بعضی‌ها می‌گویند این قرن، قرن اضطراب است. زندگی فردی و اجتماعی ما انگار روی دور تند قرار گرفته و همه ما به قول یکی از دوستانم ام. پی. تری زندگی می‌کنیم؛ حتی وقتی غذا می‌خوریم، به جای غذا خوردن، در افکارمان سیر می‌کنیم و فقط لقمه‌ها را با عجله می‌بلعیم.

این هیجان و تلاش باعث شده تا برای کسب آرامش، سرصبح یا شب‌ها موقع خواب، یک عدد قرص نمی‌دانم چند میلی‌گرم از یک نوع آرامبخش را خورده و صبح را شروع کنیم یا شب را به صبح گره بزنیم اما می‌شود با تغذیه مناسب، از این اضطراب و استرس کم کرد. یکی از این راهکارها، مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین «B» است. از طرفی یکی از راه‌های کنترل و کاهش وزن، دریافت میزان کافی ویتامین «B» است. 

شاید یکی از دغدغه‌های بسیاری از ما، کاهش و کنترل وزن باشد. اتفاقی که در کنار عارضه اضطراب و استرس، باری اضافه را بر ما تحمیل می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد در افراد دارای اضافه‌وزن، دریافت میزان کافی ویتامین B می‌تواند به کاهش و کنترل وزن کمک کند. ویتامین‌های این خانواده روی تقسیم سلولی و متابولیسم نقش عمده‌ای دارند. استفاده از خوراکی‌های حاوی ویتامین‌های خانواده B می‌تواند باعث حفظ سلامت پوست و ماهیچه شود.

این ویتامین‌ها را می‌توان ویتامین‌های «درمانگر» – «بیماری زا» دانست؛ درمانگر از این جهت که مصرف آن‌ها باعث از بین رفتن بسیاری از عوارض شده و بیماری‌زا به این دلیل که کمبود آن زمینه‌ساز بروز بسیاری از بیماری‌هاست. با این همه تاثیر، بعید به نظر می‌رسد هیچ یک از ما علاقه‌ای به حذف خوراکی‌های حاوی ویتامین‌های خانواده B از برنامه غذایی‌مان داشته باشم. 

 اعصاب و B 

ویتامین‌های خانواده B در حفظ سلامت روان نقش دارند. به این دلیل که به‌طور مستقیم روی عملکرد سیستم عصبی تاثیر دارند. این تاثیر ناشی از کنترل و انتقال پیام‌های عصبی است؛ به همین دلیل کمبود آن می‌تواند زمینه‌ساز بروز اختلالات مختلف عصبی – روانی باشد. بهتر است مصرف مواد غذایی حاوی این ویتامین در زمان تغییر فصل، افزایش یابد؛ به این دلیل که با تغییر فصل برخی مشکلات مانند اختلال‌های اضطرابی یا افسردگی در افراد افزایش می‌یابد؛ اگرچه بسیاری از ویژگی‌های این خانواده مشترک است، اما هر کدام از ویتامین‌ها، خاصیت ویژه‌ای دارند که بهتر است با آن‌ها بیشتر آشنا شویم. 

تیامین: این همان ویتامین B ۱ است. کمک به متابولیسم پروتئین‌ها، چربی‌ها و هیدرات‌های‌کربن، کنترل عملکرد سیستم عصبی، دستگاه گردش خون، ماهیچه‌ها و کمک به رشد کودکان از جمله ویژگی‌های این ویتامین است.

ریبوفلاوین: جایگاه بعدی به ویتامین B ۲ اختصاص دارد. شاخص‌ترین تاثیر این ویتامین تاثیر روی عملکرد «غده‌تیروئید» و تنظیم «متابولیسم» بدن است؛ بنابراین مصرف آن به افراد دارای مشکلات غده تیروئید و یا افرادی که به دلیل اختلال در متابولسیم، دچار اضافه‌وزن هستند، توصیه می‌شود.

نیاسین: این همان ویتامین B ۶ است. این ویتامین زمانی بیشترین تاثیر را در بدن دارد که مصرف آن با دریافت کافی ویتامین B ۲ همراه شود. به این ترتیب می‌تواند عملکرد غده تیروئید را بهبود بخشد. این ویتامین به عنوان «فاکتور تحمل گلوکز» شناخته شده است. به همین دلیل زمانی که قندخون بالا می‌رود، این ویتامین برای تنظیم میزان آن ترشح می‌شود.

ویتامین B ۵: «اسیدپانتوتنیک» نام دیگر این ویتامین است. بدن ما برای تحمل گرسنگی در رژیم‌های لاغری به آن نیاز جدی دارد؛ بنابراین اگر تصمیم به کاهش وزن دارید، ابتدا میزان این ویتامین را در بدن محک بزنید. دلیل این اثر، تاثیر ویتامین B ۵ در سوزاندن چربی‌های اضافی ذخیره شده در بدن است. عملکرد صحیح غده فوق‌کلیه نیز تحت تاثیر اسیدپانتوتنیک است. 

