کشور‌های مختلف برای حمایت از افشاگران فساد قوانینی وضع کرده‌اند تا آن افراد بدون هیچ دغدغه‌ای بتوانند فساد را گزارش کنند.

حمایت از افشاگران فساد راه مناسبی برای مبارزه با فساد است چرا که با این شیوه مردم در مبارزه با فساد مسئولان و دستگاه‌ها سهیم می‌شوند که این امر باعث پویایی جامعه می‌شود.

کشور‌هایی که از افشاگران فساد حمایت می‌کنند برای افشاگری و تبلیغ سوت زنی تبلیغات زیادی می‌کنند به طور مثال در کشور روسیه کلیپی برای گزارشگری فساد ساخته‌اند تا مردم را به افشای فساد ترغیب کنند.

این قوانین برای حفظ حقوق فردی که برای جلوگیری از فساد دست به افشاگری زده بسیار مهم است چرا که نبود قوانین حمایتی باعث می‌شود تا یک مسئول بدون اینکه واهمه‌ای از تخلف داشته باشد دست به اقدامات خلاف قانون بزند و هر وقت کسی تخلف او را آشکار کرد با شکایت از آن شخص، خود را از اتهامات مبرا کند.

به همین دلیل و برای جلوگیری از فساد در کشور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی در روز یکشنبه (۲۱ اسفند) با ۱۲۳ رأی موافق، ۴۶ رأی مخالف و ۸ رأی ممتنع از مجموع ۲۱۵ نماینده حاضر در صحن علنی، کلیات طرح حمایت مالی از افشاگران فساد را تصویب کردند.

سید کاظم دلخوش اباتری سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس در دفاع از کلیات این طرح گفت: این طرح در جلسات متعدد با حضور کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس و نمایندگان دستگاه‌های اجرایی مورد بررسی قرار گرفت.

نماینده مردم صومعه سرا در مجلس یازدهم ادامه داد: در حال حاضر یکی از مباحث بسیار مهم و درخواست مردم، موضوع فساد و برخورد با فساد است که در طرح مذکور به مواردی مانند حمایت از گزارشگران فساد، اشاره شده است.

وی تصریح کرد: تشریح مفهوم واژگان این حوزه، فرآیند دریافت گزارش، راه‌های حمایت از گزارشگر، پاداش گزارشگران فساد و... از جمله مواردی است که در طرح کمیسیون قضایی و حقوقی درباره حمایت مالی از افشاگران فساد به آن‌ها پرداخته شده است.

نمایندگان پس از تصویب کلیات طرح حمایت مالی از افشاگران فساد، با ماده ۱ این طرح که به تعیین مفهوم واژگان و عبارات اختصاری اختصاص داشت با ۱۵۱ رأی موافق، ۱۳ رأی مخالف و ۶ رأی ممتنع از مجموع ۲۰۸ نماینده حاضر در صحن موافقت کردند.

براساس ماده ۱ کلیات طرح حمایت مالی از افشاگران فساد، مفهوم واژگان و عبارات اختصاری به کار رفته در این قانون به شرح زیر است:

۱- گزارش: گزارشی است که محتوای آن حداقل متضمن اطلاعات زیر باشد:
الف- نام و عنوان دستگاه محل وقوع فساد
ب- شرح مختصر رفتار ارتکابی
پ- اسم یا عنوان یا سمت یا جایگاه شغلی اشخاص مظنون به ارتکاب فساد اعم از آنکه واقعی یا غیرآن باشد.

تبصره- گزارشی که متضمن اعلام جرائم مستوجب مجازات درجه سه یا بالاتر باشد یا گزارش واصله دلالت بر وقوع فساد مهمی داشته باشد که موجب اخلال در نظم و امنیت عمومی شود، چنانچه فاقد مشخصات مذکور در جزء (پ) این بند باشد، مشمول این قانون می‌شود. تشخیص این امر بر عهده مقام پذیرنده است.

۲- گزارشگر: هر شخص حقیقی یا حقوقی خصوصی که با رعایت شرایط این قانون، وقوع فساد را گزارش کند.

۳- نهاد پذیرنده: دادستانها، حفاظت اطلاعات قوه قضائیه، سازمان بازرسی کل کشور، وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه و فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در حدود وظایف و اختیارات قانونی

۴- حمایت: مجموعه اقداماتی که جهت جلوگیری از ورود ضرر یا جبران ضرر‌های وارده به گزارشگر و اشخاص وابسته‌ی وی به دلیل گزارشگری، در حدود مقررات این قانون اعمال می‌شود.

۵- سامانه: سامانه گزارشگران فساد موضوع ماده (۳) این قانون

۶- افراد وابسته: مقصود از افراد وابسته در این قانون عبارتند از:
الف- بستگان نسبی گزارشگر تا درجه دو از کلیه طبقات ارث
ب- همسر گزارشگر و بستگان نسبی وی تا درجه یک از کلیه طبقات ارث
پ- کلیه افرادی که عرفاً به تشخیص مرجع صالح قضائی در زندگی گزارشگر یا افراد دخیل در گزارشگری مهم تلقی می‌شوند.
ت-شخصی که اطلاعات و اخبار را به گزارشگر رسانده است.

