گیلان، بهشت مواد غذایی است و یکی از متنوع‌ترین بازار‌های غذا را دارد، از سبزیجات مختلف تا میوه‌ها و صیفی‌جات گوناگون و بهره‌گیری از محصولات گوشتی، از ماهی‌ها و محصولات دریایی تا دامداری به خاطر مراتع سرسبز که منجر به شکل گرفتن چرخه غذایی شگفت انگیزی شده است.

به گفته کارشناسان گردشگری، غذا‌های محلی گیلان از جمله جاذبه‌های توریستی این استان به شمار می‌رود، تنوع آب و هوایی، فراوانی سبزی و خشکبار علت اصلی متنوع بودن این غذا‌ها است.

«غذا» در ارتباط مستقیم با اقلیم قرار دارد و هر ناحیه جغرافیایی به اقتضای طبیعت خود نوع متفاوتی از تغذیه را به همراه می‌آورد. گیلان نیز به واسطه طبیعت غنی و سبز در میان استان‌های کشور از بیشترین تنوع غذایی برخوردار است.

«رشت» مرکز این استان، بزرگترین شهر گیلک نشین و پرجمعیت‌ترین شهر شمال ایران در ناحیه جلگه‌ای و یکی از زیباترین شهر‌های گردشگرپذیر است. این شهر به دلیل بارش باران‌های ریز و درشت و مداوم به «شهر باران‌های نقره‌ای» شهرت دارد. تابستان هایش گرم و شرجی و زمستان هایش سرد و مرطوب است.

شهری با معماری و اسلوب خاص، خانه‌هایی با سقف‌های شیروانی و غذا‌های محلی متنوع و بسیار لذیذ که طرفداران بسیاری در بین گردشگران دارد. غذاهایی چون کال کباب، ترش تره، باقلا قاتق، اناربیج، واویشکا، انواع ماهی، اشپل کوکو و ... که در انواع رستوران‌های محلی و شهری در دسترس مسافران قرار دارد.

خورشت کدو مسما، شیرین‌تره، بینه قورمه، شوید قورمه، ترش شامی، مرغ لاکو، مرغ ترش، ماهی فسنجان و ... هم از دیگر خوراک محلی است که در این شهر طبخ می‌شود. همچنین ترشی‌هایی چون هفت‌بیجار، آبغوره، اخته، رب انار و رب نارنج، چاشنی خوش طعم و معطر «دَلار» و شیرینی‌هایی چون رشته خشکار و کاکا در این منطقه تهیه می‌شود.

غذا‌های محلی که از جاذبه‌های گردشگری گیلان به شمار می‌آید و می‌تواند لذت سفر به این استان سرسبز را برای همیشه در خاطر مهمانانش ماندگار کند.

نخستین شهر خلاق خوراک شناسی ایران در یونسکو 

۲۰ آذر سال ۱۳۹۴ شهر رشت، به طور رسمی از سوی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی یونسکو به عنوان «شهر خلاق خوراک شناسی» انتخاب و در فهرست شبکه شهر‌های خلاق یونسکو ثبت شد.

یونسکو بهره برداری از منابع محلی، به ویژه گونه‌های مختلف ماهی و محصولات فصل، غذا به عنوان عاملی برای حفاظت و ترویج میراث فرهنگی، دنبال کردن روش‌های پخت قدیمی و استفاده از ظروف و روش‌های پخت و پز منحصر به فرد را از جمله عوامل انتخاب شهر رشت به عنوان شهر خلاق خوراکی‌ها عنوان کرد.

تنوع غذایی استان گیلان بر اساس برخی نوشته‌ها و کتاب سفره گیلانی بین ۲۱۰ تا ۲۵۰ خوراک است.

بنا بر اعلام معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گیلان؛ حدود ۴۰۰ نوع خوراک متنوع در این استان شناسایی شده است.

میرزا قاسمی، سیرقلیه، کباب ترش، شش انداز، ترش آش، سیر واویج، مُتنجان، دوش کول کباب، لوبیا کباب، ورقه بادمجان، ماهی فیویج، ماهی گردبیج، ماهی ملاته، کولی غورابیج، چغرتمه، کال کباب، کولی شور، ماهی دودی و کپور آبه برخی دیگر از غذا‌های اصیل، بومی و سنتی گیلان است.

کته کباب، آلومسما، غوره مسما، قیسی خورشت، گزنه پلا، سیا خورشت، کوکوی گردو، سس پیله، هلی آبه، فسنجان دروغگو، سبز فسنجان، بادمجان کباب، باقلا پخته، شامی رودباری، ترش واش، باقلا واویج، پنیر برشته، کال کباب، بادمجان شکم پر و زیتون پرورده از جمله غذا‌های خوشمزه، خوشرنگ و لذیذ گیلان است که می‌تواند برای هر سلیقه‌ای مناسب باشد.