ویتامین B ۶: این ویتامین را به اسم «پیریدوکسین» هم می‌شناسند. عملکرد بهتر دستگاه گوارش به وجود این ویتامین بستگی دارد؛ به این دلیل که با کمک «روی» به هضم بهتر غذا کمک می‌کند. پیریدوکسین همچنین باعث تنظیم عملکرد غده تیروئید، ساخت و ترشح هورمون‌های تیروئیدی و تنظیم متابولیسم می‌شود.

ویتامین B ۹: خانم‌ها اسم این ویتامین را خوب می‌دانند؛ «اسیدفولیک». اغلب خانم‌ها، در دوره‌های مختلف زندگی از کپسول‌های این ویتامین به عنوان مکمل استفاده کرده‌اند. این ویتامین نه‌تن‌ها باعث حفظ سلامت خانم‌ها می‌شود بلکه به سلامت جنین آن‌ها نیز کمک می‌کند. به این ترتیب که مصرف این ویتامین باعث تشکیل و تکامل لوله عصبی جنین شده و در حفظ سلامت نخاع جنین نقش دارد.

ویتامین B ۱۲: «کوبالامین» نام دیگر این ویتامین است. شاخص‌ترین تاثیر این ویتامین روی دستگاه عصبی و گردش خون است. پس از سن ۵۰ سالگی بدن به این ویتامین بیشتر نیاز دارد. کمبود آن باعث کم‌خونی، آسیب به اعصاب و اختلال در حافظه می‌شود.

همه می‌دانیم که کمبود ترکیبات مهم شامل انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی و... باعث بروز مشکلاتی در بدن شده و از ایجاد اختلال‌های جزیی تا ابتلا به بیماری‌های جدی را شامل می‌شود. با توجه به اثرات فراوان این خانواده، کمبود ویتامین B می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به مشکلات مختلف شود. 

خستگی مفرط: این همان حالتی است که باعث می‌شود توان بلند شدن از جا را برای انجام کار‌های مختلف نداشته باشیم و یا به کندی کار‌ها را انجام دهیم. این یعنی اینکه میزان ویتامین B بدن ما کاهش یافته و یا شاید اصلا تمام شده باشد! این مساله برای افرادی که فعالیت فکری یا فیزیکی دارند، بیشتر اتفاق افتاده و باید از مواد غذایی حاوی ویتامین B بیشتر استفاده کنند.

استرس و افسردگی: اشاره کردیم که مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین‌های خانواده B با تغییر فصل باید افزایش یابد. یکی از این دلایل جلوگیری از ابتلا یا عود علائم اضطرابی، استرس و افسردگی است. این حالت‌ها به ویژه با کمبود ویتامین B ۱ بیشتر دیده می‌شود. اگرچه کمبود این ویتامین تنها دلیل و عامل ایجاد حالت‌های اضطرابی، افسردگی و عصبانیت نیست، اما کمبود آن زمینه‌ساز بروز این مشکلات است؛ به همین دلیل برای درمان این مشکلات معمولا مصرف مواد غذایی حاوی این ویتامین‌ها و یا مکمل‌های حاوی آن‌ها توصیه می‌شود. 

بیماری پا‌های کج: این بیماری که به‌طور خاص در اثر کمبود ویتامین B ۱ ایجاد می‌شود، همان بیماری «بری‌بری» است. این مشکل با علائمی مانند گیجی، احساس خستگی، ناتوانی در راه رفتن، اِدم، کم‌اشت‌هایی و مشکلات قلبی دیده می‌شود. 

اختلال در تیروئید: یکی از عوامل تاثیرگذار در عملکرد غده تیروئید، ویتامین‌های خانواده B است. این ویتامین‌ها در ترشح هورمون‌های غده تیروئید نقش موثری دارند. به همین دلیل کمبود آن مشکلاتی را در عملکرد این غده ایجاد می‌کند. 

 انبار «B» 

خوراکی‌هایی مانند انواع لبنیات به ویژه شیر، جگر، قلوه، مرغ، تخم‌مرغ، لوبیا، نان سبوس‌دار، سبزی‌های پهن برگ مانند اسفناج، انواع ماهی به ویژه سالمون و ساردین، سویا، انواع آجیل به ویژه آجیل‌های خام، انواع کلم، خیار، میوه‌های خشک، انواع مرکبات به ویژه پرتقال و نارنگی شاخص‌ترین منبع ویتامین B یا بهتر بگوییم خانواده B هستند.