شب رغبت به‌سوی خدا و پاداش الهی یا به تعبیر حدیثی "لیلة الرغائب"، عنوان اولین شب جمعه ماه رجب است. رسول خدا صلی الله علیه و آله در این باره فرمود: «از اولین شب جمعه در ماه رجب غافل نشوید؛ زیرا شبى است که ملائک آن را «لیلة الرغائب» مى‌نامند؛ این نامگذارى به این جهت است که هنگامى که یک سوم از شب گذشت، هیچ مَلکی در آسمان‌ها و زمین نمى‌ماند مگر اینکه در کعبه و اطراف آن جمع مى‌شوند. آنگاه خداوند نورش را بر آنان ظاهر می‌‏کند و به آنان مى‌فرماید: «اى ملائکم هر چه مى‌خواهید از من درخواست کنید. ملائک می‌گویند حاجت ما این است که روزه‏ داران رجب را بیامرزی. خداوند مى‌فرماید: این کار را انجام دادم؛ لَا تَغْفُلُوا عَنْ لَیْلَةِ أَوَّلِ جُمُعَةٍ مِنْهُ -أی من شهر رجب- فَإِنَّهَا لَیْلَةٌ تُسَمِّیهَا الْمَلَائِکَةُ لَیْلَةَ الرَّغَائِبِ، وَذَلِکَ أَنَّهُ إِذَا مَضَى ثُلُثُ اللَّیْلِ لَا یَبْقَى مَلَکٌ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ إِلَّا وَ یَجْتَمِعُونَ فِی الْکَعْبَةِ وَ حَوَالَیْهَا وَ یَطَّلِعُ اللَّهُ عَلَیْهِمْ فَیَقُولُ لَهُمْ: یَا مَلَائِکَتِی سَلُونِی مَا شِئْتُمْ؟ فَیَقُولُونَ: یَا رَبَّنَا حَاجَتُنَا إِلَیْکَ أَنْ تَغْفِرَ لِصُوَّامِ رَجَبٍ. فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: قَدْ فَعَلْتُ ذَلِکَ.»

بیشتربخوانید

• دلیل نامگذاری لیلة الرغائب چیست؟

در بند اول این روایت شریف، رسول خدا صلی الله علیه و آله تذکر می‌دهند نسبت به شب جمعه‌ی اول ماه رجب غفلت نکنید؛ اما غفلت نسبت به چه موضوعی؟ نسبت به یاد و محضریت خدا، همچنان که در آیاتی از قرآن خداوند عموم انسان‌ها و مؤمنان را دعوت می‌کند تا از یاد او غافل نشوند و یکی از ویژگی‌های اقوام هلاک‌شده را غفلت از آیات الهی معرفی می‌کند. در آیه ۲۰۵ سوره اعراف می‌خوانیم «وَ اذْکُرْ رَبَّکَ فی‏ نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَ خیفَةً وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ وَ لا تَکُنْ مِنَ الْغافِلینَ» یعنی و در دل خویش، پروردگارت را بامدادان و شامگاهان با تضرع و ترس، بى‏‌صداى بلند، یاد کن و از غافلان مباش. اما ایام مبارکی از سال وجود دارد که تأکید بیشتری مبنی بر مراقبت از غفلت و توجه بیشتر به محضریت خدا صورت گرفته است که از جمله‌ی آن‌ها لیلةالرغائب است.

