کجی به عنوان تنها تالاب خراسان جنوبی در فهرست تالاب‌های ملی کشور قرار گرفته و برخی پرندگان نادر جهان که یکی از آنان زاغ بور است آن را برای زمستان گذرانی انتخاب می‌کند.

حالا اما آنطور که مسئولان حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی می‌گویند امسال به دلیل تغییرات اقلیمی، خشکسالی و بارندگی و آبگیری کم، احتمال میزبانی تالاب کجی از گونه‌های زیبای پرندگان کم است.

گونه‌های کمیاب پرندگان در آغوش تالاب کجی نمکزار

تالاب کجی نمکزار در شمال‌غربی روستای چاه دراز و در ۷۵ کیلومتری شهرستان نهبندان قرار دارد و سالانه حدود ۵ هزار پرنده آبزی و کنار آبزی میهمان آن می‌شوند.

دری گیو رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی می‌گوید: مرغابی سرسبز و خوتکا از گونه‌های مهاجری هستند که بیشتر در این تالاب دیده شده اند.

او بیان کرد: میزان بازدید گردشگران از تالاب کجی نمکزار بستگی به آبگیری تالاب دارد، امسال حدود ۳ هزار گردشگر از تالاب بازدید کرده اند.

رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی تصریح کرد: در صورت برگزاری جشنواره در کنار تالاب تا ۲ هزار گردشگر طی مدت ۲ روز از تالاب بازدید خواهند کرد.

او ادامه داد: تدوین طرح جامع تالاب کجی، نهال کاری، آموزش جوامع محلی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی پخل بافی، پرورش قارچ در روستا‌های حاشیه تالاب، لایروبی رودخانه‌ها و نصب دوربین‌های پایش لحظه‌ای تالاب از جمله اقداماتی است که برای حفاظت از تالاب کجی نمکزار نهبندان انجام شده است.

دری گیو گفت: تالاب کجی نمکزار نهبندان دارای برآمدگی‌های خشکی همراه با پوشش گیاهی مناسب برای تخمگذاری پرندگان است و هر ساله خصوصاً در فصل مهاجرت، میزبان گونه¬‌های مختلفی از پرندگان آبزی و کنار آبزی شامل زاغ بور، آبچیلیک پاسبز، آبچیلیک پاسرخ، حواصیل خاکستری، حواصیل سفید، خوتکا و اردک سرسبز بوده است.

لب‌های ترک خورده کجی از خشکسالی

وسعت تالاب کجی نمکزار ۲۲ هزار هکتار و پهنه آبی آن نیز ۵ هزار هکتار است که این گستره بستگی به میزان بارندگی در منطقه دارد.

کوهستانی رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان نهبندان به خبرنگار ما می‌گوید: تالاب کجی یک تالاب فصلی است که با ریزش باران وجاری شدن رودخانه‌های حوزه آبگیرتالاب و جوشیدن چشمه‌های کرانه تالاب، از اواسط پاییز شروع به آبگیری می‌کند.

کوهستانی بیان کرد: مدیریت برداشت آب‌های زیرزمینی توسط چاه موتور‌های اطراف تالاب شامل کاهش برداشت آب و کشت گیاهان کم آب بر درجوشش چشمه‌های تالاب تأثیر زیادی دارد.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان نهبندان ادامه داد: میزان آبگیری تالاب (پهنه آبی تالاب) در سال‌های گذشته به دلیل خشکسالی کمتر شده حال آنکه دربعضی مواقع بیشتراز حد معمول اتفاق افتاده، ولی به دلیل تغییرات اقلیمی از قبیل گرمای زیاد و وزش طوفان‌های شن و ماسه باعث تبخیر آب تالاب شده و زودتر خشک می‌شود.

داغ پرندگان مهاجر بر دل تالاب‌های خراسان جنوبی

بر اساس نتایج طرح شناسایی و مستند سازی فون پرندگان خراسان جنوبی، تعداد ۲۲۸ گونه پرنده (آبزی و کنارآبزی و خشکزی) از مجموع ۵۵۹ پرنده موجود در کشور شناسایی و مستند شده است که ۴۰ درصد از پرندگان کشور در خراسان جنوبی زیست می‌کنند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی می‌گوید: بر اثر خشکسالی‌های پیاپی وکاهش شدید نزولات جوی، امسال آب تعداد زیادی از سد‌ها و آبگیر‌های استان خشک شده و آب بقیه سد‌ها به شدت کاهش یافته است.

