این روز‌ها مخاطبان شبکه نمایش خانگی پای سریال‌هایی نشسته‌اند که یا بازیگر پروژه x را به طور همزمان در پروژه y می‌بینند یا شاهد هنرنمایی فلان بازیگری هستند که پیش از این او را در نقشی مشابه با فیلمنامه قبلی دیده اند. 

در یکی از سریال‌های نمایش خانگی کاربران به شوخی نقدی به حضور همزمان هادی حجازی‌فر داشتند و نوشتند: امروز باید در «سرگیجه» دنبال نعیم باشیم، پس فردا در «پوست شیر» دنبال دختر نعیم. 

داستان «سرگیجه» با محوریت دعوای خانوادگی پیمان (حامد بهداد) و کامران (هادی حجازی‌فر) بر سر فریبا وکیل شرکت (رعنا آزادی‌ور) شروع می‌شود. همزمان هادی حجازی‌فر با نقش نعیم مولایی در سریال «پوست شیر» مقابل دوربین بود. رعنا آزادی‌ور که نقش فریبا را بازی می‌کند، در سریال «جیران» هم نقش تـاج‌الـدولـه یکی از همسران عقدی ناصرالدین‌شاه را بازی کرد و پیش از این با جواد عزتی در «زخم کاری» همبازی بود.

مهراوه شریفی‌نیا علاوه‌بر حضور در این سریال در «آکتور» هم نقش‌آفرینی می‌کند. از طرفی، روی پرده سینما یک فیلم در حال اکران دارد و با پدرش در «عروس خیابان فرشته» هم‌بازی است. شبنم مقدمی علاوه‌بر این سریال در «شبکه مخفی زنان»، «هیولا» و «بی‌گناه»، حامد بهداد در «دل»، «می‌خواهم زنده بمانم»، «قهوه ترک»، «دندون طلا» و هومن سیدی در «قورباغه»، «عاشقانه»، «گلشیفته» و «گیسو» حضور پر تکراری داشته و دارند.

سریال «پوست شیر» روایتگر زندگی مردی به نام نعیم (هادی حجازی‌فر) بود که به شوق دیدن دخترش پانزده سال حبس را تحمل کرد. علاوه‌بر حضور همزمان حجازی‌فر، پردیس احمدیه علاوه‌بر این سریال در «نوبت لیلی»، «آنها»، علیرضا کمالی در «قلب یخی»، «آهوی من مارال»، شهاب حسینی در «شهرزاد» و پانته‌آ بهرام در «ملکه گدایان» و «عاشقانه» حضور داشتند.

سریال «رهایم کن» درباره دو برادر به نام‌های حاتم (محسن تنابنده) و هاتف (هوتن شکیبا) است که حاتم به عنوان پسر ارشد خانواده به پرستار بچه‌اش، مارال (هدی زین‌العابدین) علاقه‌مند می‌شود. 

محسن تنابنده در سریال‌هایی همچون «شاهگوش» و «ابله» و هوتن شکیبا در «ابله» و صداپیشگی برنامه «مهمونی» نسبت به بازیگران دیگر در عرصه نمایش خانگی کم حضور داشتند. با این حال، هم محسن تنابنده و هم هوتن شکیبا همزمان فیلم‌های در حال اکران هم دارند که می‌توان به «ملاقات خصوصی»، «جنگ جهانی سوم» و «سه کام حبس» اشاره کرد.

آزاده صمدی با نقش همسر سابق حاتم در سریال‌هایی همچون «می‌خواهم زنده بمانم»، «خط استوا»، «نهنگ آبی» و «عالیجناب» در شبکه نمایش خانگی سابقه حضور داشته و هدی زین‌العابدین همزمان در سریال «مترجم» هم حضور دارد.

سریال «آکتور» درباره دو جوان تازه‌وارد عرصه تئاتر است که با نقش بازی کردن در مراسم‌ها روزگار خود را می‌گذرانند. در این سریال هانیه توسلی با نقش نازی سابقه حضور در سریال‌هایی همچون «زخم کاری»، «گیسو»، «ابله»، «شاهگوش» و «قلب یخی۳» را داشته است و همزمان حضور مهراوه شریفی‌نیا را شاهد هستیم.

احمد مهرانفر در نقش مرتضی در «شبکه مخفی زنان»، «جادوگر»، «ابله» و «شاهگوش» و نوید محمدزاده در «قورباغه» سابقه حضور دارند. همچنین، گلاره عباسی علاوه‌بر نقش مریم در این سریال در «دراکولا»، «شادروان» و «شهرزاد» تجربه همکاری داشته است.

سریال «مترجم» روایتگر زندگی یک مترجم جوان است که در شغلش با مسیر‌های تازه‌ای رو‌به‌رو می‌شود. این مسیر‌های تازه و پر پیچ و خم منجر به پی بردن او از یک راز خانوادگی می‌شود. در این سریال پانته‌آ پناهی‌ها بعد از «شهرزاد»، «کرگدن» و «خاتون» در «مترجم» هم بازی می‌کند و همزمان حضور هدی زین العابدین را شاهد هستیم.

