ماهی خاویاری، به عنوان ارزشمندترین گونه پرورشی ماهیان در جهان شناخته می‌شود، که با افزایش روزافزون جمعیت، نیاز به غذا و مواد پروتئینی سالم، جایگاه تولید و پرورش این گونه ماهی در آب‌های داخلی و بهره برداری دو یا چندمنظوره از این منابع روز به روز آشکارتر می‌شود.

پرورش ماهیان خاویاری به صورت صنعتی قدمت ۴۵ ساله دارد که از روسیه آغاز شد، این گونه پرورشی را می‌توان در شبکه‌های مختلف متراکم، استخر‌های خاکی و قفس‌های دریایی پرورش داد.

وجود اقلیم مناسب، پایین بودن هزینه‌های تاسیساتی و نیروی انسانی، وجود دانش فنی و تجربه بالا و همچنین آوازه ایران به عنوان تولیدکننده بهترین خاویار جهان موجب شده است این فعالیت ارزش اقتصادی فوق العاده‌ای داشته و به سرعت توسعه یابد.

طرح جهش تولید خاویار در مزارع پرورش ماهی سبزوار با توجه به قیمت بالای گوشت، خاویار و قابلیت آن در صادرات و کسب درآمد ارزی و ایجاد اشتغال شتاب گرفته است که این دستاورد تاثیر مهمی در وضعیت اقتصادی و اجتماعی مناطق روستایی سبزوار به همراه داشته است.

هم اکنون در شهرستان سبزوار ۱۲۰ واحد در زمینه پرورش ماهیان سردآبی، و گرمابی و چهار مزرعه پرورش ماهیان خاویاری پرواربندی و استحصال تخم خاویار فعال است و این شهرستان با حدود ۳۰ درصد تولیدات آبزی پروری برای نهمین سال متوالی رتبه نخست تولید را در استان خراسان رضوی به دست آورده است.

پرورش ماهیان خاویاری صنعتی پرسود

عباس هواخواه یک تولیدکننده ماهی خاویار در سبزوار گفت: با استفاده از آب چاه کشاورزی در روستای "رباط سرپوش" از هشت سال قبل در زمینه تولید گوشت و خاویار فعالیت دارد.

او افزود: ظرفیت تولید خاویار در این مزرعه ۱۵ تن در سال است چنانکه این مزرعه طی سه سال گذشته بیشترین سهم تولید خاویار منطقه سبزوار را به خود اختصاص داده است.

این تولیدکننده ماهی خاویار ادامه داد: البته برای استحصال تخم خاویار، این گونه پرورشی به استان مازندران فروخته و از آنجا به کشور روسیه صادر می‌شود که در صورت فراهم شدن زمینه فرآوری و استحصال تخم خاویار در شهرستان، سود بیشتری نصیب تولیدکنندگان می‌شود.

سبزوار، تنها تولید کننده ماهی خاویاری خراسان رضوی

تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری با هدف کسب درآمد ارزی حائز اهمیت است و در این راستا فعالیت پرورش ماهی در شهرستان سبزوار همسو با کشاورزی شکل گرفته که این اقدام سبب ایجاد اشتغال و افزایش درآمد در مناطق روستایی شده است.

محمدعلی اسلامی مسئول شیلات مدیریت جهاد کشاورزی سبزوار گفت: هم اینک چهار مزرعه پرورش ماهیان خاویاری با ظرفیت اسمی تولید سالانه ۸۶ تن در این شهرستان فعالیت دارند که ۲۵ هزار قطعه بچه ماهی خاویاری شامل انواع فیل ماهی، سیبری و ازون برون در یک دهه اخیر در این مراکز پرورشی رهاسازی شده است.

او  افزود: رهاورد پرورش این گونه ماهی در سال گذشته و ۶ ماهه نخست امسال  تولید ۴۵ کیلوگرم خاویار و ۳۹ تن گوشت بوده که روانه بازار‌های داخلی و خارجی شده است و پیش بینی می‌شود مقدار تولیدات خاویاری تا پایان سال ۱۴۰۱ به ۵۰ تن گوشت و ۵۰ کیلوگرم خاویار افزایش یابد.

مسئول شیلات مدیریت جهاد کشاورزی سبزوار ادامه داد: برای گونه اصلی پرورش ماهیان خاویاری، فیل ماهی پیشنهاد می‌شود، چون از رشد سریعی برخوردار است و با توجه به تولید بچه ماهی به میزان کافی در مراکز تکثیر و قیمت بالای گوشت و خاویار آن، بازدهی اقتصادی مطلوبی دارد.

اسلامی بیان کرد: ماهیان خاویاری در سال اول یک کیلوگرم وزن می‌گیرند و از سال دوم به بعد به صورت تصاعدی افزایش وزن دارند که در سه تا چهار سالگی به ۲۵ تا ۳۰ کیلوگرم هم می‌رسند و می‌توان آن‌ها را به فروش رساند و قیمت آن در بازار امروز هر کیلو بین ۲۷۰ تا ۳۰۰ هزار تومان است.

او تصریح کرد: پرورش این نوع ماهی در صورتی که به مرحله خاویاری برسد و همچنین مجوز صادرات داشته باشد، سوددهی بسیار زیادی دارد و قیمت خاویار آن در بازار بر حسب مرغوبیت کیلویی بین ۱۳ تا ۲۷ میلیون تومان تعیین می‌شود.

