به مناسبت درگذشت نقاش پیشکسوت
احمد خلیلی فرد؛ خالق ارزش‌های آفریده شده در دوران انقلاب اسلامی
احمد خلیلی فرد، یکی از چهره های برجسته عرصه هنرهای تجسمی بود که در آثارش، ایثار، انقلاب و ارادت به اهل بیت(ع) وجود داشت.
احمد خلیلی فرد، یکی از نقاشان و مجسمه سازان پیشکسوت بود که در سال ۱۳۳۹ به دنیا آمد.
او فارغ التحصیل کارشناسی نقاشی از دانشکده هنرهای زیبا و کارشناسی ارشد همین رشته از دانشگاه تربیت مدرس بود.
او عضو هیئت علمی دانشگاه، انجمن هنرمندان نقاش ایران، موسسه توسعه هنرهای تجسمی، انجمن نقاشان +۳۰، مدرس دانشگاه‌های سوره، علم و فرهنگ و هنر و معماری یزد بود.
خلیلی فرد، داوری چهارمین جشنواره هنرهای تجسمی (هنر جوان)، داوری جشنواره هنرهای تجسمی (پرتو حُسن) حوزه هنری، حضور در هشتمین بی‌ینال داکا (بنگلادش) را در کارنامه هنری اش داشت و توانسته بود جوایز مختلفی از جمله مدال برنز و دیپلم افتخار از ترینال پاریس در سال ۲۰۰۲، جایزه و دیپلم افتخار هنر مقاومت سال ۱۳۸۷ را بدست آورد.
او در یکی از گفت وگو‌های خود، درمورد نحوه شکل گیری علاقه به نقاشی و مجسمه سازی گفت: هنر مانند نطفه‌ای است که درون آدمی شکل می‌گیرد و به‌تدریج، رشد می‌کند و به یک خواست تبدیل می‌شود و بی‌آن‌که خود شخص بداند، وارد حیطه‌ای می‌شود.
همه کودکان به نقاشی علاقه‌مند هستند، دوست دارند آنچه در ذهن و مخیله‌شان هست را تصویر کنند. در میان علاقه‌مندان به رشته‌های هنری یک گروهی از سایرین توانایی بیشتری دارند و می‌توانند از پس شرایط زندگی و سایر مسائل هنری بربیایند و در آن هنر ثابت‌قدم می‌مانند.
در همه جای جهان این امر هست، در ایران ما این مسأله شدیدتر است چرا که پدر و مادر‌ها ممانعت می‌کنند. البته درگذشته این ممانعت بیشتر، ولی الان بهتر شده‌است. فکر می‌کنند نقاشی و هنر پس از علم و در جایگاه دوم قرار دارد. نمی‌دانند بخشی از علم براساس تخیل و براساس ذهنیت همین هنرمند‌ها و نقاش‌ها به‌وجود آمده‌است.
به اعتقاد من خداوند علاقه به هنر را در نهاد هر انسانی می‌گذارد، یعنی من با اجازه و اذن خداوند و به فرمان اوست که نقاش شدم، نه این‌که من خودم علاقه‌مند شده‌باشم. سبب این علاقه را خداوند ساخته و خواسته که من نقاش بشوم.
احمد خلیلی فرد، درمورد نحوه ورود خود به عرصه هنر بیان کرد: در سال ۶۲ وارد دانشکده هنرهای زیبا شدم. شروع کلاس‌های من با استاد رویین پاکباز بود و تا زمانی که فارغ‌التحصیل شدم، به مدت چهارسال با ایشان تمرین می‌کردیم و حاصلش را در آثار امروز من می‌بینید. ایشان دوره نگارگری ایران را از مکتب اصفهان، هرات، تبریز و تمام مکاتبی که در نگارگری که امروز به‌غلط می‌گویند مینیاتورـ برای ما شکافت و به ما فهماند از چه چیز آن بهره ببریم و چه چیز را کنار بگذاریم. مانند این‌که هانری ماتیس چگونه از نگارگری ایرانی استفاده کرد و معترف است که مدیون مطالعه دوره نگارگری ایرانی است؛ به‌هرحال این نگارگری ایرانی در وجود من ته‌نشین شد و بعد از فارغ‌التحصیلی، من آن را با نقاشی‌های مکتب «آرت نوو» که سردمدارانش گوستاو کلیمت وآلفونس موخا بودند؛ ترکیب کردم.
پس نقاشی‌های من نشأت می‌گیرد از نگارگری ایرانی، مکتب آرت نوو و آن چیزی که شما بیشتر اشاره کردید، ویژگی‌های فرهنگی خطه کردستان. مانند خلوص و جذابیت رنگ‌ها. مربع‌ها و چندضلعی‌های کوچک رنگی که در آثار می‌بینید، این‌ها نمایانگر نقوش رنگی هستند که در البسه، ظروف و گلیم استفاده‌شده‌است. یعنی مردم من، مردمی که در این خطه زندگی می‌کنند، فرهنگ‌شان این‌طور است که به زینت و آرایش مکان و هر چیزی که پیرامون‌شان وجود دارد، اعتقاد دارند.
بماند که امروزه،فرهنگ جهانی در همه‌جا رسوخ کرده و مستتر شده‌است. رسانه‌ها کاری کردند که ویژگی‌های فرهنگی در همه کشور‌ها به هم نزدیک شود، یعنی عکس یک جوان کرد امروزی با عکس یک جوان در گوشه دیگری از جهان، در بسیاری از جهات شبیه هم هستند.