حامد مظفری، منتقد سینما در پاسخ به حضور تکراری بازیگران در سریال‌های نمایش خانگی گفت: یکی از دلایلش این است افرادی که در پشت صحنه تولید سریال‌های شبکه نمایش خانگی هستند، افراد ثابتی هستند. اگرچه ممکن است پروژه به پروژه اسم کارگردان و تهیه‌کننده متفاوت باشد، ولی گروهی که سریال x را تولید می‌کند، در پروژه دیگری هم حضور دارند.

مظفری ادامه داد: از آنجایی که گروه‌هایشان ثابت است، وقتی از یک کار به کار دیگر می‌روند ترجیح می‌دهند از افراد (بازیگران) هم‌گروهی‌شان استفاده کنند. زمانیکه یک بازیگر از یک پروژه به پروژه دیگر می‌رود، رقم قرارداد‌ها شکسته می‌شود. یعنی بازیگر به آن گروه در قرارداد تخفیف می‌دهد. ممکن است این وسط هم به دستیار کارگردان مبلغی برسد.

یک تیر و دو نشان

این منتقد سینما افزود: به عنوان مثال، من نوعی دستیار کارگردان در پروژه x هستم و همزمان در سریال y با همین عنوان کار می‌کنم. بجای اینکه از بازیگر جدید در پروژه y استفاده کنم، از بخشی از بازیگران مکمل در پروژه x استفاده می‌کنم و آن‌ها را به پروژه جدید می‌برم. در نهایت به فلان بازیگر می‌گویم که، چون دو کار برای شما پیدا کردم، به من تخفیف دهید. یعنی رقم کلی هزینه برای تولید کاهش پیدا می‌کند و سود بیشتری به تهیه‌کننده و کارگردان می‌رسد.

عوامل تولید چیزی از تاریخ بازیگری تلویزیون نمی‌دانند

وی با بیان اینکه یک دلیل دیگر حضورِ ثابت بازیگران در سریال‌ها نا‌آگاهی عوامل از ندانستن تاریخ بازیگری تلویزیون است، بیان کرد: آن‌ها به سمت سریال‌هایی که در ۴۰ سال اخیر برای تلویزیون ساخته شده، نمی‌روند و مرور نکردند. چراکه با دیدن تاریخ بازیگری تلویزیون متوجه می‌شوند که نه‌تن‌ها بازیگر اصلی بلکه بازیگران مکمل خوبی داریم که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.

استفاده از نابازیگر بجای بازیگر پیشکسوت

مظفری بیان کرد: از آنجایی که شناخت عوامل فیلمسازی به ۱۰ سال اخیر برمی‌گردد، درنتیجه بازیگران تکراری در پروژه‌های مختلف حضور دارند. کار به جایی رسیده که در رده سنی افراد سالخورده بجای استفاده از پیشکسوتان از نابازیگر استفاده می‌شود. به همین دلیل، یک بخش این موضوعات زد و بند مالی و بخش دیگر عدم شناخت تاریخ بازیگری تلویزیون است.

تولیدات فله‌ای سریال‌ها یکی از معضلات شبکه نمایش خانگی

این منتقد سینما در پاسخ به این سوال که تکرار پشت سرهم کلیشه‌های شخصیتی آن بازیگر به کارنامه حرفه‌ای او لطمه نمی‌زند، توضیح داد: در سریال‌های شبکه نمایش خانگی تولید فله‌ای و انبوه‌سازی سریال‌ها مانند آپارتمان‌ها به گونه‌ای پیش می‌رود که به دنبال تولید سریال‌های ماندگار مانند «پدر سالار» نیستند.

چهره‌ها به دنبال چرخه اقتصادی‌شان هستند

به گفته وی، آن‌ها دنبال این هستند که چرخه اقتصادی‌شان بچرخد. پیش خودشان می‌گویند همزمان دو سه کار بازی کنم و از لحاظ مالی خودم را تامین کنم، خیلی بهتر است تا منتظر این باشم روزی پیشنهاد بهتر داده شود. ممکن است آن روز هم هیچ وقت نرسد و بیکاری علاوه‌بر ضرراقتصادی به فراموشی هم دامن بزند.

متن‌های فیلمنامه شبکه نمایش خانگی تکرار تولیدات سینما و تلویزیون است

مظفری با بیان اینکه مشکل کلی که صنعت سریال‌سازی ما را رنج می‌دهد ساده بودن متن‌های فیلمنامه است، خاطرنشان کرد: متن‌های فیلمنامه علاوه‌بر سادگی تکرار تولیدات سال‌های قبل سینما و تلویزیون است. عوامل تولید انقدر که در بازیگر و جذب چهره وقت می‌گذارند، در فیلمنامه‌ها وقت نمی‌گذارند. حداقل می‌توانند از هر پنج سریال یک کار را به اقتباس از رمان‌های معاصر اختصاص دهند. با این کار هم دامنه ادبیات مخاطب بالا می‌رود، هم شاید به ارتقای متنی صنعت سریال‌سازی کمک شود.

