«چهارمین دوره هفته ملی کتاب کشاورزی و منابع طبیعی» و «سی‌اُمین دوره هفته کتاب وزارت جهاد کشاورزی» با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دوشنبه (بیست‌‌وسوم آبان‌ماه ۱۴۰۱) با حضور یاسر احمدوند؛ معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حجت‌الاسلام والمسملین سید سعیدرضا عاملی؛ دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و خیام نکویی؛ معاون وزیر و رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی برگزار شد.

یاسر احمدوند در این آیین بیان کرد: تا زمانی که می‌خوانیم در خانه پدری نشسته‌ایم و متکی به میراث گذشته هستیم، ولی وقتی بستر خواندن از کتاب به حوزه دیگر منتقل می‌شود ما دیگر در خانه پدری نیستیم بلکه مستاجریم، مستاجر خانه‌های دیگر. پس یعنی دچار اختلال ارتباطی خواهیم شد؛ هم با گذشته و هم با نسل امروز و جامعه جدید. بخشی از بحران فعلی ما در جامعه ناشی از اختلال زبانی در ارتباط است و پیشینه‌ این رخداد در نخواندن است. پرچم‌داران دوران اختلال و اغتشاش کسانی هستند که نمی‌خوانند. در واقع آن‌ها اتصالی با حوزه زبانی ندارند.

وی افزود: پایه زبان در قراردادهای اجتماعی و در اتصال به هویت است. نخواندن، آسیبهای بسیاری دارد که یکی از آسیبهای آن همین‌هایی است که دیدیم. جامعه در چنین حالتی دوقطبی نمی‌شود، بلکه دچار چند جهانی می‌شود. ما در جهان‌های دیگری زندگی می‌کنیم، بنابراین فهمی از گفتار و کلام یکدیگر پیدا نمی‌کنیم و این آسیب بزرگ و معضلی است که بخشی از آن از نخواندن سرچشمه می‌گیرد. امیدوارم توجه بیشتری به خواندن و متن شود.

معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه کتاب مهمترین زیرساخت و منبع دانش است، گفت: انقلاب اسلامی به‌عنوان پرچمدار تحول فرهنگی، توجه ویژه‌ای به کتاب و نشر دارد و برخلاف آنچه در گزاره‌های مردمی نقل می‌شود، وضعیت کتاب و کتابخوانی در بین مردم به نسبت بسیاری از کشورهای دنیا خوب است، گرچه بهتر از این هم می‌توانست باشد.

یاسر احمدوند ادامه داد: از دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران آن است که تا پیش از انقلاب کمتر از ۵۰ هزار عنوان کتاب منتشر شد، ولی پس از انقلاب اسلامی ایران طبق آمار تا ماه گذشته یک میلیون و ۷۰۰ هزار عنوان کتاب در کشور منتشر شده که در سایت خانه کتاب و ادبیات ایران هم به ثبت رسیده است. تخمین زده می‌شود این رقم بیش از ۵/۲ میلیون کتاب باشد. همچنین تنها در سال گذشته در کشور بیش از ۱۱۱ هزار عنوان کتاب تولید شده و ما در این زمینه رتبه چهارم یا پنجم را در دنیا به خود اختصاص داده‌ایم. البته بیش از ۹۰ هزار نفر در تولید این عناوین کتاب فعال بوده‌اند؛ از نویسنده، مصحح و... تا دیگر فعالان حوزه نشر و کتاب.

وی بیان کرد: براساس پیمایش صدا و سیما، میانگین مطالعاتی جامعه فعال کشور یعنی جوانان و نوجوانان نیم ساعت در روز برآورد شده و این به‌جز مطالعه ادعیه و کتاب‌های درسی است. یعنی برخلاف آنچه که ما تصور می‌کنیم کودکان، نوجوانان و جوانان بیشترین خواننده کتاب‌ها هستند، درحالی‌که با توجه به ورود به فناوری‌های نوین چنین انتظاری نمی‌رفت. این رقم بسیار امیدوارکننده است و می‌توانیم به آینده امیدوار شویم. در واقع این رقم امیدواری ایجاد می‌کند که ما در آینده استمرار و سرعت پیشرفت را بهتر احساس کنیم.

معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: برخلاف دو دهه گذشته که اقبال به کتاب و کتاب‌خوانی در اروپا و آمریکا بیش از سایر مناطق بود، در سه تا چهار سال گذشته مقوله علاقه‌مندی به کتاب در شرق و جنوب شرقی آسیا بیشتر شده و کشورهایی مثل هند، چین و سنگاپور در این زمینه جلو افتاده‌اند. اکنون کتابخوان‌ترین مردم دنیا، در شرق آسیا هستند.

یاسر احمدوند با اشاره به اینکه در نظام فرهنگی خود در طراحی چهار نظام تولید، ترویج، توزیع و مصرف دچار اختلال هستیم، افزود: نظام ساختارمندی در طراحی این زمینه‌ها وجود ندارد و ما در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش می‌کنیم که در این چهار حوزه نظام مدونی ایجاد کنیم؛ نظامی که در آن بدانیم چه چیزهایی را در کشور تولید کنیم، چگونه آن را ترویج دهیم، چگونه توزیع شوند و چگونه در اختیار مخاطب قرار گیرند. همچنانکه می‌خواهیم بدانیم نظام حمایتی ما در این چهار حوزه چگونه باید باشد.

وی بیان کرد: واقعیت آن است که اعتبارات موجود در حوزه فرهنگ نسبتی با توقعات و توانایی‌های کشور ندارد. برای مثال ارزش کلی کتاب در سال گذشته حدود هفت هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده است. مجموع اعتباری که برای خرید کتاب در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفته، حدود ۳۰ میلیارد تومان بود. یعنی کمتر از نیم درصد تولید کتاب توسط این وزارتخانه مورد حمایت قرار گرفته است. درحالی‌که ۱۰ سال قبل این نسبت ۳۰ درصد بود.

معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بودجه تخصیص  یافته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای حمایت از تولیدات ارزشمند را چهار میلیارد تومان اعلام کرد و افزود: ما با این اعداد می‌خواهیم تحول فرهنگی ایجاد کنیم و تأثیرگذاری فرهنگی داشته باشیم؟ البته همه‌چیز عدد نیست، ولی این فاصله خیلی زیاد است. امیدوارم در سال‌های آینده شاهد تغییراتی در این بودجه باشیم.

یاسر احمدوند در بخش پایانی سخنانش گفت: اصل تولید دانش در جامعه برعهده هیأتهای علمی و پژوهشگران است، اما عمومی شدن آن حلقه واسطی را نیاز دارد که زبان عمومی علمی است. یعنی کسانی که به زبان دانش عمومی مسلط هستند، باید دانش را با زبان عمومی به جامعه منتقل کنند. ما در این زمینه در کشور خلأ داریم. باید کسانی باشند که بتوانند مفاهیم و دانش را به زبان عمومی قابل استفاده‌تر کنند. لازم است چنین افرادی در مراکز علمی به‌کار گرفته شوند و آموزش ببینند، چون زبان دانشمند ممکن است برای عموم مردم قابل‌فهم و استفاده نباشد.

نباید در بومی‌گرایی و جهانی‌گرایی دچار افراط شویم

در بخش دیگری از این برنامه، حجت‌الاسلام والمسلمین سید سعیدرضا عاملی نیز در این مراسم بیان کرد: ما نباید دچار افراط در بومی‌گرایی و جهانی‌گرایی شویم و باید با توجه به دانش دنیا، نگاه بومی خود را دنبال کنیم. یعنی درعین‌حال که از دانش جهانی استفاده می‌کنیم، باید این قدرت را داشته باشیم که دانش را با بومرنگ فرهنگی، تمدنی و دینی خود هماهنگ کنیم و این همانی است که ژاپن پس از انقلاب میجی آن را دنبال کرد.

