استان اردبیل به یمن داشتن شرایط خاص از جمله وضعیت توپوگرافیک و اختلاف سطح گسترده از سطوح زمین‌های پست مغان و حاشیه قزل اوزن تا قله سبلان و اختلاف عرض جغرافیایی شمال و جنوب استان، دارای انواع متنوع پوشش گیاهی بوده و از تنوع جانوری بسیاری گسترده ای بهره مند می باشد بطوریکه با وجود اینکه مساحت استان حدود یک درصد از مساحت کشور را تشکیل می دهد، حدود 50 درصد تنوع گونه ای پرندگان کشور در استان اردبیل رصد و سرشماری شده است. همچنین این استان به لحاظ نزدیکی جغرافیایی به سواحل دریای خزر و با داشتن تالاب ها و آبگیرهای مناسب در یکی از مسیرهای مهاجرتی اصلی پرندگان در کشور قرار دارد و همه ساله شاهد مهاجرت انواع مختلف از گونه های پرنده به استان هستیم.

اداره کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل در راستای حمایت از تنوع زیستی در سال گذشته اقدام به رهاسازی آهو در دشت مغان نمود و بدین ترتیب نسل این گونه‌ی منقرض شده در زیستگاه طبیعی مغان مجددا احیاء شد. در اقدام دیگری گوزن زرد ایرانی که جمعیت آن در کشور در وضعیت بحرانی قرار دارد، برای تکثیر و افزایش جمعیت به سایت  فندقلو در شهرستان نمین انتقال یافت و تاکنون هر دو طرح براساس ارزیابی‌های صورت گرفته، موفقیت آمیز بوده است.

  تعداد گونه های مهره‌دار جانوری استان اردبیل شامل 47 گونه پستاندار، 261 گونه پرنده، 29 گونه خزنده، 8 گونه دوزیست و 19 گونه ماهی و تنوع گیاهی نیز  1200 گونه  است.

 گونه های شاخص حیات وحش استان که در معرض خطر انقراض بوده و جزو گونه های حمایت و حفاظت شده محسوب می‌شود عبارتند از: خرس قهوه ای، قرقاول، سیاهگوش، آهو، پلنگ، غاز پیشانی سفید کوچک و عقاب طلایی

 موزه تاريخ طبيعي استان اردبيل در سال 1381 و در فضايي با مساحت كل برابر 4638 متر مربع (فضای نمايشی، اداری و فضای سبز) در مكاني فرهنگي و همجوار با مراكز آموزشي و دانشگاه‌های مهم مركز استان تاسيس شده است. این موزه چشم‌اندازي بديع و زيبا از زيست‌بوم آبی درياچه شورابيل و كوهستان سبلان و فضایی دلپذير برای بازديدكنندگان اين مجموعه ارزشمند از مواهب طبيعی فراهم نموده تا به تفكر و انديشه در مورد رازهای آفرينش بپردازند.
در اين مركز 19 گونه پستاندار، 85 گونه پرنده، 20 گونه ماهي و 12 گونه خزنده و دوزيست تاكسيدرمی شده همراه با هدمانت‌ها و پانل‌هاي مختلفي از انواع جانوران، كلكسيون نمونه‌های متنوعي از حشرات و بي‌مهرگان ديگر در 25 تابلو، تيپ‌های مختلف گياهی و انواع سنگواره‌ها و كاني‌ها در معرض نمايش بوده و بخش دوران آفرينش و ديرينه‌شناسی، ديوراماهای زيست بوم‌های دشتی، تالابی و كوهستانی نيز از بخش‌های اصلی موزه است.
در خصوص جذب مخاطب و بازديدكنندگان موزه، تعداد بازديدكنندگان از 4320 نفر در سال 1397 (قبل از شيوع بيماري كرونا و تعطيلي نيمه يا كامل موزه) به 10775 نفر در سال 1401 افزايش يافته است.