الهام حسامی کارشناس مسئول بهداشت مادر و کودک معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز اظهار کرد: دستگاه ادراری شامل ۲ کلیه، ۲ حالب (لوله انتقال ادرار از کلیه به مثانه)، مثانه و مجرای خروجی ادرار است. 

او ادامه داد: کلیه‌ها در پهلو‌ها و سمت پشت قرار دارد. از هر کلیه یک حالب خارج و به مثانه مرتبط می‌شود. مثانه عضوی عضلانی است که در جلوی رحم قرار گرفته است. به دلیل کوتاهی مجرای ادراری در زنان، احتمال ابتلا به عفونت‌های ادراری افزایش می‌یابد.

تغییرات دستگاه ادراری در هنگام بارداری

حسامی با بیان اینکه بارداری بر عملکرد و ساختمان دستگاه ادراری تأثیر می‌گذارد، تصریح کرد: یکی از تغییرات، گشاد شدن مجاری ادرار است که این امر موجب باقی ماندن ادرار در مجرا می‌شود و فرد را برای ابتلا به بیماری مستعد می‌کند. در اوایل بارداری به علت تغییرات هورمونی و در اواخر بارداری به دلیل بزرگ شدن رحم و فشار روی مثانه، دفعات ادرار کردن بیشتر می‌شود که اگر با علائم دیگری مانند سوزش ادرار همراه نباشد، طبیعی است.

راه تشخیص بیماری

او افزود: راه تشخیص بیماری، آزمایش، تجزیه و کشت ادرار است که به طور معمول ۲ بار در بارداری (در هفته‌های ۶ تا ۱۰ حاملگی و تکرار آن در یکی از هفته‌های ۲۴ تا ۳۰ حاملگی) انجام می‌شود. 

کارشناس مسئول بهداشت مادر و کودک معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز گفت: در برخی افراد با وجود علائمی مانند سوزش ادرار، کشت ادرار منفی است که این گروه نیز لازم است ضمن معاینه پزشک و ماما برای بررسی بیشتر، در صورت نیاز دارو دریافت کنند.

علائم بیماری 

او اضافه کرد: در عفونت مثانه بیمار نشانه‌هایی مانند سوزش ادرار، درد هنگام ادرار کردن، درد زیر دل، تکرر ادرار و احساس سریع دفع ادرار (به طوری که فرد به محض احساس دفع ادرار نمی‌تواند از خروج آن به طور ارادی جلوگیری کند) مشاهده می‌شود.

حسامی بیان کرد: در عفونت کلیه، علاوه بر این علائم، بیمار از درد پهلوها، تب، لرز، تهوع و استفراغ نیز شکایت دارد.

عوارض بیماری

او با بیان اینکه عفونت ادراری در دوران بارداری و پس از زایمان برای مادر خطرناک است، ادامه داد: از عوارض آن در بارداری ایجاد درد‌های زودرس زایمانی و تولد نوزاد نارس و کم وزن است. در عفونت کلیه، مادر نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد؛ بنابراین در صورت بروز هر یک از علامت ها، باید به سرعت نسبت به ارجاع مادر به پزشک اقدام شود.

توصیه‌های بهداشتی

کارشناس مسئول بهداشت مادر و کودک معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز با بیان اینکه رعایت نکاتی برای پیشگیری از ابتلا به عفونت ادراری ضروری است، تصریح کرد: به منظور تخلیه کامل ادرار از مثانه بهتر است که در هنگام ادرار کردن، فرد به طرف جلو خم شود.

او با بیان اینکه لباس زیر باید از جنس نخ باشد و روزانه تعویض شود، افزود: از پوشیدن لباس زیر تنگ و نایلونی که با افزایش رطوبت و گرما زمینه را برای رشد میکروب فراهم می‌کند، اجتناب شود.

حسامی با بیان اینکه ادرار را به طور مرتب تخلیه و از نگه داشتن طولانی مدت ادرار پرهیز شود، گفت: برخی مادران به دلیل تکرر ادرار در بارداری، مصرف مایعات را محدود می‌کنند، اما این کار نادرست است و روزانه باید دست کم ۲ تا ۳ لیتر آب و مایعات (۸ تا ۱۲ لیوان) مصرف شود.

او با بیان اینکه توصیه می‌شود قبل از خوابیدن فرد ادرار کند، اضافه کرد: مصرف ماست و میوه‌های ترش مزه مانند لیمو با اسیدی شدن ادرار امکان رشد میکروب را کاهش می‌دهد.

کارشناس مسئول بهداشت مادر و کودک معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز افزود: پس از زایمان نیز لازم است مثانه به طور مرتب خالی شود و روزانه نیز حمام شود.

او بیان کرد: ممکن است برای انجام زایمان طبیعی از برش و بخیه استفاده شده باشد (اپی زیاتومی) و به دنبال آن احساس سوزش ادرار و ناراحتی در هنگام ادرار کردن در محل بخیه‌ها وجود دارد که به تدریج بهبود می‌یابد.

حسامی تصریح کرد: در صورت تشخیص عفونت در ادرار بدون علامت بالینی، باید برای درمان به پزشک مراجعه شود.