در قرآن کریم، اصطلاح «شعائر الله» در چهار آیه به کار رفته است که یکی از آن ها، آیه ۱۵۸ سوره بقره: «إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّه‏»؛ («صفا» و «مروه» از شعائر [و نشانه هاى]خداست‏) و آیه ۳۲ سوره حج: «ذلِکَ وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ»؛ (این است [مناسک حج]! و هر کس شعائر الهى را بزرگ دارد این کار نشانه تقواى دلهاست‏) از دیگر آیات است و در آیه ۳۶ سوره حج: «وَ الْبُدْنَ جَعَلْنا‌ها لَکُمْ مِنْ شَعائِرِ اللَّه‏»؛ (و شترهاى چاق و فربه را [در مراسم حج]براى شما از شعائر الهى قرار دادیم‏) و همچنین، در آیه ۲ سوره مائده: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللَّه‏»؛ (اى کسانى که ایمان آورده اید! شعائر و حدود الهى [و مراسم حج را محترم بشمرید! و مخالفت با آنها]را حلال ندانید) نیز، به این موضوع اشاره شده است.

همان طور که از ظاهر آیات فوق می‌توان دریافت این است که همه آن‌ها به موضوع حج ارتباط دارند و به همین دلیل، می‌توان نتیجه گرفت مصداقی که برای «شعائر الله» در قرآن کریم ذکر شده، امور مربوط به مناسک حج است که یکی از آن‌ها انجام اعمال و دعا‌هایی در شب و روز عرفه است.

عرفه؛ روز پرفضیلتی برای آمرزش گناهان و استجابت دعا

۹ ذی‌الحجه روز عرفه و یکی از روز‌های پرفضیلت به شمار می‌آید؛ به طوری که روایات بسیاری، از عرفه به عنوان روزی ویژه برای بخشایش گناهان و استجابت دعا یاد شده است و در روایات، اعمالی برای آن آن برشمرده اند که از جمله بافضیلت‌ترین آن‌ها می‌توان به دعا و استغفار و همچنین، زیارت امام حسین (ع) و خواندن دعای عرفه اشاره کرد و حج‌گزاران باید از ظهر تا غروب شرعی روز عرفه در عرفات حضور داشته باشند و علت این که به آن سرزمین یا صحرا، عرفات گفته می‌شود از این جهت است که زمینی مشخص و شناخته‌شده در میان کوه‌ها است.

مناسک حج از روز عرفه شروع می‌شود و حجاج باید در صحرای عرفات گردهم آیند و به دعا و نیایش و استغفار بپردازند و برای این که توفیق پیدا کرده اند تا در خانه خداوند مهربان حضور داشته باشند و به ادای فریضه مهم حج بپردازند شکر الهی را به جا بیاورند.

حجت الاسلام والمسلمین سید محمدباقر علم الهدی، درمورد اهمیت شب و روز عرفه بیان کرد: در یکی از آیات قرآن کریم، توصیه مهم و اصولی درمورد تعظیم و بزرگداشت شعائر الهی شده است. چون آن‌ها نقطه‌های عطفی هستند که در زندگی انسان‌های عاشق پروردگار متعال نقش آفرینی می‌کنند و یک جنبه بسیار ارزشمند و تأثیرگذار را در فرآیند سعادتمندی و تربیت انسان‌ها ایفا می‌کنند و به همین دلیل، قرآن کریم به مردم برای بزرگداشت شعائر الهی توصیه می‌کند.

او با اشاره به فضیلت روز عرفه به عنوان یکی از شعائر الهی گفت: همه ایام متعلق به خداوند متعال هستند، اما این که برخی از ایام به پروردگار الهی نسبت داده می‌شوند به خاطر عظمت و بزرگی آن روز است. مثلاً همه مساجد متعلق به پروردگار الهی و مُلک خداوند هستند، اما می‌گوییم بیت الله و به همین دلیل، عرفه هم یکی از روز‌ها و ایام الله است که انسان‌ها را با عرفان و حقایق گوهر نظام هستی آشنا می‌کند و به همین خاطر، انسان‌هایی که در صحرای عرفات حاضر می‌شوند وقتی لحظات شکوهمند را به صورت عارفانه سپری می‌کنند هنگام خارج شدن از صحرای عرفات به حدی پاک هستند مثل زمانی است که از شکم مادر متولد شده اند تا جایی که خداوند متعال همه گناهان آن‌ها را می‌بخشند و درحقیقت، کنتور زندگی شان را صفر می‌کنند. 

این کارشناس مذهبی تصریح کرد: عرفه روز بسیار مهمی است و اهمیت آن برای حجاج بیشتر است چراکه مهمان‌های خانه پروردگار عالم هستند. اما شاید خیلی از افراد با وجود این که در صحرای عرفات حضور ندارند، بتوانند این سرزمین را در قلب خود احیاء کنند و خودشان را در روز عرفه در صحرای عرفات ببینند و همچنین، هم داستان با وجود مقدس امام زمان (عج) و هم پرواز با فرشتگان آسمان‌ها شوند که با خواندن دعای بامنزلت عرفه، زبان خود را به کلام امام حسین (ع) نورانی کنند و از رهگذر بیانات حضرت (ع) با خداوند مهربان ارتباط بگیرند و قلب، رفتار و اعمال آن‌ها پالایش شوند؛ به طوری که انسان‌ها از این طریق، برای درک مشعر آمادگی پیدا می‌کنند.

حجت الاسلام والمسلمین علم الهدی ادامه داد: حجاج در شب عرفه و پس از مغرب، خودشان را به صحرای مشعرالحرام می‌رسانند؛ جایی که شناخت پیدا کرده اند و می‌روند تا این شناخت را در وجود خودشان نهادینه کنند و عمق ببخشند و حجاج از روز بعد از عرفه که روز مناست وارد عمل می‌شوند تا جایی که در گام اول، شیطان را از خود دور می‌کنند و در قدم بعدی، از ثروت و دارایی خود چشم پوشی می‌کنند و در قدم سوم، جمال و زیبایی خود را نادیده می‌گیرند تا عملکرد و رفتارشان به صورت صد در صد جنبه خدایی بگیرند و به سوی پروردگار عالم قدم بر دارند. 

این کارشناس مذهبی افزود: خیلی از افراد با وجود این که در صحرای عرفات حضور ندارند، اما در دل خود کاری را انجام می‌دهند که مهمانان کعبه انجام می‌دهند. یعنی شیطان وجود خود را سنگ می‌زنند، از مال خود می‌گذرند و برای رضای خدا حجاب خود را رعایت کرده و نگاه خود را حفظ می‌کنند و همه این‌ها دستاورد‌هایی هستند که نقطه آغازشان از عرفه شروع می‌شود و به همین دلیل، عرفه سکوی پرواز برای مقام عرفانی بندگان است تا بتوانند از طریق پروردگار متعال هدایت شوند.