مهدی چمران برادر شهید چمران و رئیس شورای شهر تهران گفت: پایه اصلی وقایع ۱۶ آذر در دانشگاه‌ها به ۲۸ مرداد و قبل از آن یعنی ملی شدن صنعت نفت در ۱۳۲۹ برمی‌گردد. در آن زمان انگلیس با ایران مشکلات بسیاری داشت، چرا که محمدمصدق نخست‌وزیر وقت، نفت ایران را ملی کرد. پیش از آن نفت ایران برای انگلیس بود، اما پس از ملی شدن صنعت نفت انگلیسی‌ها بسیار عصبانی شدند و ایران را در شرایط بد اقتصادی قرار دادند.

چمران ادامه داد: شرایط در آن زمان به گونه‌ای بود که خرید نفت از ایران به مدت دو سال کاملا قطع شد و حتی کشور‌های همسایه مانند افغانستان نیز از ایران نفت نمی‌خریدند. ایران در آن زمان توانست تنها با صادرات کالا‌های دیگر اقتصاد خود را بچرخاند. از آنجایی که انگلیس قدرت بسیاری برای جلوگیری از این وقایع نداشت، با آمریکا دست به یکی کرد و همراه یکدیگر کودتای ۲۸ مرداد را شکل دادند.

وی افزود: شاه نیز پس از کودتا به ایران بازگشت و حکومت دیکتاتوری خود را ادامه داد. در آن زمان آمریکا و انگلیس با صرف هزینه ۲۱ میلیون دلار در ایران کودتا به پا کردند و حکومت مصدق را از بین بردند تا سفارت انگلیس بار دیگر در ایران باز شود و خرید نفت از ایران ادامه پیدا کند.

او اظهار داشت: دانشگاهی‌ها و بازاری‌ها در آن زمان هر چند وقت یکبار اعتراضاتی را آغاز می‌کردند، اما هر بار نیرو‌های نظامی گارد جاویدان به دانشگاه می‌رفتند و تظاهرات را قطع می‌کردند. پیش از ۱۶ آذر دانشجویان شنیده بودند که نظامیان گارد جاویدان قصد دارند به دانشگاه بیایند تا دانشجویان را سرکوب کنند تا در زمان حضور نیکسون در ایران نمایش خوبی اجرا کرده باشند.

برادر شهید چمران و رئیس شورای شهر تهران گفت: زمانی که نیکسون در ۱۶ آذر به ایران آمد، دانشجویان ورود نظامیان را به دانشگاه را دیدند. شهید مصطفی چمران آن موقع در دانشگاه تحصیل می‌کرد و تنها دو سال از تحصیل خود را گذرانده بود. زمانی که شهید چمران در کلاس حضور داشت نظامیان وارد کلاس شدند و به دنبال افرادی بودند که اعلامیه پخش کرده بودند. این اتفاق باعث انفجار احساسی دانشجویان می‌شود و تمامی آن‌ها به اقدام نظامیان اعتراض کردند.

وی افزود: نظامیان گارد جاویدان نیز آن موقع با تیر جنگی و سرنیزه به مقابله با دانشجویان پرداختند و آن‌ها را به رگبار بستند به گونه‌ای که سه دانشجو شهید شدند. اصل ورود نیکسون به ایران و اعلام مبارزه با امریکا و انگلیس صورت گرفت.

منبع: فارس