در روز‌های گذشته، شایعه‌ای مبنی بر درگذشت رضا رویگری، بازیگر مشهور منتشر شد که نگرانی‌هایی را برای دوستداران این هنرمند به وجود آورد و پس از تکذیب این شایعه از سوی خودش، تا حدّ زیادی خیال آن‌ها راحت‌تر شد. زیرا این چندمین بار است که شایعه فوت این بازیگر با سابقه از سوی رسانه‌های زرد منتشر می‌شود؛ به طوری که او در گفت و گوی اختصاصی با باشگاه خبرنگاران جوان، در واکنش به خبر فوت خود گفت: اخبار کذب است و من زنده‌ام و در اخبار بگویید که من تا حلوای همه را نخورم نمی‌میرم؛ هر چند وقت یک بار، شایعه‌ای برای من منتشر می‌شود و این بار هم این خبر را تکذیب می‌کنم. خداراشکر خوب هستم و اتفاقی رخ نداده است.

راحیل شمسایی، روان شناس بالینی، در رابطه با سلب اعتماد افراد هنگام شایعه پراکنی‌های مداوم از طریق رسانه‌های مختلف به‌ویژه زرد بیان کرد: این که برخی از افراد، دست به شایعه پراکنی می‌زنند شامل مبحثی تحت عنوان روان شناسی شایعه است. زیرا خیلی از رسانه‌های زرد تلاش می‌کنند در شرایط گل آلوده شدن آب و هنگامی که حقایق و دروغ‌ها با هم ترکیب می‌شوند برای دیده شدن خود، شروع به شایعه پراکنی درمورد موضوع‌های مختلف کرده و برای این منظور، از تیتر‌های زرد استفاده می‌کنند تا هم دنبال کنندگانشان افزایش پیدا کنند و هم کلیک بیشتری بگیرند.

این روان شناس بالینی گفت: اغلب، رسانه‌های زرد درمورد افرادی شایعه می‌کنند که مردم حساسیت بیشتری درمورد آن‌ها دارند و این شایعه‌های زرد درمورد ازدواج، مرگ، جدایی و این قبیل مسائل هستند و در حقیقت، چنین رسانه‌هایی تلاش می‌کنند تا همه این اتفاق‌ها را برای رسیدن به مقاصد خود که بازدید و کلیک و منافع بیشتر است، رقم بزنند.

به گفته شمسایی، موضوع شایعه همیشه در تاریخ رسانه‌ها به ویژه رسانه‌های زرد وجود داشته و تفاوتش با امروز این بوده است که در گذشته، رسانه‌ها محدود به روزنامه‌ها و جراید بودند و شایعه پراکنی‌ها زبان به زبان صورت می‌گرفتند. اما در حال حاضر، با توجه به این که فضای مجازی رشد زیادی کرده است و افراد هم به آن دسترسی دارند، بازار شایعه پراکنی‌ها داغ‌تر شده است که در این میان، افراد باید هوشیار باشند و سواد رسانه‌ای خود را افزایش دهند چراکه فراوانی شایعه در جامعه باعث بی اعتمادی در میان مردم می‌شود؛ به طوری که مثلاً اگر روزی برای چهره مشهوری در عرصه‌های مختلف اتفاقی بیفتد برای کسی باورپذیر نیست. بنابراین، سواد رسانه‌ای بسیار مهم است تا مردم دستاویز اخبار جعلی رسانه‌های زرد نشوند.

این روانشناس ادامه داد: باید نوجوانان و جوانان را به سطحی از سواد رسانه‌ای رساند که قدرت تشخیص اخبار درست و نادرست را داشته باشند و هر خبری را باور نکنند و به دنبال منبع اصلی خبر باشند. زیرا بخش اعظمی از استفاده کنندگان فضای مجازی و دنبال کنندگان اخبار، قشر نوجوان و جوان هستند و به همین دلیل، سواد رسانه‌ای نقش مهمی ایفا می‌کند که در پایه‌ترین سطح آن می‌توان به نحوه استفاده از گوشی‌های هوشمند و رایانه اشاره کرد. زیرا شاید خانواده‌ها فکر نمی‌کردند که بچه‌ها از سنین پایین تر، به این گوشی‌ها و سیستم‌ها احتیاج داشته باشند. ولی شرایط کرونا و کلاس‌های آنلاین و... همگی دست به دست هم دادند تا چنین شرایطی به وجود بیاید و درواقع، با تکنولوژی، ره صدساله، یک شبه طی شد.

