تبریز در تاریخ پر فراز و نشیب روزگاران، گنجینه گرانقدری در علم و فرهنگ در سینه دارد که مایه فخر و مباهات مردم سرافراز ایران و آذربایجان بوده است که یکی از نمونه‌های آن از نظر تاریخ تأسیس و محتوای کتب مجموعه گران‌سنگ، به کتابخانه تربیت شهره بوده و در ردیف اولین‌ها جای گرفت.

کتابخانه تربیت اولین کتابخانه عمومی و دولتی ایران است که در سال ۱۳۰۰ به همت محمدعلی تربیت در شهر تبریز ایجاد شد. این کتابخانه در ابتدا «کتابخانه و قرائتخانه عمومی معارف» نامیده می‌شد که بعد‌ها به احترام بنیانگذار آن محمدعلی تربیت (۱۲۵۶-۱۳۱۸ ش)، کتابخانه «تربیت» نامگذاری شد.

دفتر یادبود کتابخانه تربیت در بخش مرجع کتابخانه تربیت نگهداری می‌شود که مزین به دستخط و یادداشت دانشمندان و بزرگانی است که در طول سالیان از این کتابخانه دیدن کرده‌اند. اولین دستخط مربوط به سال ۱۳۱۴ است. دستخط یادبود و امضای اندیشمندان، نویسندگان و پژوهشگرانی، چون منوچهر مرتضوی، رئیس پیشین دانشگاه تبریز، پژوهشگر و حافظ‌شناس؛ عبدالحسین زرین‌کوب، ادیب، نویسنده و تاریخ‌نگار؛ کریم زمانی، مولوی‌شناس و مترجم و مفسر قرآن؛ سیدمحمدحسین مبین، پدر جذامیان ایران؛ وزرای فرهنگ، شهرداران، فرمانداران و مسئولان کشوری و استانی وقت و... در این دفتر به یادگار ثبت شده است.

دستخط تاریخی دیگری نیز در گنجینه کتابخانه تربیت تبریز نگهداری می‌شود؛ این دستخط در سفر امام خمینی (ره) به همراه چند تن از دوستان و علما به تبریز در سال ۱۳۱۶ شمسی و بازدید از این کتابخانه تقریر شده است. در این سند، با اشاره به بانیان کتابخانه، از این کتابخانه به عنوان بهترین محل برای استفاده مطالب علمی و ادبی ذکر شده است. این سند تاریخی در ۱۲ مردادماه سال ۱۳۱۶ نگاشته شده و امضای حضرت امام (ره) نیز این دستخط را مزین کرده است.

تصویر و متن این سند به مناسبت ایام ارتحال بنیانگذار انقلاب اسلامی منتشر می‌شود:

«کتابخانه دولتی تربیت تبریز را با آقایان حاجی آقا روح الله و حاجی میرزا ابوالفضل‏‎ ‎‏نجم‌آبادی و آقا سید صادق لواسانی
سیاحت و برای استفاده مطالب علمی و ادبی بهترین‏‎ ‎‏محل، و زحمات مدیر و مؤسسین آن را قابل تمجید و اعجاب پیدا کردیم.» 
الاحقر ابوالفضل نجم آبادی - سید صادق لواسانی - ابوالقاسم مجتهدی - سید روح الله خمینی

گفتنی است، ساختمان این کتابخانه در دهه فجر سال ۱۴۰۱ با بازسازی کلی در چهار طبقه زیرزمین به عنوان مخزن، طبقه اول ویژه آقایان، طبقه دوم بخش کودک و طبقه سوم ویژه بانوان بازگشایی شد و با بخش‌های مخزن اصلی کتابخانه، امانت، سالن مطالعه با ۳۰۰ مترمربع زیربنا و ۱۵۰ صندلی، بخش نشریات مستقل، بخش مرجع و پژوهشگران، بخش کودک و نوجوان با بیش از ۴۲۰۰ نسخه کتاب به علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی خدمات ارائه می‌کند.