سردار غلامرضا جلالی در گردهمایی روسای نمایندگی جمهوری اسلامی در خارج از کشور که با عنوان "نظم جهانی در حال ظهور؛ نقش آفرینی جمهوری اسلامی ایران" در وزارت امور خارجه برگزار شد، به معرفی مفاهیم پدافند غیرعامل و ماموریت‌ها و راهبرد‌ها سازمان پدافند غیرعامل کشور پرداخت و اظهار داشت: این سازمان به تشخیص و فرمان مقام معظم رهبری در سال ۱۳۸۲ ذیل ستاد کل نیرو‌های مسلح تشکیل شد و ماموریت آن براساس اساسنامه، رصد و پایش تهدیدات علیه کشور، آسیب‌پذیری‌ها، تلاش و اقدام برای امن سازی مجموعه زیرساخت‌های کشوری و ارتقای آمادگی کشور در برابر تهدیدات است.

وی ادامه داد: تقریبا در همه کشورها، ساختاری شبیه پدافند غیرعامل وجود دارد که در برخی از آنها، ماموریت آن تحت عنوان دفاع غیرنظامی تعریف می‌شود. در کشور ما براساس منشا تهدید که طبیعی یا انسان ساخت است تقسیم وظایف صورت گرفته است. به این صورت که مسئول تهدیدات طبیعی سازمان مدیریت بحران ذیل وزارت کشور و در مورد تهدیدات انسان ساخت (اعم از جنگ یا تهدیدات غیرمتعارف) مسئولیت با سازمان پدافند غیرعامل کشور است.

به گفته سردار جلالی، تمرکز اقدامات سازمان پدافند غیرعامل کشور بر تهدیدات، آسیب‌پذیری‌ها و ضعف ها، وابستگی متقابل، مخاطره و پیامد است که در مقابل آن‌ها بسته‌ای از اقدامات مبتنی بر پدافند غیرعامل (بدون استفاده از سلاح و تجهیزات نظامی) دنبال می‌شود.

وی با بیان اینکه با توجه به اینکه تهدیدات انسان‌ساخت بر انسان و فناوری استوار است، از سیالیت و پویایی برخوردار است، افزود: این بدان معنی است که با ظهور هر فناوری، علی‌رغم فرصت‌ها و ظرفیت‌هایی که در اختیار ما قرار می‌دهد، در ذات خود نیز می‌تواند تهدیداتی را همچون مخاطرات و اشراف به دنبال داشته باشد.

لزوم توجه به تهدیدات مستتر در ذات فناوری

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان اینکه هر فناوری که به کشور وارد می‌شود می‌تواند با خود تهدیداتی را به دنبال داشته باشد، افزود: این امر لزوم بکارگیری مرزبانی فناوری برای رصد تهدیدات مستتر در ذات فناوری را نشان می‌دهد.

وی توضیح داد: زمانی پول، ماهیتی فیزیکی داشت، ولی اکنون ماهیتی دیجیتالی دارد. این یعنی ماهیت دارایی ما عوض شده و در کنار انواع فرصت‌ها، شاهد بروز و ظهور تهدیداتی نیز هستیم از جمله حمله‌های هکری به حساب‌ها و کلاهبرداری‌ها مجازی و امثال آن.

سردار جلالی با بیان اینکه تهدیدات فناوری زمانی اهمیت خود را نشان می‌دهد که به عنوان سلاح به‌کار گرفته شود، تصریح کرد: استفاده از شبکه‌های اجتماعی به عنوان سلاح نیز از جمله مسائلی است که در دانشگاه نظامی جهان مورد مطالعه قرار گرفته و مورد توجه جدی است. نگاه به نظامات مالی نیز از جمله ابزار‌هایی است که به عنوان سلاح علیه برخی ملت‌ها در حوزه تهدیدات نوین مورد توجه قرار گرفته است. 

وی ادامه داد: این فناوری‌های نو، از این قابلیت برخوردارند که حکمرانی یک کشور را به چالش بکشند. در سال‌های اخیر شاهد ترکیب این تهدیدات هستیم به گونه‌ای که با بکارگیری ابزار رسانه اقدام به تخریب افکار عمومی علیه منافع ملی می‌کنند. سیاه نمایی و ایجاد جو ناامیدی یا ایجاد کمبود مصنوعی کالا‌ها و اقلام ضروری مردم و تشویق به ایجاد انبار خانگی بخشی از این اقدامات است.

به گفته وی این موارد از جمله تهدیداتی که امروز به خوبی مفاهیم و اهمیت آن درک شده و آثار خود را نشان داده‌اند. حوادث سال گذشته در کشور نمونه‌ای از ترکیب انواع این تهدیدات علیه منافع ملی ماست.