برنامه‌های تحقق اهداف شهر خلاق خوراک

ثبت جهانی نام رشت به عنوان نخستین شهر خلاق خوراک شناسی ایران در یونسکو تلاشی برای توجه به خلاقیت‌های بومی و حفظ شکوه اصالت‌های استان گیلان است. نخستین فستیوال خوراک آذر ماه ۱۴۰۰ در ششمین سالگرد انتخاب رشت به عنوان شهر خلاق خوراک شناسی در یونسکو در پیاده راه فرهنگی این شهر برگزار شد.

نخستین سالانه «شهر خلاق رشت» هم خرداد ۱۴۰۱ به صورت استانی برگزار شد و ۱۶ رستوران و تأسیسات گردشگری به عرضه خوراک‌های بومی و محلی پرداختند.

کارگاه آموزشی «غذا‌های فراموش شده» نیز آذر ماه سال گذشته به مناسبت هفتمین سال پیوستن رشت به شبکه شهر‌های خلاق خوراک شناسی یونسکو برگزار شد.

دومین سالانه شهر خلاق رشت 

مراسم دومین سالانه شهر خلاق رشت این بار در سطح ملی و با حضور مسئولان شهر‌های خلاق یونسکو در ایران برگزار می‌شود.

بنا بر اعلام شهرداری رشت؛ قرار است این مراسم اول و دوم تیر ماه امسال با حضور شهر‌های اصفهان، سنندج، بندرعباس و کرمانشاه و مهمانان کشوری و استانی در تالار مرکزی رشت و موزه میراث روستایی استان گیلان برگزار شود.

همچنین طبق برنامه‌ریزی‌های به عمل آمده یک نشست علمی نیز در قالب هم آفرینی شهر‌های خلاق ایران با حضور اساتید دانشگاه گیلان و شهرداران شهر‌های خلاق ایران، ساعت ۱۷ و ۳۰ الی ۲۰ فردا (پجشنبه اول تیر ماه) در تالار مرکزی رشت برگزار می‌شود و شهرداران و اساتید دانشگاه در آن به ارائه راهکار‌های علمی حوزه برندسازی شهری، مباحث مرتبط با سازمان جهانی یونسکو، اقتصاد شهری و پیوند آن به اقتصاد گردشگری خواهد پرداخت.

روز جمعه دوم تیر ماه هم یک نشست تخصصی با حضور مدیران عامل خانه مطبوعات شهر‌های خلاق ایران و هیئت رئیسه خانه مطبوعات کشور در قالب بررسی نقش رسانه در برندسازی شهری در موزه میراث روستایی برگزار می‌شود.

نمایشگاه توانمندی‌های شهر‌های خلاق ایران از دیگر بخش‌های متنوع دومین سالانه شهر خلاق خوراک رشت است که در تالار مرکزی و با حضور شهر‌های خلاق در خوراک و صنایع دستی برپا خواهد شد.

یکی دیگر از نکات برجسته و متفاوت دومین سالانه شهر خلاق خوراک رشت برگزاری مسابقات شطرنج است. بر این اساس و با توجه به اینکه رشت، پایتخت شطرنج ایران به شمار می‌رود؛ نخستین جام شطرنج شهر‌های خلاق ایران در قالب پیوست ورزشی و گردشگری و پیوند آن با گردشگری خوراک برگزار می‌شود.

در دومین سالانه شهر خلاق رشت، معاونان گردشگری و صنایع دستی و وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور، شهرداران شهر‌های خلاق، ریاست شورا‌های اسلامی و ریاست کمیسیون‌های فرهنگی شهر‌های خلاق، مدیران کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و معاونان گردشگری استان‌ها شرکت می‌کنند.

استفاده از ظرفیت خوراک‌های رشت در راستای توسعه گردشگری

محسن سماکچی، رئیس کمیسون عمران و توسعه شهری شورای اسلامی شهر رشت گفت: می‌توانیم با حفظ شعائر و باور‌های مذهبی، شرایط موجود را به یک فرصت برای خودمان تبدیل کنیم و امروز بزرگترین فرصت برای شهر رشت در قالب شهر خلاق خوراک و هنر رشتی دوزی در حوزه صنایع دستی مهیا شده است، اما از همه این فرصت‌ها نتوانستیم بهره درستی ببریم.

او افزود: امروز زندگی بر مبنای اقتصاد پایه گذاری شده است باید هدفمان را دنبال کنیم و ببینیم که هدف از اینکه شهر خلاق خوراک شده ایم چیست؟ 

به گفته این عضو شورای اسلامی شهر رشت، ما می‌توانیم با راه اندازی کمپین خوراک‌های متنوع و لذیذ بومی چشمان دنیا را متوجه شهر رشت کنیم و این کار بزرگ و مهم می‌تواند با همراهی و همکاری بخش خصوصی عینیت پیدا کند و در این خصوص باید تنوع غذایی ما محدود به چند غذای خاص نباشد و انواع غذا‌های بومی در سایه برنامه ریزی درست در اختیار مسافران و گردشگران قرار گیرد. 

