درمان ضد ویروسی (ART) برای افراد آلوده به ویروس اچ‌آی‌وی سال‌ها به کار رفته است و هدف از آن کاهش ویروس‌ها تا سطح تقریبا غیرمحسوس و جلوگیری از انتقال ویروس به افراد دیگر بوده است. اما سیستم ایمنی انسان موجب محبوس شدن ویروس در مخازنی در بدن می‌شود و اگر فردی دریافت درمان ضدویروسی را متوقف کند، ویروس می‌تواند مجددا کار تکثیر و انتشار خود را شروع کند.

یک درمان واقعی مستلزم از بین بردن این مخزن ویروسی است و به نظر می‌رسد که در تازه‌ترین درمان این کار انجام شده است. این مرد که نامش اعلام نشده و از او با عنوان «بیمار دوسلدورف» یاد می‌شود، در سال ۲۰۱۸ دریافتِ درمان ضدویروسی را متوقف کرد و از آن زمان تاکنون نیز عاری از اچ‌آی‌وی است.

روش درمان با سلول‌های بنیادی، اولین بار برای درمان فردی با نام «تیموتی ری براون» موسوم به «بیمار برلین» به کار رفت. او در سال ۲۰۰۷ پیوند مغز استخوان را انجام داد و سلول‌های بنیادی فردی تندرست برای درمان سرطان خون (leukaemia) جایگزین سلول‌های او شد.

تیم درمان کننده براون فرد اهداکننده‌ای با جهش ژنتیکی موسوم به CCR ۵Δ۳۲/Δ۳۲ را برای اهدای سلول انتخاب کردند. این جهش موجب می‌شود که پروتئین سطح سلولی CCR ۵ روی سطح سلول بیان نشود. اچ‌آی‌وی از آن پروتئین برای ورود به سلول‌های ایمنی استفاده می‌کند و از این رو آن جهش موجب می‌شود که سلول‌ها به طور موثر در برابر ویروس اچ‌آی‌وی مقاوم شوند. پس از استفاده از این روش درمانی، براون توانست دریافت درمان ضدویروسی را متوقف سازد و تا زمان مرگش در سال ۲۰۲۰ عاری از ویروس بود.

در سال ۲۰۱۹ محققان اعلام کردند که همین روش به نظر می‌رسد فردی با نام «آدام کاستیلیو» موسوم به «بیمار لندن» را درمان کرده است و در سال ۲۰۲۲ نیز دانشمندان اعلام کردند که فکر می‌کنند یک بیمار در نیویورک که برای مدت ۱۴ ماه عاری از ویروس بوده نیز احتمالا درمان شده است هر چند گفتند که برای ابراز اطمینان زود است.

سطح پایین ویروس

بیمار دوسلدورف به لطف درمان ضدویروسی، سطح به شدت پایینی از ویروس اچ‌آی‌وی داشته است. در سال ۲۰۱۳ یک تیم به رهبری ویروس شناس «بیورن – اریک ینسن» در بیمارستان دانشگاه دوسلدورف، سلول‌های سرطانی مغز استخوان او را نابود کرده و آن‌ها را با سلول‌های بنیادی از یک فرد اهداکننده با جهش یادشده جایگزین کردند.

به گفته ینسن، تیم تحقیقاتی او کار پیوند را برای چندین فرد بیمار مبتلا به اچ‌آی‌وی و سرطان خون با استفاده از سلول‌های بنیادی از اهداکنندگان با جهش CCR ۵Δ۳۲/Δ۳۲ انجام داده است، اما هنوز خیلی زود است که گفته شود آیا این افراد عاری از ویروس هستند. این تیم تحقیقاتی قصد مطالعات بیشتری را در این خصوص دارد.

منبع: نیچر