این روز‌ها در کوچه پس کوچه‌های کرمان به یاد سنت قدیم کرمانی‌ها و پیچیده شدن بوی قوتو در خیابان‌های عید نوروز را پررنگ‌تر کرده است.

یکی از سوغاتی‌های کرمان که کام همگان را شیرین می‌کند قاووت است که در لهجه کرمانی به آن قوتو می‌گویند و قدمتی طولانی دارد، این پودر خوراکی که در واقع آن را نوعی شیرینی به حساب می‌آورند در انواع مختلفی تولید می‌شود و طعم‌های متفاوتی نیز دارد.

قاووت دارای طبیعت گرم و طبعی آرام‌بخش بوده و موارد مصرف آن بیشتر به عنوان فرآورده نیروبخش، مقوی و به طور کلی به عنوان تنقلات می‌باشد.

حتی در کرمان رسم است هنگامی‌که خانمی زایمان می‌کند جهت تقویت به او نوع خاصی از قاووت می‌دهند و از مهمانانش نیز با قاووت  های متفاوتی مثل قاووت چهل گیاه، قاووت نخود گل، قاووت گل محمدی، قاووت پسته و...پذیرایی می‌کنند.

قاووت در انواع مختلفی با توجه به نوع ترکیبات تولید شده و طعم‌های متفاوتی دارد.

به سراغ آقای قربانی یکی از آسیاب بان‌های قدیمی در یکی از خیابان‌های شهر کرمان رفتیم .

او گفت:من چند سالی است که در کرمان انواع و اقسام قاووت، آرد سهن و انواع و اقسام مختلف غلات را آسیاب می‌کنم، اما بوی قاووت همیشه مرا یاد نوروز و عید می‌اندازد حتی اگر وسط سال قاووت آسیاب کنم ، چون در گذشته قوتو را چون خاص بود برای عید نوروز سفارش می دادند.

او این روزها بیشتر از همیشه مشتری دارد چرا که برخی مردم کرمان بدون قاووت به عید نوروز پا نمی گذارند!

 اما زنان و مردان بسیاری در صف ایستاده اند تا به نوبت قوتو‌های خود را آسیاب کنند.

خانمی جوان هم علت حضورش را حفظ سنت‌های دیرین که از گذشته تاکنون به ما رسیده عنوان می‌کندو می گوید: باید این رسم قدیمی شیرین به نسل‌های آینده انتقال پیدا کند تا فراموش نشود به همین دلیل من هم از مادرم درست کردن قاووت را یاد گرفتم وقطعا آن را به دخترم آموزش می دهم.

آقای جوانی هم با خنده گفت: بله ما هر ساله نزدیک عید انواع فوتو‌های عیدی را درست می‌کنیم و اصلا به خاطر همین منتظر عید هستیم. 

اما مواد استفاده شده در قاووت به سراغ یکی از خانم‌های توی صف رفتیم و از آن طرز تهیه و مواد فوتو را جویا شدیم. خانم عسکرپور گفت: معروف‌ترین و کامل‌ترین نوع قاووت کرمان، قاووت چهل گیاه است که قهوه‌ای رنگ است و مواد تشکیل دهنده آن شامل تخم آفتابگردان ریز، بذر جو، تخم خرفه، بذر کاهو، بذر کنف یا شاهدانه، بذر کتان، سیاه دانه، تخم گشنیز، دانه خشخاش، کنجد، هل باد، هل رسمی، فلفل سیاه، قهوه و شکر می‌باشد و البته برخی ها از این بذرها بیشتر در قاووت استفاده می کنند مثلا بذر تخم گشنیز، بجای جو ازگندم یا ارزن یا دیگر غلات استفاده می کنند.

او افزود:تمام مواد را اول می‌شوئیم بعد آن‌ها را خشک کرده و چند روز مراقیم که خوب خشک شوند و سپس روی تاوه یا سینی بزرگ برشته میکنیم و به آسیاب می‌بریم.

مدیر مرکز کرمانشناسی استان کرمان گفت: یکی از ویژگی‌های مردم کویر در گذر تاریخ این بود که بهترین و بیشترین بهره برداری را از سرمایه‌های موجود خود به عمل آورد به گونه‌ای هم که نیاز‌های خود و دیگران را برطرف کرده اند.

محمد علی گلاب زاده افزود: غذا‌ها و سوغات‌های کرمانی اکثرا برگرفته از امکانات موجود محلی است مانند زیره پلو، موکو پلو و قاتق بابونه و شیرینی‌های مانند کلمپه، کماچ سهن و ... که همه این‌ها با استفاده از امکانات و مواد دم دستی بود، که همه این‌ها با استفاده از امکانات و سرمایه‌های محلی به بهترین وجه ممکن تهیه می‌شوند.

او بیان داشت: فوتو یکی از این تنقلات است که تمامی مواد مورد استفاده در آن از تولیدات محلی است و گیاهان مختلف دارویی که از کوه‌های همچون کوه هزار و دامنه‌های آن تامین می‌شود.

گلاب زاده تصریح کرد:فوتو یک شیرینی انرژی زا بوده بی آنکه زیان و ضرر فراوان برخی شیرینی جات غیر محلی را داشته باشد.

مدیر مرکز کرمانشناسی استان کرمان گفت: قاووت واژه‌ای غیر کرمانی و برگرفته از اصلاحات دیگران است که در طول تاریخ و با توجه به شهرت قوتوی کرمانی بد اندیشان و ناستودگان روزگار این نام استفاده کرده اند و آن رابه گونه‌ای مختلفی آلوده ساخته اند.

گلاب زاده افزود:در مواردی نیز قاجار این شیوه نامبارک استفاده کردند و نام آن را قاووت قجری گذاشتند.

اوگفت:قاووت علاوه بر این که به عنوان یک شیرینی محسوب می‌شود، دارای خواص دارویی و درمانی است.

او بیان داشت:قوتو برای رفع بی‌خوابی و سرگیجه، استخوان درد و کمر درد، تقویت چشم و اعصاب، تقویت قوای جسمانی، جلوگیری از ریزش مو و ابرو، رفع درد دندان، مسهل، ضد نفخ، ضد باکتری، رفع خستگی، تقویت حافظه، افزایش مقاومت زنان در زمان بارداری، موثر در رشد جنین، موثر در کاهش درد برای زنان در زمان قاعدگی، کاهش ضعف و ناتوانی در افراد کهنسال، دارای ویتامین A؛ و E؛ و امگا -۳ و افزایش شیر در زنان شیرده  موثر است.

 گلاب زاده گفت: قوتو، پته کلمپه و فالوده از مهمترین محصولات کرمان هستند.

حالا درعصر کنونی قوتوی خوشمزه کرمان نیز دچار تحول شده وحتی برخی خانم ها قوتو را قالب زده و در سینی پذیرایی می گذارند تا راحت تر خورده می شود.

این شیرینی زیرنویس دار کرمان را حتما بخورید، زیرنویس آن این است که لطفا موقع خوردن قوتو صحبت نکنید چون به گلوی شما می پرد ، بعضا میهمانان نوروزی و کودکان را توصیه می کنیم قوتو را با آب یا شیر بخورد.

با توجه به فواید زیاد قاووت می‌توان این فرآورده را جایگزین مناسبی برای شیرینی‌ها و سایر تنقلات در نظر گرفت. اگر به دیار کریمان سفر کردید حتما این سوغاتی مقوی رو فراموش نکنید.

گزارش از آذر عسکرپور