برای درک بهتر مفهوم غفلت و نیز درک محضریت خدا، شب‌های قدر مثال مناسبی است. در این شب، مؤمنان سعی می‌کنند تا طلوع آفتاب در اوج توجه به خدا باشند و از هرگونه مسائلی که سبب غفلت می‌شود، دوری کنند. جایگاه "لیلةالرغائب" از لحاظ معنوی به حدی است که می‌توان با همان حس و حال شب قدر از آن استقبال کرد، مضاف بر اینکه این شب مزیّن به نور ماه رجب و نیز برکات شب جمعه است؛ بنابراین لیلةالرغائب از این لحاظ نورٌ علی نورٍ تلقی می‌شود. درباره اهمیت شب جمعه همین بس که امام محمد باقر علیه‌السلام فرمود «خداوند متعال هر شبِ جمعه از آغاز شب تا پایان آن، از فراز عرش خویش ندا می‌دهد: «آیا بنده مؤمنى نیست که تا پیش از سپیده دَم مرا براى آخرت و دنیایش بخواند و من پاسخش دهم؟ آیا بنده مؤمنى نیست که تا پیش از سپیده دَم از گناهانش به درگاه من توبه کند و من هم به سوى او بازگردم (و توبه اش را بپذیرم) آیا بنده مؤمنی نیست که من روزى‌اش را بر او تنگ کرده باشم و او تا پیش از سپیده دَم افزایش در روزى‌اش را از من بخواهد و من بر روزى او بیفزایم و به آن گشایش دهم؟ آیا بنده مؤمنِ زندانى و غم‌زده‌اى نیست که از من بخواهد از زندان آزاد و رهایش کنم؟ آیا بنده مؤمن ستمدیده‌اى نیست که تا پیش از سپیده دَم از من بخواهد که دادش را بستانم و من انتقام او را بگیرم و داد وى بستانم؟» و تا سپیده دَم به این ندا ادامه مى‌دهد.۱».

اما در فراز دوم روایت، رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید ملائک این شب را شب رغبت‌ها معرفی کردند «لَیْلَةٌ تُسَمِّیهَا الْمَلَائِکَةُ لَیْلَةَ الرَّغَائِبِ.» این امر گویای آن است که شب رغائب جنبه‌ای آسمانی دارد و یا متصل به آسمان است و اهل آسمان آن را به همین نام می‌شناسند؛ لذا انسان مؤمنی که می‌خواهد از تعلقات دنیا دل بکند و آسمانی شود، لیلةالرغائب موهبتی الهی محسوب می‌شود. از این جهت توجه صرف داشتن به خواسته‌های دنیوی بدون در نظر گرفتن رشد معنوی مطلوب این شب نیست.

در فراز سوم حدیث می‌خوانیم که تمام ملائک آسمان‌ها و زمین در این شب در کعبه و حوالی آن جمع می‌شوند و از خداوند می‌خواهند روزه‌داران رجب را مورد مغفرت قرار دهد. همین امر نشان می‌دهد که بهترین تحفه‌ی مؤمنان در لیلةالرغائب جلب مغفرت الهی است.

--------------
امام باقر علیه‌السلام: اِنَّ اللّه َ تَعالى لَیُنادى کُلَّ لَیْلَةِ جُمُعَةٍ مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ مِنْ اَوَّلِ اللَّیلِ اِلى آخِرِهِ: اَلا عَبْدٌ مُؤمِنٌ یَدْعونى لاِخِرَتِهِ وَ دُنْیاهُ قَبْلَ طُلوعِ الْفَجْرِ لاُِجیبَهُ؟ اَلا عَبْدٌ مُؤمِنٌ یَتوبُ اِلَىَّ مِنْ ذُنوبِهِ قَبْلَ طُلوعِ الفَجرِ فَاَتوبَ عَلَیْهِ؟ اَلا عَبدٌ مُؤمِنٌ قَد قَـتَّرتُ عَلَیهِ رِزقَهُ فَیَساَ لَنِى الزِّیادَةَ فى رِزقِهِ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فَاَزیدَهُ وَ اُوَسِّعَ عَلَیهِ؟ اَلا عَبدٌ مُؤمِنٌ سَقیمٌ یَساَلُنى اَن اَشفیَهُ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فاُعافیَهُ؟ اَلا عَبدٌ مُؤمِنٌ مَحبوسٌ مَغمومٌ یَساَلُنى اَن اُطلِقَهُ مِن حَبسِهِ وَ اُخَلِّىَ سَربَهُ؟ اَلا عَبْدٌ مُؤمِنٌ مَظلومٌ یَساَلُنى اَن آخُذَ لَهُ بِظُلامَتِهِ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فَاَ نْتَصِرَ لَهُ وَ آخُذَ لَهُ بِظُلامَتِهِ؟ قالَ علیه السلام: فَلا یَزالُ یُنادى بِهذا حَتّى یَطلُعَ الفَجرُ. (تهذیب الاحکام، جلد ۳، صفحه ۵)

منبع: تسنیم