استقبال از سال جدید در روز‌های پایانی سال، برگزاری جشن نوروز و روز‌های نخستین سال جدید ایامی هستند که از گذشته‌های دور تاکنون در لرستان با آئین و سنت‌های مختص این منطقه برگزار شده است و اکنون نیز غالب مردم این استان پایبند به رسوم و سنن گذشتگان خود هستند.

مهد تاریخی لرستان با جلوه‌های ویژه گردشگری نه تنها بهره‌مند از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بسیار است بلکه آئینه‌ای تمام نما از آداب و سننی است که ریشه در تاریخی کهن و اصول زندگی مردمان این دیار دارد.

اگرچه جشن نوروز در تمام مناطق ایران زمین دارای سنت‌های قابل توجه است، اما برپایی این عید کهن در لرستان رسومی منحصر به فرد دارد که برگرفته از غنای فرهنگی و تاریخی گذشتگان این سرزمین است.

از سال‌های دور تاکنون در این سرزمین آدابی همچون خانه تکانی و گردگیری، الفه، برات، کوسه سوار، شما شب عید، دید و بازدید و در نهایت سیزده و چهارده به در مرسوم بوده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان گفت: آئین‌های نوروز در این استان به ۲ دسته دهه پایانی سال و دهه نخستین سال جدید تقسیم می‌شوند.

عطا حسن پور اظهار داشت: یکی از مهمترین آئین‌های ایام پایانی سال در لرستان خانه تکانی یا " گردیله گیری" و برگرفته از سنت کهن این استان است که در گذشته به منظور گِل اندودی منازل انجام می‌شده است.

او اظهار داشت: در گذشته به دلیل روشن کردن بخاری‌های هیزمی در منازل، گرد و دوده بر روی دیوار‌ها می‌نشست و به منظور نو نوا شدن منازل در ایام پایانی سال، گل اندود کردن دیوار‌های داخلی و از بین بردن گرد و دوده بر روی دیوار‌ها مرسوم بوده و اکنون نیز این رسم با عنوان خانه تکانی و گرد گیری منازل در این منطقه مرسوم است.

به گفته  حسن پور در گذشته، مهمترین آئین پایانی سال چهارشنبه سوری بوده است که ریشه در داستان گذر سیاوش از آتش و اثبات پاکی و دوری از تهمت دارد که در حقیقت این حرکت سمبلی از سوزاندن نفس انسان و تلاش برای غلبه بر هوای نفسانی است.

او با بیان اینکه آئین کهن چهارشنبه سوری قدمتی بیش از چهار هزار سال در فرهنگ دیار لرستان دارد ادامه داد: زمانی که رسمی در جامعه‌ای تاریخی شد در حقیقت تبدیل به فرهنگ شده است و ممانعت از این فرهنگ باعث پذیرش فرهنگ‌های جایگزین و بیگانه خواهد شد.

حسن پور گفت: فرهنگ همچون رودخانه جاری است که اگر جلوی آن گرفته شود به سمت دیگری روانه خواهد شد و متاسفانه در دهه ۶۰ با اقداماتی که جهت جلوگیری از برگزاری جشن آئینی چهارشنبه سوری شد حاصل آن ورود ترقه، بمب دستی و وسایل خطرناک انفجاری به جای آتش بود.

اوافزود: حاصل این اقدام، مشکلات عدیده و حوادث مهیب برای جوانان و برگزار کنندگان این جشن‌ها شد در حالیکه برگزاری این رسم به صورت سنتی و آئینی نشات گرفته از فرهنگی کهن است.

وی اضافه کرد: در ادامه فرهنگ‌های آئینی دهه پایانی سال طی گذشته‌های دور لرستان، جشن اموات و برگزاری آئین‌های اَلَفه و برات است که این سنت‌ها برگرفته از جایگاه بسیار بالای اموات و درگذشتگان این منطقه می‌باشد.

این کارشناس فرهنگی اظهار داشت: در پنجشنبه آخر سال نیز با غبارروبی و خاکروبی قبور و گذاشتن سبزه و گل، بر مزار اموات برگزار می‌شود.

حسن پور با اشاره به آئین نوروز خوانی که در کشور ایران مرسوم است عنوان کرد: این آئین به طور ویژه در لرستان مرسوم بوده است که با سرنا و دهل چند روز قبل از نوروز ابیاتی همچون " عید اوما بهار اوما بیا رم وصحرا" (عید آمد، بهار آمد، برویم صحرا گردش کنیم) توسط این افراد در سطح معابر خوانده می‌شد که طی سال‌های گذشته تقریبا این آئین حذف شده است.

او گفت: در گذشته افرادی که نوروز خوانی می‌کردند توسط مردم خلعت می‌شدند و مردم با دادن عیدی و لباس‌هایی مانند کت و شلوار به این افراد پیش از سال تحویل عیدی می‌دادند.

حسن پور با اشاره به اینکه شام شب عید نیز همواره در لرستان آئین منحصر به فرد این سرزمین را داشته است افزود: پلوی شب عید، دنده کباب و قورمه سبزی غذای رایج شب سال نو در این منطقه و همچنان نیز در برخی خانواده‌های لرستانی ذبح گوسفند به منظور شام عیدانه مرسوم است.

او با اشاره به شان و منزلت بانوان لر در فرهنگ لرستان اظهار داشت: معمولا در این استان خرید عیدانه و خلعتی برای دختران و بانوان فامیل مرسوم بوده است همچنین اغلب بزرگان و خوانین نیز برای کدخدایان و رعیت‌ها عیدانه می‌دادند و این سلسله مراتب از طرف همگان رعایت می‌شده است که بزرگتر‌ها به کوچکتر‌های فامیل خانواده عیدی و خلعت می‌دادند.

بر اساس مطالعات تاریخی، در نوروز کهن لرستان ۱۲ ستون به نماد ۱۲ ماه سال بر سفره هفت سین آماده می‌کردند و بر ستون‌ها سبزه می‌گذاشتند.

هفت سینی که مردم در گذشته به آن معتقد بودند شامل سیر، سبزه، سماق، سیب و سکه بوده است، مردم لرستان معتقد بودند سکه‌ای که باید بر سفره هفت‌سین گذاشته شود پول معمولی نباشد بلکه سکه نقره یا طلا باشد.

سکه به عنوان عیدی در لرستان باب نبوده، مرد خانه عیدی خواهر، برادر و خانواده را روز قبل از عید به آن‌ها می‌داد و عیدی افراد خانواده که بر سفره نشسته بودند شیرینی، پسته وحشی و تنقلات بوده است.

منبع: ایرنا