدر اخذ شد و مراحل راه‌اندازی آن همچنان در دست انجام است.

منبع : ایرنا