ماهیان خاویاری با ارزش‌ترین گونه آبزیان

گوشت ماهیان خاویار ارزش غذایی بالایی دارد، اما شهرت اصلی آن در تخم یا همان مروارید سیاه است، همچنین خواص درمانی و کاربرد در صنایع مختلف از مزایای تولید این ماهی با ارزش محسوب می‌شود.

اسلامی مسئول شیلات مدیریت جهاد کشاورزی سبزوار گفت: گوشت ماهی خاویاری ارزش غذایی بالا و خاصیت درمان و پیشگیری از بیماری‌های گوناگون دارد، اما علاوه بر آن امروزه از پوست ماهی خاویار، لباس شنا ساخته می‌شود و غضروف آن را در مواد اولیه ساختن چسب صحافی و دارو‌های پزشکی به کار می‌گیرند.

او افزود: ماهیان خاویاری، افزون بر نقشی که در تولید خاویار و تامین گوشت دارند در صنعت چرم سازی نیز کاربرد پیدا کرده‌اند که این چرم از گوناگونی رنگ، طرح و دوام برخوردار بوده و در نوع خود بی‌نظیر است.

مسئول شیلات مدیریت جهاد کشاورزی سبزوار ادامه داد: اما ارزش ماهیان خاویاری نزد مردم نه برای استفاده از گوشت آن که برای تخم آن است و شهرت آن نیز برای همین مروارید سیاه است چنانکه تخم خاویار در شمار اشرافی‌ترین صبحانه‌های جهان است که بسیاری آن را به شکل خام و یا همراه با تخم‌مرغ و آغشته به زرده آن و برخی آن را همراه با سبزیجات خوشبو و نان و کره می‌خورند.

اسلامی بیان کرد: خاویار بسیار پرکالری و انرژی‌زا است و انواع گوناگون خاویار طلایی، سرخ و سیاه دارد که البته در این میان خاویار سیاه از ارزشی قابل توجهی برخوردار است.

راه اندازی مرکز تکثیر و تولید بچه ماهی شرق کشور در سبزوار

ایجاد مجتمع پرورش ماهیان خاویاری در سبزوار، به عنوان مرکز تکثیر و تولید بچه ماهیان خاویاری مورد نیاز منطقه شرق کشور، زمینه جهش تولید و توسعه تولیدات این شهرستان به بازار‌های صادراتی را شتاب می‌بخشد.

علی اصغر ایمانیان مدیر جهاد کشاورزی سبزوار گفت: طرح مجتمع پرورش ماهیان خاویاری با استفاده از آب رودخانه کال‌شور به ظرفیت نهایی ۶۰ تن گوشت و ۱.۵ تن خاویار در سال در حال ساخت است که امور زیربنایی این مجتمع در ۲ قسمت شبکه برق‌رسانی و انتقال آب رودخانه با اعتبار دولتی ۴۰ میلیارد ریالی انجام گرفته است.

او افزود: محل ساخت این مجتمع در ۳۰ کیلومتری شرق سبزوار در روستای "علی‌آباد کال‌خونی" در قالب سه سایت و در زمینی با مساحت کلی ۶ هکتار است که ورودی آب مورد نیاز مجتمع از رودخانه به میزان ۶۰ لیتر در ثانیه تعیین شده و با ساخت ابنیه، سازه‌ها و تاسیسات با تخصیص تسهیلات به میزان ۳۶۰ میلیارد ریال تکمیل و تا پایان سال ۱۴۰۱ وارد مدار تولید می‌شود.

مدیر جهاد کشاورزی سبزوار ادامه داد: طبق برنامه ریزی‌های صورت گرفته، در سال‌های آینده و با تولید مولد‌های کافی، این مجتمع به عنوان مرکز تکثیر و تولید بچه ماهیان خاویاری مورد نیاز منطقه شرق کشور نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

عدم فرآوری و افت آب‌های زیرزمینی از چالش‌های صنعت شیلات سبزوار

امانیان مدیر جهاد کشاورزی سبزوار گفت: نبود سردخانه، کارخانه‌های بسته بندی و عدم فرآوری محصولات آبزی از چالش‌های پیش روی صنعت شیلات در این منطقه است.

او افزود: البته با هدف تکمیل زنجیره ارزش و حمایت از تولید آبزیان، کارخانه تخصصی تولید خوراک کنسانتره آبزیان با ظرفیت ۱۰ هزار تن در سال با استفاده از فناوری اکستروژن راه اندازی شده است که می‌تواند نقش موثری در کاهش هزینه‌های تولید و بهبود کیفیت تولید ماهیان پرورشی داشته باشد.

شهرستان سبزوار با تولید سالانه سه هزار و ۳۰۰ تن ماهی سردابی و گرمابی حدود ۳۰ درصد تولید ماهی استان خراسان رضوی را در اختیار دارد و در سالیان گذشته همواره رتبه نخست تولید شیلات در این استان را کسب کرده است.

این شهرستان همچنین در حوزه تولید ماهیان خاویاری در خراسان رضوی پیشگام است و هم اینک چهار واحد پرورش خاویار در این شهرستان فعال است که تولیدات آن‌ها علاوه بر عرضه در بازار داخلی به کشور‌های آسیای میانه و حاشیه خلیج فارس صادر می‌شود.

منبع: ایرنا