وی در ادامه درباره روندشناسی سایت science direct افزود: از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۲۲ یعنی در مدت ۲۴ سال تعداد عناوین ثبت شده در این سایت، یک‌میلیون و ۷۰۰ هزار عنوان بوده و ۵۰ مقاله اول آن که بیشترین بازدیدکنندگان را داشته‌اند به مقولاتی همچون «محیط زیست و کشاورزی»، «کشاورزی پایدار»، «اقتصاد خرد و کلان در کشاورزی»، «منابع آلودگی آب و خاک» و این اواخر به مباحثی مثل «سیستمهای هوشمند»، «آلودگی ناشی از کشاورزی» و «کشاورزی ارگانیک» گرفته است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: در فاصله سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۵ یعنی دوره اول، عمدتا موضوعات عمومی در کشاورزی مطرح بود، اما از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۲ رویکردهای اجتماعی در حوزه کشاورزی و قلمرو آن به‌صورت جدی دنبال شد.

حجت‌الاسلام ‌والمسلمین عاملی ادامه داد: امروزه علم مستقل بی‌معناست. اهمیت علم به خاصیت بین رشته‌ای بودن آن است. ادغام آموزش عالی و آموزش علوم پزشکی در همه کشورها پذیرفته شده و ما از معدود کشورهایی هستیم که این دو را از هم جدا کرده‌اند. باید به‌خوبی دانست چگونه می‌توان با پیوند علوم مختلف با زندگی بهتر، آینده درخشان‌تری را دنبال کرد.

وی بیان کرد: از سال ۲۰۱۳ تاکنون موضوعاتی همچون «هوش مصنوعی در حوزه کشاورزی»، «اینترنت اشیا در حوزه کشاورزی»، «متاورس در حوزه کشاورزی» و... مطرح شده است؛ یعنی امروز علم دو فضایی شده است. فضای دوم (فناوری) همراه با فضای اول، دانش تکمیلی را به‌وجود می‌آورد که هدفش توسعه ماندگار با بهره‌وری بالا و تأمین سلامت و امنیت غذایی است؛ بنابراین فناوری اهمیت زیادی پیدا کرده، به‌ویژه در کاهش تخریب‌های محیط زیستی، یعنی موضوعی که ما به دنبال آنیم.

خیام نکویی، دیگر سخنران این نشست نیز در ادامه گفت: تأمین امنیت غذایی پایدار، اولین قدم برای رسیدن به اهداف نظام در این دوره است. قدم دوم، رسیدن به اقتدار غذایی است که به موجب آن ما می‌توانیم تأمین بخشی از غذای کشورهای دوست منطقه را عهده‌دار شویم.

معاون وزیر و رئیس سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی افزود: امروز با همت شورای انقلاب فرهنگی، یکی از آرزوها در زمینه تأمین غذا را به مدد فعالیت‌های دانشگاهی و پژوهشگران ریل‌گذاری مستحکمی کرده‌ایم. تولید دانش و فناوری در حوزه کشاورزی ازجمله مقولاتی است که رهبر انقلاب به آن توجه دارند و بر دانش‌بنیان شدن بخش کشاورزی تأکید می‌کنند.

وی بیان کرد: اگر این موضوع محقق نشود، اهداف سند امنیت غذایی محقق نخواهد شد. متأسفانه در کتاب‌های موجود به‌رغم ظرفیتهای خوبی که وجود دارد، پیشرفت خوبی دیده نمی‌شود. با وجود این در پایگاه سایمگو از ۶۹۶۷ مستند علمی، ۱۴۰۰ مستند، به سازمان تات (سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی) تعلق دارد. همچنین ما در سال ۲۰۲۱ رتبه ۱۳ را در حوزه کشاورزی از آن خود کرده‌ایم.

خیام نکویی در پایان گفت: متأسفانه ما حتی دانش بومی‌مان را در کشاورزی رسوخ و نفوذ نداده‌ایم. در‌حالی‌که اگر این دانش را نفوذ می‌دادیم، تولیدات ما به لحاظ کمی و کیفی ارتقاء پیدا می‌کرد. باید مهندسی کشاورزی و اهمیت آن در کتاب‌های درسی وارد شود. باید در کتاب‌های درسی ما حوزه امنیت غذایی مورد توجه قرار گیرد.