براساس سیاست وزارت جهاد مبنی بر محدودیت کشت محصولات آب بر، تولید محصولات استراتژیک و اساسی در راستای امنیت غذایی باید در دستور کار قرار گیرد چراکه تولید و صادرات برخی محصولات همچون هندوانه صرفه اقتصادی ندارد و تنها با ازدیاد تولید و صادرات این محصول آب مجازی صادر یا یارانه به مصرف کننده خارجی پرداخت می شود.

بنابر آمار به ازای هر هکتار ۵۰ تن محصول جالیزی برداشت می شود که برای تولید این رقم ۲۰ هزارمتر مکعب آب مصرف می شود که براین اساس با صادرات ۵ کامیون هندوانه، ۲۰ هزارمتر مکعب آب از مرزها خارج می شود که درآمدصادراتی آن هیچ گونه سنخیتی در برابر این حجم آب مصرفی ندارد.

بارها مهاجر معاون امور زراعت اعلام کرده است که هندوانه از جمله محصولاتی است که بدلیل آفتاب خوب ایران و شرایط جنوب کشور صادر می شود.

مهاجر می گوید: اگر مردم هندوانه نکارند، گوجه فرنگی یا خیار کشت می کنند که از نظر ما در بین این محصولات تفاوتی وجود ندارد، ضمن آنکه ما نمی توانیم کشاورز را مجبور به کشت یک محصول کنیم. کار ما تنها سیاست گذاری است و با اعلام قیمت تضمینی تنها  تولیدکننده را ترغیب و تشویق می کنیم.

متهم کردن هندوانه به پرآب بودن درست نیست

همچنین حسین اصغری مدیرکل دفتر سبزی و صیفی وزارت جهاد در این ارتباط به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: علی رغم آنکه کشت هندوانه متهم به آب بربودن است، اما تمامی کارشناسان می دانند که هندوانه بدلیل شرایط رشدی و تعداد بوته در واحد سطح آب زیادی مصرف نمی کند و از معدود محصولات سبزی و صیفی است که امکان کشت دیم آن در تمامی استان ها وجود دارد.

اصغری افزود: مصرف آب هندوانه بیش از آنکه به گیاه ارتباط داشته باشد، به تکنیک مورد استفاده در آبیاری ارتباط دارد به گونه ای که با استفاده از روش غرقابی میزان آب مصرفی در مقایسه با طیف بالاتر است؛ بنابراین توجه به تکنیک و استفاده از ابزار مناسب برای مصرف آب مهم است.

این مقام‌مسئول گفت: بنابر آمار در سال زراعی ۱۴۰۱_۱۴۰۰ در سطح ۷۷ هزارهکتار هندوانه کشت شد که تولید آن بالغ بر ۳ میلیون و ۱۸۰ هزارتن با عملکرد ۴۱.۵ تن در هکتار است که این میزان علاوه بر تامین نیاز داخل، بخشی صادر شد.

درآمد صادرات هندوانه در برابر میزان آب مصرفی ناچیز است

آقای رضا نورانی رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی گفت: در شرایط کنونی که بحث امنیت غذایی در دنیا مطرح است، دولت ها موظف هستند که برای تولید محصولات استراتژیک بدون در نظر گرفتن آب بر بودن برنامه ریزی کنند.

به گفته او، زمانیکه به خودکفایی در محصولات استراتژیک رسیدیم، برای صادرات محصولات دارای ارزش افزوده بالا باید برنامه ریزی کنیم.

نورانی ادامه داد: اکنون ترکیه صادرات هندوانه را محدود کرده است، لذا بدلیل آب بر بودن این محصول و صادرات هرکیلو هندوانه با ۱۵ سنت، ما هم باید به سمت و سوی محدودیت صادرات و تولید به میزان نیاز داخل برویم.

رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی گفت: با اجرای الگوی کشت و محدودیت کشت محصولات آب بر باید بدنبال مزیت های منطقه و کشت محصولات با کمترین آب مصرفی و افزایش بهره وری در واحد سطح با ارزش افزوده بالا باشیم.

به گفته او، علی رغم آنکه هندوانه ارزآوری خوبی ندارد، اما در ابتدای سال رتبه نخست در صادرات هندوانه را داشته ایم که درآمد حاصل از صادرات آن در برابر استفاده از آب های زیرزمینی ناچیز است.