بازی خوب بهزاد خلج در «پوست شیر»

 این منتقد سینما درباره بازیگران در نقش‌های مکمل گفت: در سریال‌هایی که عرضه می‌شود، بازیگرانی را می‌بینیم که در نقش‌های مکمل هستند و خودشان را خوب نشان می‌دهند. به عنوان مثال، بهزاد خلج بازیگر مکمل سریال «پوست شیر» است که به‌نظرم از بازیگر اصلی سریال بهتر بازی کرد. دلیلش هم این است که او بازی می‌کند و به دنبال خودنمایی نیست.

بازیگران خوب در هر کار خوب هستند

به گفته وی، مجید پتکی در سریال «آکتور» جزو بازیگرانی است که از تلویزیون برخاسته و خیلی خوب بازی می‌کند. یا هومن برق‌نورد در همین سریال بهتر از بازیگران اصلی بازی می‌کند؛ چون کار خودش را انجام می‌دهد. احمدرضا اسعدی در سریال «دیو و ماه پیشونی» که برای کودک است، از بازیگران قدیمی تلویزیون است که خیلی خوب کار را پیش می‌برد. فارغ از اینکه کار با چه هدفی تولید می‌شود، بازیگران خوب در هر کار خوب هستند. 

مظفری با بیان اینکه بازیگران اصلی انقدر درگیر تکثر کار می‌شوند، تصریح کرد: آن‌ها اصلاً به این فکر نمی‌کنند که به خود استراحت ذهنی دهند تا وقتی به پروژه جدید می‌روند، بتوانند نقش جدیدی را خلق کنند. 

فراخوان سریال «احضار» عباسی‌زاده برای جذب استعداد‌های جدید

این منتقد سینما در پاسخ به این سوال که بعضی از تهیه‌کنندگان معتقدند سریال‌های نمایش خانگی بخاطر بحث سودآوری‌اش ریسک حضور چهره‌های جدید را نمی‌پذیرد، توضیح داد: بله، به یاد دارم آخرین سریال شبکه نمایش خانگی که به دنبال استفاده از چهره‌های جدید بود، سریال «احضار» از آقای عباسی‌زاده بود. از آنجایی که آقای عباسی‌زاده از تهیه‌کنندگان تلویزیون است، وقتی به شبکه نمایش خانگی آمد برای انتخاب بازیگران فراخوان گذاشت و از تمام بازیگران مستعد و گمنام استفاده کرد.

بازیگر جدید برای سریال‌های نمایش خانگی یعنی بازیگر اسپانسر

وی افزود: بعد‌ها تعدادی از بازیگران آن سریال توانستند کار خود را در سینما ادامه دهند. ولی در حالت کلی این سریال‌ها به دنبال آوردن استعداد‌های جدید نیستند. اگر هم بخواهند بازیگر جدید بیاورند، به سمت بازیگر اسپانسر می‌روند که پول هم بدهد و در سرمایه‌گذاری شریک شود. همین هم باعث حضور آدم‌های تکراری از این پروژه به پروژه دیگر می‌شود.

بازی تکراری بازیگر میلیاردی

مظفری بیان کرد: کار به جایی رسیده که یکی از گران‌ترین بازیگرانی که در شبکه نمایش خانگی سریال دارد، نقشی را بازی می‌کند که پنج سال پیش در فیلمی با کارگردان سریال فعلی بازی کرده است؛ با این تفاوت که فقط گریم بازیگر تغییر کرده است. این موضوع نشان می‌دهد که حتی بازیگری که دستمزد میلیاردی هنگفت گرفته برایش تفاوتی ندارد که از کارنامه‌اش قدم جلویی بردارد.

بازیگری از لحاظ کیفی افت کرده است

این منتقد خاطرنشان کرد: وقتی به بزرگان بازیگری مانند جمشید مشایخی، محمدعلی کشاورز، داریوش اسدزاده و ... نگاه می‌کنیم، می‌بینیم اگرچه پول خوبی وارد صنعت سریال‌سازی پلتفرم‌ها شده، ولی بازیگری از لحاظ کیفی افت کرده است.

مسائل مالی و دستمزد‌های غیر متعارف دلیل فاصله گرفتن بازیگران از سینما و تلویزیون

مصطفی محمودی، دبیر سابق اتحادیه ویدیو رسانه و منتقد سینما بر این باور است که اکثر بازیگران به دلیل مسائل مالی و دستمزد‌های بسیار غیر متعارف در شبکه نمایش خانگی از سینما و تلویزیون فاصله گرفتند و به سمت شبکه نمایش خانگی آمدند.

گزارش از نفیسه خلیلی