مگر اقبال با تو یار باشد که در فروردین‌ماه میان گل‌های سر به زیر قدم بزنی و شکوه این خلقت زیبا را با عمر کوتاه خود به اشتراک گذاری.

نامش لاله واژگون است یا همان اشک مریم، زیرا مقدار زیادی شبنم در بین گلبرگ‌های آن جمع شده و سپس به زمین می‌چکد، گیاهی با قامت کشیده، اما گل سربه زیر با رنگ زرد که سرش را رو به زمین خمیده کرده، این گل تاج قیصر و اشک سیاوش هم گفته می‌شود و عمر آن همان است که سعدی می‌گوید:

«گل همین پنج روز و شش باشد، وین گلستان همیشه خوش باشد.»

افسانه‌ها حکایت از این دارند که سیاوش فرزند کیکاووس به دست تورانیان کشته شد، جایی که اولین قطره خون او بر زمین ریخت، گل لاله‌ای که شاهد این ماجرا بود سر به زیر افکند و بر بی گناهی سیاوش گریست که از آن پس این گل، سربه زیر و مشغول گریستن ماند و لاله واژگون نامیده شد.

ذخیره گاه این زیبای خوش رو در شهرستان گرمه خراسان شمالی قرار دارد و در فروردین ماه با ناز و ادا‌های دلبرانه سر از دل خاک بیرون می‌آورد و همچنان که هوای دل انگیز بهاری هر کشی را مست می‌کند زیبایی‌های این لاله‌های واژگون نیز هر شخصی را به سوی خود فرا می‌خواند.

اگرچه لاله واژگون در مناطق غرب کوه آلاداغ، منطقه جوزک، کوه پلنگ و بزداغی در مانه و سملقان، کوه بهار و سالوک در جاجرم، قسمت‌هایی از کوه اسدلی در بجنورد و کوه تکل قز در نوار مرزی راز و جرگلان رویش دارد، ولی خواستگاه اصلی آن در شمالشرق کشور دشت خُمبی در ۴۰ کیلومتری شمال غربی شهرستان گرمه است که ذخیره گاه ژنتیکی ارزشمندی از لاله واژگون زرد رنگ در استان به شمار می‌آید.

لاله‌های واژگون پتانسیل بسیار مناسب برای توسعه گردشگری و طبیعت گردی است، فرصتی است تا مردم استان از مزایای اقتصادی آن بهره ببرند در این باره باید این فرصت معرفی شود.

تاراج اشک مریم

هر ساله با آمدن بهار طبیعت دشت خُمبی شاهد رشد لاله‌های واژگون است، ولی امسال بعد از فروکش کردن کرونا ۲ هزار گردشگر از این دشت بازدید کردند، ولی رفتار نامناسب گردشگران یکی از مهمترین تهدید‌ها برای لاله‌های واژگون به شمار می‌رود، برخی مردم به هنگام بازدید از این منطقه، گل‌ها را می‌چینند و رویشگاه را تخریب می‌کنند و این منطقه حفاظت شده است، اما ضرورت دارد تا مراقبت‌ها از این رویشگاه بیشتر شود و این فرصت گردشگری حفظ شود.

فرماندار شهرستان گرمه در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: دشت لاله‌های خمبی این شهرستان از معروف‌ترین رویشگاه‌های لاله واژگون کشور به شمار می‌رود و این دشت در ۴۰ کیلومتری شهر گرمه قرار دارد و وسعت رویشگاه‌های لاله‌های واژگون در استان حدود ۱۸ هکتار است که ۱۵ هکتار از این مساحت در دشت خُمبی واقع است.

عبدالحسین قاضوی اظهار کرد: لاله واژگون یکی از نادرترین گونه‌های گیاهی است و به نوعی حفاظت شده است از این رو بخش‌های از دشت خمبی به عنوان اثر طبیعی در فهرست آثار طبیعی کشور ثبت شده است.

وی افزود: رفتار نامناسب گردشگران یکی از مهمترین تهدیدات ذخیره گاه اصلی لاله‌های واژگون است، لگدمال کردن و چیدن این گل‌ها توسط گردشگران در حین بازدید سبب تهدید این گل‌ها است و یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری باید از پیشروی و تعرض به حریم این لاله‌ها و اراضی ملی توسط کشاورزان همجوار جلوگیری کند.

فرماندار گرمه خاطرنشان کرد: اقدامات حفاظتی و صیانت از لاله‌های واژگون تنها به شناساندن و ثبت این لاله‌ها و گشت‌های منظم یگان‌های حفاظت میراث فرهنگی و منابع طبیعی بسنده شده است.

تلاش برای حفاظت از لاله‌ها

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی هم در این باره از پیگیری برای افزوده شدن مناطق حفاظت شده قرخود، خمبی و سرای در این استان به مجموعه ذخیره گاه زیست کره گلستان خبر داد و گفت: با این اقدام حفاظت بیشتری از رویشگاه لاله‌های واژگون انجام می‌شود.

رضا شکاریان افزود: تلاش می‌شود تا رویشگاه‌های کوهستانی لاله واژگون و زعفران کوهی در کوه‌های خمبی و سرای نیز در این مجموعه قرار گیرد و بر همین اساس برنامه مدیریت آن طبق نقشه پهنه بندی جدید طرح ریزی خواهد شد که در آن علاوه بر حفاظت پایدار و یکپارچه از تنوع زیستی در مجموعه گلستان، اقدامات ویژه‌ای نیز در راستای فقرزدایی و جلب مشارکت جوامع محلی در مدیریت ذخیره گاه زیست کره گلستان پیش بینی شده و از اعتبارات ذخیره‌گاه برای مدیریت این مناطق هزینه خواهد شد.

ذخیره گاه زیست کره گلستان منطقه‌ای فراملی با اهمیت جهانی است که معرف جغرافیای طبیعی بی همتا در محل اتصال جنگل‌های هیرکانی با ناحیه اکولوژیکی کپه داغ است که از دیرباز با نظام فرهنگی و معیشتی مردمان شمال خراسان عجین بوده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی ادامه داد: یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی نیز در این باره از ورود دام به رویشگاه لاله‌های واژگون و تخریب آن جلوگیری خواهد کرد تا در آینده شاهد افزایش رویشگاه این گل‌های زیبا باشیم.

تابلویی ماندگار از لاله‌های واژگون

لاله واژگون خراسان شمالی ازنظر ارتفاع و رنگ با لاله واژگون استان‌های چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویر احمد متفاوت است و عمدتا با ۲ رنگ زرد و بنفش کمرنگ دیده می‌شود.

این گونه گیاهی استقامت زیادی در برابر سرما و سازگاری ویژه‌ای با دامنه‌های سنگلاخی و صخره‌ای دارد و چنانچه زیستگاه این گل به وسیله انسان‌ها و دام‌ها تخریب نشود، توانایی پوشاندن عرصه‌های وسیعی از طبیعت را با رویش هزاران شاخه زیبا دارد.

این گونه گیاهی، چهارمین اثر طبیعی ملی ایران که متاسفانه این روز‌ها به دلیل چرای بی رویه دام، تخریب زیستگاه برای ایجاد اراضی کشاورزی، برداشت بی رویه این گیاه برای عرضه به بازار گل و عوامل دیگر در خطر انقراض قرار گرفته است.

هر ساله تور‌های گردشگری و گردشگران و خانواده‌های زیادی از استان‌های مجاور از جمله سمنان، گلستان و خراسان رضوی به این منطقه سفر کردند.

منبع ایرنا