لزوم اهمیت به همگرایی بین هویت‌ها و قومیت‌ها

هادی رمضانی، نائب رئیس شورای اسلامی شهر رشت نیز گفت: یونسکو با تشکیل شبکه شهر‌های خلاق به دنبال حفظ هویت ها، آداب و سننی است که به واسطه زندگی شهری از بین می‌رود.

او افزود: ما نیز باید هویت خودمان را حفظ کنیم، چرا که هویت‌ها است که به ما ارزش می‌بخشد و می‌تواند محرک توسعه باشد. 

این عضو شورای اسلامی شهر رشت تصریح کرد: ما باید تلاش کنیم که در کشور خودمان به دنبال همگرایی بین هویت‌ها و قومیت‌های باشیم و یکی از راه‌های رسیدن به چنین هدفی برگزاری نشست بین شهر‌های مختلف کشور است.

از صاحبان رستوران‌های غذای محلی حمایت شود

مسعود عباس نژاد، رئیس کمیسیون حمل و نقل و ترافیک شورای اسلامی شهر رشت نیز با بیان اینکه شهر خلاق خوراک با همت ذائقه خودجوش مردم شهر بوده است، گفت: غذا‌های محلی باید در رستوران‌های این شهر طبخ شوند.

او خواستار معافیت عوارض برای آن دسته از رستوران‌هایی شد که غذای محلی ارائه می‌دهند و بر حمایت از رستوران داران رشت به عنوان شهر خلاق خوراک شناسی تأکید کرد.

رشت از ظرفیت شهر خلاق بهره‌ای نبرده است

نادر حسینی، سخنگوی شورای اسلامی شهر رشت گفت: معرفی و برند کردن این شهر در سطح ملی و بین المللی از اهداف ثبت عنوان شهر خلاق خوراک شناسی بود که از این ظرفیت به درستی استفاده نشده است.

او افزود: می‌توانستیم با بهره گیری از نخبگان، انجمن‌های مردم نهاد و ... در راستای بهره برداری بهتر از این برند بین المللی گام برداریم.

باید زیرساخت‌های اقامتی و سفره‌های سنتی گیلان را گسترش دهیم

علیرضا تاج شهرستانی، رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای رشت هم گفت: از علل عمده‌ای که این شهر تاکنون نتوانسته از برند ارزشمند شهر خلاق جهانی در حوزه غذا انتفاعی ببرد، کمبود زیرساخت‌های اقامتی برای مسافران و گردشگران و نبود سفره‌های گسترده گیلانی و مراکز مشخصی برای تهیه و عرضه غذا‌های سنتی گیلان است.

او افزود: در بهترین حالت چند رستوران در شهر را می‌توان نام برد که تعدادی از غذا‌های معروف گیلان مانند فسنجان، باقلاقاتق و میرزا قاسمی را ارائه می‌کنند، اما اینجا صحبت از بیش از صد‌ها نوع غذا، چاشنی، نان مخصوص و شیرینی است که از عرضه و سودآوری آن‌ها غافل مانده ایم.

به گفته این عضو پارلمان شهری، اگر نتوانیم غذا‌های محلی را به عنوان بخشی از فرهنگ گیلان، عرضه و معرفی کنیم، یا به فراموشی سپرده می‌شوند یا در گوشه‌ای از جهان با نام ملتی دیگر به ثبت جهانی خواهند رسید!

تاج شهرستانی تصریح کرد: باید قدردان مادرانی از نسل گذشته و امروز گیلان بود که با آموزش پخت انواع خوراک سنتی به فرزندان، نقشی موثر در زنده نگه داشتن فرهنگ غذایی گیلان ایفا می‌کنند.

او ایجاد بازاریابی جهانی و اشتغالزایی‌های جدید در صنعت غذا را از اهداف برپایی این مراسم اعلام و اظهار امیدواری کرد: این مراسم ملی آغازی برای برگزاری‌های جامع‌تر در سال‌های آتی باشد.

فرصت طلایی برای پیوند فرهنگ و اقتصاد

هرچند رشت به علل مختلف از جمله نبود ثبات مدیریتی در حوزه شهری هنوز آن گونه که باید از عنوان نخستین شهر خلاق خوراک شناسی استفاده نکرده است، اما می‌توان با برنامه ریزی و عزم بیشتر و الگوبرداری از شهر‌های موفق جهان از مزایای این برند جهانی در توسعه اقتصادی و گردشگری استان بهره برد.

امید است مراسم ملی سالانه شهر خلاق رشت بتواند نقطه آغاز استفاده از عنوان نخستین شهر خلاق خوراک شناسی ایران برای معرفی، احیا و اشاعه غذا‌های گیلانیان قدیم و کسب دستاورد‌های اقتصادی و سرمایه گذاری در گیلان باشد.