نورانی با تاکید بر محدودیت کشت محصولات آب بر گفت: طی یک تا ۲ سال گذشته کشت هندوانه بدلیل مازاد بر مصرف، در بازار داخل تقاضایی نداشت و از طرفی صادرات آن هم صرفه اقتصادی نداشت، از این رو به جای صادرات ۲۰ تن هندوانه و ۳ هزار دلار ارزآوری باید محصولات دیگر کشت و صادر شوند.

ضرورت کشت محصولات مطابق با استانداردهای جهانی

آقای قاسم پیشه ور رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی گفت: بنابر استاندارد جهانی به ازای هرکیلو هندوانه ۲۵۰ لیتر آب مصرف می کند که براین اساس در کشت تمامی محصولات استاندارد جهانی را باید مدنظر قرار گرفت چرا که کشت هندوانه تنها معضل ما نیست‌.

به گفته او، با اجرای الگوی کشت، مابه التفاوت تحت عنوان عدم کشت محصولات آب بر باید به کشاورز داده شود، به همین خاطر سران سه قوه در مجلس طی مذاکراتی بصورت فراقوه ای مسئله را باید حل کنند، در غیراین صورت نمی توانند جلوی کشت و صادرات یک محصول را بگیرند.مگر آنکه محدودیت و ممنوعیت ها از ۶ ماه قبل اعلام شده است.

پیشه ور ادامه داد: برای الگوی کشت سال زراعی آینده، مسئولان با تشکل ها و نمایندگان باید مسئله را در سطح کلان معاون اول رئیس جمهور و در سطح استان با استانداران حل کنند و میزان مابه التفاوت پرداختی به کشاورزان را مشخص کنند.

رئیس نظام صنفی کشاورزی با تاکید بر محدودیت کشت محصولات آب بر گفت: با توجه به متوسط سالانه ۲۵۰ میلی متر بارندگی، توان هر منطقه در کشت محصولات باید در نظر گرفته شود و مطابق با استانداردهای جهانی، برخی کشت ها نباید انجام شود و برخی دیگر از محصولات باید وارد شود.

او ادامه داد: علی رغم آنکه برخی محصولات از طریق واردات باید تامین شود، اما ما نه تنها وارد نمی کنیم، بلکه اقدام به صادرات هم می کنیم که این موضوع آسیب جدی به منابع آبی وارد می کند. ضمن آنکه در موضوع کشت صرفه اقتصادی کشاورز نیز باید در نظر گرفته شود چرا که در صورت عدم منفعت برای کشاورزان با معضلاتی مهاجرت به حاشیه شهرها روبرو خواهیم شد.

وضع تعرفه و عوارض بالا راهی برای محدودیت صادرات

آقای علیرضا نظری عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی گفت: کشت هندوانه از جمله محصولات آب بر است که حجم بالای آب برای تولید نیاز دارد.

به گفته او، با توجه به محدودیت منابع آبی، استفاده بهینه از ظرفیت های آبی امری ضروری است؛ بنابراین در بحث صادرلت محصولات آب بر باید تعرفه و عوارض بالایی اخذ شود.

نظری ادامه داد: وضع تعرفه برای محصولات آب بر یکی از سیاست های دولت و کمیسیون کشاورزی مجلس است، حال اینکه برخی مسئولان وزارت جهاد اذعان می کنند که کشت هندوانه آب بر نیست، جای تامل است چرا که هندوانه از جمله محصولاتی است که بیشترین حجم آب را مصرف می کند و صادرات آن به معنای صادرات آب به خارج است.

عضو کمیسیون کشاورزی می گوید: بحث پیاده سازی الگوی کشت براساس شناخت مزیت های مختلف مناطق محصولات کشاورزی و پیاده سازی برنامه خواهد بود که بعد از سال ها در سال زراعی جاری رونمایی شده و تا به مرحله نهایی برسد، زمان خواهد برد.

او گفت: در گام نخست الگوی کشت برای ۴ محصول پاییزه گندم، جو، کلزا و چغندر قند تعریف شد، اما در خصوص هندوانه تنها به میزان نیاز داخل باید کشت صورت گیرد.

با توجه به قرارگرفتن کشور روی کمربند خشک و نیمه خشک و محدودیت منابع آبی و همچنین پیش بینی کارشناسان از وضیت اقلیمی در آینده به سبب متوسط بارندگی های سالانه انتظار می رود که مسئولان وزارت جهاد نسبت به محدودیت کشت محصولات آب بر همچون هندوانه و صادرات آن توجه جدی داشته باشند تا با صادرات آب مجازی، سفره های آب های زیرزمینی و منابع آبی کشور با محدودیت های بیشتر مواجه نشود.