«پروژه انتقال آب به دریاچه ارومیه سرآغازی برای احیای کامل این دریاچه است». این جمله‌ای بود که علی اکبر محرابیان وزیر نیرو در مراسم افتتاح سامانه انتقال آب به دریاچه ارومیه عنوان کرد.

یکی از بزرگترین دریاچه‌های شور در جهان که تا مرز خشکی بیش از ۸۰ درصدی پیش رفته بود، حالا با گذشت چند هفته از افتتاح بزرگترین طرح احیای این دریاچه، خبر‌های خوبی از وضعیت این میراث طبیعی کشور به گوش می‌رسد.

این طرح که در ابتدا برای مهار و کنترل آب‌های مرزی کار خود را آغاز کرد، از اجزای مختلفی شامل سد کانی‌سیب با حجم مخزن ۲۲۱ میلیون مترمکعب، تونل انتقال آب به طول ۳۶ کیلومتر، کانال روباز انتقال آب از تونل تا رودخانه گدار به طول ۱۱ کیلومتر و پس از آن انتقال آب از طریق گدارچای به طول ۲۸ کیلومتر تا دریاچه ارومیه تشکیل شده و هدف آن انتقال سالانه بیش از ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب از حوضه آبریز رودخانه زاب به دریاچه ارومیه است. در فاز اول تا پایان سال آبی ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب به دریاچه ارومیه انتقال می‌یابد و سال آینده فاز دوم به بهره برداری خواهد رسید.

به گفته وزیر نیرو برای احیای این دریاچه ۲۶ برنامه در نظر گرفته شده که بهره برداری از این سامانه انتقال آب، مهمترین و سنگین‌ترین برنامه‌ای بود که به مرحله اجرا رسید.

مدتی قبل معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار آذربایجان‌غربی اعلام کرد که وسعت دریاچه ارومیه بیش از ۹۰ کیلومتر مربع نسبت به دی ماه امسال افزایش یافته و به یک هزار و ۴۰ کیلومتر مربع رسیده است. تراز دریاچه هم شش درصد نسبت به دی افزایش داشته و به یک هزار و ۲۷۰ متر و ۲۱ سانتی متر رسیده است. کمترین حجم آب ثبت شده برای دریاچه ۷۳۰ میلیون متر مکعب بوده و اکنون نزدیک به دو برابر شده است.

وزیر نیرو در جریان افتتاح سامانه انتقال آب با اشاره به اینکه دستیابی به احیای کامل دریاچه به تنهایی با این پروژه مهیا نخواهد شد گفت: طبیعتا اگر دیگر برنامه‌ها از جمله رعایت الگوی کشت و مصرف آب بخش کشاورزی به درستی انجام نشود، شاید نتوانیم به اهداف کامل طرح دست یابیم. بارش‌ها نیز شرط اصلی احیای دریاچه ارومیه است و اگر بارش مناسب در حوضه آبریز منطقه نداشته باشیم، چالش جدی بر سر راه احیای دریاچه ارومیه وجود خواهد داشت.

علیرضا دائمی، کارشناس حوزه انرژی در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: فرایند کاهش تراز در دریاچه ارومیه از سه دهه قبل آغاز شده است و طبعا برای احیای دریاچه یک برنامه طولانی مدت نیاز داشتیم. مشکل اصلی دریاچه این است که تحت تاثیر الگوی اقلیم، الگوی بارندگی‌ها در آن تغییر کرده است که البته سهم کمی در مشکل دریاچه دارد و مسئله مهم‌تر توسعه کشاورزی است. بر اساس صحبت‌هایی که انجام شده ۱۵۰ هزار هکتار زمین کشاورزی در این حوضه آبریز داشتیم که در حال حاضر به بیش از ۵۵۰ هزار هکتار رسیده است.

از مدیریت آب در حوضه آبریز دریاچه نباید غافل شد

او ادامه داد: در این حوضه ۷ میلیارد متر مکعب آب تجدیدپذیر وجود دارد که ۳.۲ میلیارد آن به دریاچه می‌رسید و باقی صرف مصارف شرب، صنعت و کشاورزی می‌شد. اما امروزه مصارف کشاورزی و شرب افزایش پیدا کرده است، ما باید بتوانیم این سهم دریاچه را به آن منتقل کنیم. برای آنکه دریاچه به شکل طبیعی خود بازگردد، باید بیش از ۳ میلیارد متر مکعب آب وارد دریاچه شود که در حال حاضر به ۱.۵ میلیارد رسیده است. طرح‌های جانبی می‌توانند تاثیرگذاری خوبی داشته باشند، اما نباید از مسئله اصلی که مدیریت آب است غافل شد.

حبیب الله علی اصغری مجری طرح انتقال آب به دریاچه ارومیه به باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود: در کنار مسائلی مانند کم بارشی یکی از دلایلی که در بحرانی شدن شرایط دریاچه ارومیه نقش داشته، رشد بی رویه کشاورزی بوده است. می‌توان گفت اراضی کشاورزی که در این منطقه بوده اند، طی بیست سال اخیر حدود سه برابر شده اند و آب شیرین یا صرف شرب و کشاورزی یا صنایع شده است و باقی مانده آن که میزان ناچیزی است به دریاچه ارومیه رسیده است.

شرایط رو به بهبود دریاچه ملموس تر خواهد شد

آرزو اشرفی زاده مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه به مرور تاثیر انتقال آب به دریاچه ارومیه بیشتر و ملموس‌تر خواهد شد گفت: آبی که از رودخانه گدار و تونل کانی سیب وارد دریاچه می‌شود به عنوان بخشی از حقابه دریاچه ارومیه است و بقیه باید از مسیر رودخانه‌های طبیعی و محل صرفه جویی بخش کشاورزی تامین شود. این میزان آب با توجه به تبخیر بخش زیادی از آن از دست می‌رود، اما امیدواریم که با تداوم بارندگی‌هایی که برای آخر اسفندماه و اوایل فروردین ماه پیش بینی شده، وضعیت بهتری را برای دریاچه شاهد باشیم.