شمسایی افزود: با توجه به این که امروزه، تکنولوژی جزئی از زندگی شده، سواد رسانه‌ای و آگاهی بخشی بسیار مهم است. چون این حقیقت که بچه‌ها بدون سلاح وارد فضای مجازی شوند مثل این است که آن‌ها بدون بزرگتر (پدر و مادر) وارد کشور دیگری شوند.

او با اشاره به آسیب‌های روحی و روانی ناشی از شایعه پراکنی‌ها بیان کرد: در بسیاری از مواقع، خیلی از افراد نمی‌دانند که چه اخباری را وایرال می‌کنند، در حالی که در میان این اخبار، شایعه‌های زیادی وجود دارد که می‌توانند آسیب‌های زیادی به افراد جامعه وارد کنند؛ به طوری که خاطرم است یکی از هنرمندان می‌گفت شایعه فوت او به حدی ضربه سنگینی به مادرش وارد کرده که تا مرز سکته رفته بود که همین موضوع، منجر به فشار‌های روانی و جسمی زیاد و اختلال استرس پس از سانحه می‌شود و افراد درگیر، تا مدت‌ها در شوک آن اتفاق هستند. زیرا این موضوع، اثرات جبران ناپذیری دارد و تا پایان عمر، همراه افراد است. بنابراین، نکته مهمی که وجود دارد، این است که همه افراد تحمل و تاب آوری یکسانی ندارند و به همین دلیل، آسیب‌هایی که شایعه روی افراد دارد متفاوت است.

این روانشناس گفت: شایعه با خود خشم به همراه دارد؛ به طوری که با نگاهی به کامنت‌های افراد زیر خبری که شایعه است، می‌توان به خوبی این موضوع را دریافت که موجب بروز آسیب‌های زیادی می‌شود. زیرا وقتی هر هیجانی تکرار شود اثر خود را ازدست می‌دهد. به طور مثال؛ وقتی یک فیلمی در ژانر وحشت می‌بینیم ترس و وحشتِ بار اول در دفعات دیگر، کمتر می‌شود و سپس، ازبین می‌رود و هیجانات، خود را در این جا نشان می‌دهند و به همین خاطر، وقتی خبری به طور دائم وایرال می‌شود به دلیل تکراری شدن آن، حس واقعی خود را ازدست می‌دهد.

شمسایی ادامه داد: باید مراقب تفکر نقاد باشیم و به فراشناخت خود اهمیت دهیم. یعنی شناخت از شناخت. این که از خودمان بپرسیم چه چیزی داریم یاد می‌گیریم و بدست می‌آوریم؟ آیا مطلب نوشته شده صحیح است یا خیر؟! گاهی باید به تفکرات خودمان هم شک کرد و درواقع، خود را به چالش کِشید و فکر نکنیم هر آن چیزی که می‌گویم لزوماً درست است و از آن جایی که ما با باور‌های خود زنده هستیم به همین دلیل، فکر می‌کنیم که هرچه خودمان فکر می‌کنیم و می‌گوییم درست است. بنابراین، ما باید تفکر نقاد را در خودمان و اطرافیانمان تقویت کنیم و همیشه، یک جایی برای این موضوع بگذاریم که امکان دارد گاهی، ما هم به عنوان انسان اشتباه فکر کنیم و نباید به هر چیزی نگاه صفر و صدی داشته باشیم.

این روانشناس افزود: هر قدر تفکر نقاد، فراشناخت و خودآگاهی بیشتر شود مطمئناً اتفاق‌های بهتری می‌افتند و ما دیگر کمتر شاهد ناراحتی‌ها و عکس العمل‌های شدید افراد در مواجهه با این شایعه‌ها و اخبار هستیم. زیرا اگرچه ما نمی‌توانیم اخبار را کنترل کنیم، ولی می‌توانیم تفکر و روح و روان خود را در دست بگیریم.