رصد تهدید و اهمیت بکارگیری الگوی مقابله موثر

وی ادامه داد: چنانچه در تشخیص تهدید و شناسایی آن درست عمل نشود، انجام اقدامات لازم برای مدیریت مخاطرات بسیار دشوار است و طبیعتا هیچ الگوی مقابله موثری در برابر آن نخواهیم داشت.

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور، شبکه‌های اجتماعی خارج‌پایه را یکی از کانون تهدیدات نوین پیچیده و شناختی دانست و توضیح داد: برای نمونه در جریان بدحالی سریالی دانش آموزان، اثر زنجیره‌ای از جنگ ترکیبی شناختی با تکیه بر رسانه‌های اجتماعی خارج پایه که در نقش یک عامل ایجاد هراس جمعی ظاهر شد، مشخص بود.

به گفته وی، شش ماه گذشته بزرگترین و سنگین‌ترین عملیات رسانه‌ای و جنگ روانی علیه کشور اتفاق افتاد و جبهه استکبار هرآنچه توان رسانه‌ای که در اختیار داشت، علیه ملت ایران به کار گرفت. در کنار آن برای نخستین بار از ظرفیت‌های بالای شبکه‌های اجتماعی و با اعمال سیاست، بخش‌هایی از این شبکه‌ها را که تاکنون بکارگیری نکرده بودند هم علیه ملت ایران به کار گرفتند.

اهمیت اتخاذ رویکرد نوین دفاعی و پدافند غیرعامل

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان اینکه امروز تصویر جدیدی از تهدید داریم که حتما باید رویکرد جدیدی از دفاع و پدافند غیرعامل را برای آن بکارگیری کنیم، تصریح کرد: در حال حاضر چندین زیرساخت خدمت رسان به مردم وجود دارد که کاملا وابسته و متکی به فضای سایبر است و قطع این خدمات، زندگی مردم، آسایش و رفاه را مختل خواهد کرد که به آن‌ها زیرساخت‌های حساس و حیاتی گفته می‌شود.

سردار جلالی توضیح داد: در جنگ ترکیبی، دشمن به دنبال قطع خدمات از طریق هدف قرار دادن زیرساخت با استفاده از جنگ سایبری است تا با استفاده از ایجاد فضای نارضایتی که پیامد ناشی از قطع خدمات است از این نارضایتی به منظور ایجاد آشوب و ناامنی سوء استفاده کند.

وی ادامه داد: در همین مدت پس از ناآرامی‌های سال گذشته شاهد سنگین‌ترین جنگ سایبری علیه زیرساخت‌های حیاتی کشور بودیم. حملات دیداس (DDos) گسترده به زیرساختها، حمله به پیام رسان‌های داخلی که مرتبا تکرار می‌شد در راستای راهبرد دشمن است.

به گفته رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با هوشیاری مردم و مشخص شدن ماهیت توطئه دشمن، دسیسه دشمن به شکست انجامید و حضور گسترده و بی نظیر مردم در مراسم ۲۲ بهمن، خط بطلانی بر همه این بداندیشی‌ها بود.

لزوم اتخاذ نظام حکمرانی پدافندی مدرن در برابر تهدیدات ترکیبی نوین

وی خاطرنشان کرد: تجربه اتفاقات سال گذشته به ما می‌گوید که باید خود را برای مقابله با تهدیدات مبتنی بر جنگ ترکیبی آماده کنیم و این امر مستلزم اتخاذ نظام حکمرانی پدافندی مدرن مبتنی بر رویکرد پیشگیرانه و هوشمندانه در برابر تهدیدات ترکیبی نوین است که باید از طریق آسیب شناسی نقاط ضعف و برطرف کردن آن و تقویت نقاط قوت و با نگاهی به مشارکت و دفاع جمعی به انجام برسد.

سردار جلالی با اشاره به اینکه تجربه نشان داده که در برخی موضوعات مانند کرونا، موضوع حکمرانی، بین‌المللی است، تصریح کرد: برای مثال در مقابل با کرونا هیچ کشوری نمی‌توانست تک و تنها با چنین چالشی مقابله کند یا در حوزه حملات سایبری امروز دنیا به مفهوم دفاع جمعی رسیده است که نمونه مشابه آن را در سند دفاع سایبری برخی کشور‌ها می‌توان مشاهده کرد.

به گفته رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور، ما هم اگر بخواهیم در حوزه پدافند غیرعامل در حوزه تهدیدات سایبری، زیستی یا تهدیدات ماهواره‌ای و فضایی اقدام موثری انجام دهیم نیازمند همکاری جمعی و بکارگیری ظرفیت سایر کشور‌های همسو هستیم.