من همیشه در آن احوالی هستم که هنوز فرهنگ جهانی همه را در برنگرفته‌بود و فرهنگ ما را نبلعیده‌بود. اینجاست که من دارم به این خلوص و زیبایی‌ها می‌پردازم و به خودم و دیگران یادآور می‌شوم ما ایرانی‌ها، مسلمان‌ها، کرد‌ها و... دارای ویژگی‌های خاص خود هستیم ـ البته نه این‌که از دیگران برتر باشیم ـ و آن‌ها از ویژگی‌های فرهنگی ما بهره می‌گیرند، آن‌وقت ما بی‌توجهیم.
شما یک نگاه به حراجی‌ها و گالری‌های تهران بیندازید، خود من که حدودا از ۱۲-۱۰سالگی کارحرفه‌ای نقاشی کرده‌ام، خیلی از آن‌ها را نمی‌فهمم و نمی‌توانم با آن‌ها ارتباط برقرار کنم. یا مشکل از من است یا آن‌ها بُرش نفوذ در من را ندارند.
وقتی شما تأمل‌می‌کنید، نمی‌توانید رد فرهنگ خودمان را در این آثار بینید. اساسا کجا می‌توانید رد فرهنگ نقاشی جهانی را ببینید. نقاشی یعنی نقش کردن پیرامون یا آنچه در ذهن است مثلا میکل‌آنژ، برنینی، داوینچی، مانه، مونه، پیسارو، پیکاسو، پروف، پتروف، شیشکین و... این‌ها توان بازسازی داشتند. اصلا نقاشی برای این جذاب بود که با رنگ، روغن و بوم بتوان هر آن چیزی را که وجود ندارد به وجود بیاوریم، نه آن‌که هرآنچه وجود دارد را خراب کنیم.
این نقاش پیشکسوت با اشاره به هنر انقلاب و هنرمند انقلابی و تعریفش از آن ها، ادامه داد: قبل از انقلاب یک نوع نگرشی در هنرهای تجسمی بوده‌است که بعد از انقلاب تغییر پیدا می‌کند. حوزه هنری و مکتب نقاشان آن به جود می‌آید. نقاشانی که درباره موضوع دفاع از مرز‌ها و سربازان وطن فعالیت می‌کنند و حتی برای لمس این مساله در جبهه حاضر می‌شوند. مانند آن دوست نقاشی که با حضور در خرمشهر دیوارنگاره‌هایی در مسجد جامع خرمشهر نقش می‌کند.
این مکتبی که از حوزه به وجود آمد خیلی تأثیرگذار بود و هنوز هم نفس می‌کشد و رشد و بالندگی دارد. این بخشی از هنر انقلابی است. قبل از انقلاب چنین فضایی ایجاد نشده‌بود. هنر انقلابی می‌تواند تأثیر مقطعی داشته‌باشد و هنرمندان را تهییج کند، به روحیه مبارزان کمک کند و در اطلاع‌رسانی وقایع انقلاب مؤثر باشد. درعین‌حال هنرمند انقلابی می‌تواند رمانتیک هم باشد، هنرمند رمانتیک هم می‌تواند انقلابی باشد. چون این موضوع بستگی به زمان دارد. زمانی که کشور شما مورد تهاجم چند کشور قرار می‌گیرد، شما نمی‌توانید وارد فاز رمانتیک بشوید. در هر حال جنگ بر شما تأثیر می‌گذارد.
خوب لازم است در تشخیص و تحلیل کردن این موضوع، خیلی دقیق باشیم تا بتوانیم بفهمیم اصلا هنر چیست و چطور آن را به هنر انقلابی یا غیر آن دسته‌بندی کنیم. یک مرز باریک در این تحلیل کردن وجود دارد.
در ماه‌های گذشته بود که مدیران هنری عرصه تجسمی با احمد خلیلی فرد دیداری داشتند و خلیلی فرد به بیان خاطراتی از دوران تدریس در دانشگاه، حضور در جشنواره‌های مختلف و همکاری و همنشینی با هنرمندانی همچون مرحوم حبیب الله صادقی پرداخت و با اشاره به برخی از آثار شاخص خود همچون «معراج» و «ظهر عاشورا»، ضمن ابراز ارادت به حضرت سیدالشهدا (ع) از نحوه شکل گیری ایده خلق این آثار تا طراحی و نقاشی آن، مطالبی را بیان کرد.
محمود سالاری، معاون امور هنری وزارت ارشاد در این دیدار، با اشاره به آثار این هنرمند پیشکسوت گفت: استاد خلیلی فرد به معنای واقعی کلمه یک هنرمند است، او دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است که این هنرمند را از دیگران متمایز می‌کند؛ به طوری که اعلام وفاداری به ارزش‌های آفریده شده در دوران انقلاب اسلامی و همچنین، ابراز ارادت به اهل بیت (ع) و آفرینش فداکاری و ایثار را در آثار این هنرمند نقاش مشاهده کرده‌ایم.
گفتنی است که احمد خلیلی فرد، دارای نشان درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود و توانست برنده جایزه و دیپلم افتخار هنر مقاومت در سال ۱۳۸۷ شود.
