مسجد جامع عتیق بی شک یکی از مقدس‌ترین مکان‌های شهر قزوین به‌شمار می‌رود که در سال ۱۹۲ هجری قمری و به دستور هارون‌الرشید بنا نهاده شده و امروز با مساحت حدود ۳۵۰۰ متر مربع در دسترس است.

این بنا که در طول تاریخ مورد هجمه‌هایی همچون حمله مغول قرار گرفته در دوره‌های متفاوتی همچون عصر صفوی و قاجار توسط معماران چیره دستی همچون علی نقی میرزا و یا علی اصغر اتابک بازسازی و مرمت شده است.

اما روند تدریجی این بنا و گذر زمان باعث شده تا بیش از هر زمان بنا به مرمت و بازسازی نیاز داشته باشد. فرونشست زمین در بافت منطقه قدیمی و همچنین تَرَک‌های عمیقی که به واسطه این فرونشست در بنا ایجاد شده نیاز به مرمت و بازسازی را بیش از هر زمانی ضروری کرده است.

احسان نورانی معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین با اشاره به مشکلات این بنا اظهار کرد: از لحاظ سازه‌ای و فضا بنای مسجد جامع دارای ارزش‌های خاصی است که از آن جمله باید به نگارش نفیس آیات قرآن در دورادور آن و گوشواره‌های آجری اشاره کرد.

وی افزود: در دوره‌های مختلف تاریخی کار‌های مختلفی روی این مجموعه به صورت مطالعه شده، اما گاهی این اقدامات بدون مطالعه صورت گرفته است.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین ادامه داد: داربست‌های موجود در این مجموعه مربوط به آخرین دوره مرمتی این گنبد در سال‌های ۴٠ تا ۵٠ توسط معماران ایتالیای است.

انجام کار مطالعاتی جدید بر روی پروژه

وی از انجام کار مطالعاتی مجدد بر روی این بنا خبر داد و بیان کرد: هم اکنون توسط جهاد دانشگاهی بر روی خاک زیربنا و مصالح به کار رفته در ساخت بنا، تزئینات و.. مطالعاتی انجام شده و این مطالعات ادامه دارد.

نورانی همچنین از مرمت بخش دیگری از بنا همزمان با مطالعات نیز خبر داده و اضافه کرد: رواق حجت‌الاسلام ابوترابی که دچار رطوبت و شکستگی در طاقی‌ها شده بود به طور کامل استحکام بخشی شده و هم اکنون در مراحل پایانی کار قرار داریم.

وی گفت: هم اکنون ۱۴۰۰ متر مربع از کانال‌های رطوبتی این مجموعه احیا شده است و پشت بام هم کف فرش خواهد شد و تا تیرماه سال جاری این پروژه مرمتی به پایان می‌رسد.

بنای مسجد در حال حرکت است

علی دلزنده مسئول تیم تحقیقاتی جهاد دانشگاهی در این پروژه با بیان اینکه مطالعات پیشین روی مسجد جامع در حال بررسی است، اظهار کرد: یک تیم مطالعاتی دانش بنیان در حالی بررسی شرایط بنا و مطالعه بر روی آن هستند.

وی بیان کرد: باید ابتدا آسیب‌های بنا را با کمک این تیم دانش بنیان به صورت دقیق پیدا و آنالیز کرده و بعد بر روی آن اقدام کنیم.

مسئول تیم تحقیقاتی جهاد دانشگاهی در این پروژه تاکید کرد: مانیتورینگ و مطالعات انجام شده نشان می‌دهد بنا به صورت اندک در حال حرکت است و باید این حرکت به طور کامل ثبت و برای توقف آن برنامه ریزی کرد.

وی گفت: سازه از استحکام بالایی برخوردار است و در زلزله‌های تاریخی ادوار مختلف سالم مانده و مهمترین آسیب امروز آن ترک‌هایی است که به علت فرونشست زمین ایجاد شده است.

مسئول پروژه مطالعات مسجد جامع قزوین با اشاره به اینکه همچنین بنا چرخشی از شمال غرب به شمال شرق دارد، گفت: تمرکز ما برای سالم نگهداشتن بنا روی بستر فعلی است و با تحقیقاتی که انجام شده به این نتیجه رسیده‌ایم که اگر بتوانیم بستر را تقویت کنیم می‌توانیم بنا را از آسیب دور کنیم.

دلزنده بیان کرد: هم اکنون به صورت آزمایشگاهی مواد تقویت کننده در مقیاس محدود به بنا تزریق شده است و امیدواریم شاهد حفظ و حراست بنا از آسیب‌های بیشتر باشیم.

قزوین با بیشترین آثار ملی ثبت شده در کشور نیازمند توجهی ویژه به آثار تاریخی و باستانی دارد. وجود منابع مالی کافی و همچنین دقت در حفظ و نگهداری بناهای تاریخی ارزشمندی که از پیشینیان برای این مردم باقی مانده بدون شک می‌تواند نقش مهمی در توسعه گردشگری استان قزوین داشته باشد.