۷- اقدامات تلافی‌جویانه: رفتار‌هایی که به قصد هرگونه اضرار جانی، مالی، حیثیتی، شغلی و نظایر آن به طور مستقیم یا غیر مستقیم علیه گزارش‌گر یا افراد وابسته به وی صورت گیرد.

تبصره ۱- در صورتی که اثبات شود، رفتار‌های موضوع این بند ارتباطی به گزارشگری نداشته است، گزارشگر مشمول حمایت‌ها و پاداش این قانون نمی‌شود.

تبصره ۲- اعمال حمایت‌های این قانون درخصوص افراد وابسته به گزارشگر، منوط به اثبات رابطه گزارشگری با اقدامات تلافی جویانه است.

فتح الله توسلی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان درباره تصویب کلیات طرح حمایت مالی از افشاگران فساد در مجلس گفت: افرادی که مسائل مربوط به فساد را گزارش می‌دهند معمولا با مشکلاتی مواجه می‌شوند چرا که افراد یا دستگاه‌هایی که از آن‌ها شکایت شده مشکلاتی را برای افشاگران ایجاد می‌کنند و از آن‌ها شکایت می‌کنند به همین دلیل کار قفل می‌شود لذا این امر باعث می‌شود تا کسانی که فساد را گزارش کردند به این نتیجه برسند که سکوت کنند.

وی ادامه داد: سکوت در برابر فساد باعث افزایش فساد می‌شود، چون دیگر انگیزه‌ای برای افشای فساد پیدا نمی‌کنند.

نماینده مردم شهر‌های بهار و کبودرآهنگ در مجلس بیان کرد: مجلس می‌خواهد قانونی را تصویب کند که یکسری مصونیت‌هایی را برای گزارشگران فساد ایجاد کند و دستگاه‌های مختلف موظف به بررسی گزارش‌ها شوند.

توسلی بیان کرد: یکی از بحث‌های ما کاهش اطاله دادرسی است تا موضوعاتی مثل افشاگری فساد را در اسرع وقت در دستورکار بگذارند و بررسی کنند تا به جامعه القا نشود که کسانی که فساد می‌کنند مصونیت دارند و نه کسانی که فساد را افشا می‌کنند.

وی اظهار کرد: آیین نامه تشویق گزارشگران فساد بعدا نوشته می‌شود و ممکن است کمک‌های مالی انجام شود.

عضو کمیسیون اقتصادی در مجلس بیان کرد: حمایت از افشاگران فساد می‌تواند باعث شفافیت مالی دستگاه‌ها و مسئولان و گردش حساب‌های افراد به خصوص مدیران شود.

محمدحسن آصفری نماینده مردم اراک، خنداب و کمیجان در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان درباره کلیات طرح حمایت مالی از افشاگران فساد گفت: سازمان‌های نظارتی در کشور زیاد داریم مثل سازمان بازرسی کل کشور، دیوان محاسبات، کمیسیون اصل نود و سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی لذا اگر این گونه بخواهیم این مسائل را در کشور گسترش دهیم باید دستگاه‌ها پاسخگو باشند که در برابر فساد چه اقداماتی انجام دادند که ما شاهد یک رانت خواری چند میلیاردی یا چند صد میلیاردی یا چند هزار میلیاردی در کشور بودیم.

وی اظهار کرد: تعدد قوانین یا تورم قوانین خیلی کارساز نیست ما باید بر این امر نظارت کنیم که چرا قانون اجرا نشده است.

وی افزود: اگر اختیار بحث نظارتی را بیشتر کنیم بهتر از این است تا قوانینی از این دست را در کشور تصویب کنیم.

نایب رئیس دوم کمیسیون امور داخلی کشور و شورا‌های مجلس گفت: شفافیت حق مردم است و قانون شفافیت باید هر چه زودتر تکلیفش روشن شود البته مجلس تکلیفش را روشن کرده و این قانون را تصویب کرده است و دستگاه‌های دیگر بایستی زودتر نظر خود را اعلام کنند لذا کش و قوس و رفت و آمد بین مجلس و مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای نگهبان برای قانون شفافیت خیلی خوب نیست و این قانون باید زودتر تکلیفش مشخص شود.

تصویب کلیات طرح حمایت مالی از افشاگران فساد گام مهمی در جهت شفافیت و جلوگیری از اختلاس، ارتشا، رانت خواری و پارتی بازی است، اما گام مهم بعدی پس از تصویب این قانون در مجلس اجرای آن است که همت تمامی دستگاه‌ها و مسئولان را می‌طلبد.

گزارش: محمد امیرحسینی