بیشتر بخوانید

• داغ پرندگان مهاجر بر دل تالاب های خراسان جنوبی
• جانی تازه در تالاب کجی نمکزار نهبندان + فیلم
• کاهش ۴۸.۵ درصدی جمعیت پرندگان مهاجر

حاتمی افزود: علاوه بر دلایل فوق، تغییر اقلیم نیز سبب شده شمار زیادی از پرندگان مهاجر، خراسان جنوبی را برای زمستان گذرانی انتخاب نکنند و پیش بینی می‌شود که این روند کاهشی امسال همچنان ادامه داشته باشد.

او بیان کرد: هم اکنون تالاب‌های کجی نمکزار نهبندان و نیزار خور شهرستان خوسف به دلیل نداشتن بارش‌های پاییزی خشک هستند و با توجه به پیش بینی‌های صورت گرفته مبنی بر مناسب نبودن بارش‌ها در پاییز و تداوم خشکی تالاب ها، احتمال حضور پرندگان در این مناطق بسیار پایین خواهد بود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی تصریح کرد: با توجه به قرار گرفتن تالاب‌های استان در مسیر مهاجرت پرندگان مهاجر آبزی و سابقه حضور چندین ساله این پرندگان در تالاب‌های مذکور، امید است به محض کمترین بارش در منطقه و آبگیری، پرندگان مهاجر زمانی از برنامه حرکت خود را در این تالاب‌ها سپری کنند.

مدیریت تالاب کجی، برنامه سالانه می‌خواهد

۲۸ آبان امسال بود که به دلیل خشک شدن تالاب، ستاد احیا و مدیریت تالاب کجی نهبندان در استانداری تشکیل جلسه داد.

عباس زاده معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان جنوبی در این نشست تأکید کرد: با توجه به اینکه تالاب کجی نهبندان جزو تالاب‌های ملی در استان است هرگونه کم کاری در این حوزه عواقب جبران ناپذیری خواهد داشت و باید دستگاه‌های مسئول، برنامه سالانه برای احیا و مدیریت آن تدوین کنند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی هم در این نشست با اشاره به ثبت ۲۲۵ تالاب ملی در کشور گفت: تالاب کجی در شهرستان نهبندان یکی از این تالاب‌هاست که مدیریت و احیای آن به عنوان تکلیف قانونی به استان ابلاغ شده است.

حاتمی افزود: تاکنون ۲ طرح مطالعاتی برای احیا و مدیریت تالاب کجی در استان تهیه و تصویب شده است.

او با اشاره به تدوین برنامه مدیریت جامع تالاب کجی نهبندان اظهار داشت: در قالب این برنامه با توجه به چشم‌انداز ۲۵ سال آینده سهم هر دستگاه اجرایی مسئول مشخص شده و قانون بیش از ۱۵ دستگاه اجرایی را در اجرای برنامه مدیریت جامع تالاب کجی نمکزار نهبندان موظف کرده که با اداره کل حفاظت محیط زیست همکاری داشته باشند.

آغوش گرم کجی در انتظار میهمانان زمستانه / آیا میهمانان خواهند آمد؟

پناهگاه حیات وحش تالاب کجی نمکزار با ۲۲ هزار هکتار شامل تالاب و محدوده جنگلی است که در ۷۵ کیلومتری شهر نهبندان و حاشیه جاده ارتباطی بیرجند - زاهدان قرار دارد.

مسئولان محیط زیست می‌گویند برای حفظ حداقل کارکرد‌های تالاب باید نیاز آبی آن تعیین شود؛ این برنامه باید از محل حفظ منابع آبی موجود با بستن چاه‌های غیر مجاز، کنترل میزان اضافه برداشت چاه‌های مجاز، ساماندهی روان آب‌های سطحی، لایروبی رودخانه‌ها و نصب کنتور‌های هوشمند دنبال شود.

تالاب کجی نمکزار نهبندان در ادوار گذشته یکی از تالاب‌های دایمی ایران بوده است و پرندگان مهاجر در فصول مختلف سال در این منطقه حضور داشتند، اما با گذر زمان و خشکسالی‌های به وجود آمده این تالاب به صورت فصلی آبگیری می‌شود.

هواشناسی خراسان جنوبی پیش بینی کرده میزان بارندگی در زمستان امسال به ۶۷ میلیمتر برسد. حال باید دید و منتظر ماند باران برتن تشنه تالاب کجی خواهد نشست؟ آغوش گرم کجی دو سال است در انتظار میمهامان زمستانه است.

گزارش از فاطمه آریان پور