سد چمشیر به عنوان بلندترین سد بتنی غلتکی غرب آسیا که عملیات اجرایی و احداث آن از سال ۹۱ کلید خورد و بین سال‌های ۹۵ تا ۹۸ به دلیل تحریم‌ها و مشکلات انتقال سرمایه متوقف شده بود، دوشنبه توسط رئیس جمهور و وزیر نیرو افتتاح شد. این سد که۱۵۱ متر ارتفاع دارد، دارای مخزنی به حجم ۲.۳ میلیارد مکعب و دریاچه‌ای به طول ۴۸ کیلومتر بوده که مساحت دریاچه آن در تراز عادی ۵۱ کیلومترمربع است.

احداث سد چمشیر برای بهبود و تأمین آب کشاورزی در دستور کار قرار گرفت تا آبی که به صورت سیلاب و از طریق رودخانه زهره به دریا ریخته می‌شد، تجمیع شود و سه استان کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان و بوشهر از مزایای این طرح ملی منتفع شوند. پیش از ایجاد این سد تمام آورد آب رودخانه که آّب شیرین و با کیفیتی بود و ۷۰ درصد از حجم آب سالانه رودخانه را شامل می‌شد، به صورت سیل‌های مخرب جاری و به دریا سرازیر می‌شد. در بیشتر ایام سال رود زهره با کمتر از ۲۰ درصد از آورد آبی جریان دارد که با احداث سد چمشیر و مهار سیلاب‌های منطقه علاوه بر تعدیل کمیت آب، همچنین شاهد افزایش قابل ملاحظه کیفیت آب رود زهره نیز خواهیم بود.

از جمله مهمترین اهداف احداث این سد، تعدیل شوری رودخانه زهره و بهبود کیفیت آب پایین دست است که با ذخیره‌سازی سیلاب در ۳ ماه پرآبی و رهاسازی آب در طول سال به ویژه در بازه زمانی خرداد تا مهر می‌تواند در کنار جلوگیری از ایجاد خسارت ناشی از سیل، باعث رشد اقتصادی منطقه شود و امنیت غذایی را تضمین کند. تأمین آب کشاورزی و صنعتی، بهره‌مند شدن ۸۵ هزار هکتار اراضی کشاورزی، تولید ۴۸۲ گیگاوات ساعت انرژی پاک برق‌آبی، ایجاد زیرساخت مناسب برای تولید آبزیان و صنایع وابسته، ایجاد بستر مناسب جهت توسعه گردشگری منطقه و اشتغال‌زایی از دیگر اهداف این طرح اقتصادی است.

تعدیل کیفیت آب رود زهره و جلوگیری از وقوع سیل های مخرب

علی اکبر محرابیان وزیر نیرو در خصوص اجرای این طرح گفت: سد و نیروگاه چمشیر با ۲.۳ میلیارد متر مکعب ظرفیت، از نظر حجم پنجمین سد بزرگ کشور و نیز بلندترین سد بتنی غلتکی غرب آسیا است که در زمان معین به بهره‌برداری رسید و سرشار از تجارب و نکات مثبت است. در فرایند احداث سد چمشیر مطالعات خوب و جامعی در ابعاد مختلف مانند اقلیم شناسی، هواشناسی، خاک شناسی، زمین شناسی و به ویژه محیط زیست انجام شد. بهره‌مندی از این طرح موجب می‌شود سطح کیفی و کمی آب در رودخانه زهره تعدیل شود؛ چراکه آب رودخانه زهره در طول ۲ تا سه ماه به صورت سیلابی جریان دارد و این سیلاب باعث خسارت فراوانی در پایین‌دست می‌شد که در ادامه با رود حجم عظیمی از آب به دریا همراه می‌‍شد. به عبارت دیگر بدون ساخت این سد، سالانه شاهد خسارات شدید سیل بودیم و علاوه بر این آب بدون استفاده وارد دریا می‌شد.

تولید انرژی برقابی به میزان متوسط ۴۸۲ گیگاوات ساعت در سال از اهداف دیگر این سد است. نیروگاه برق‌آبی چمشیر دارای ۳ واحد بزرگ است که هرکدام ظرفیت ۵۵ مگاواتی دارند. دو واحد کوچک به ظرفیت ۵.۵ مگاوات نیز ایجاد شده که مجموعا توان تولید انرژی برقآبی از این سد را به ۱۷۶ مگاوات می‌رساند که کمک قابل توجهی به شبکه سراسری برق خواهد کرد.

تامین برق برای ۵۰۰ هزار نفر با نیروگاه برقابی چمشیر

وزیر نیرو در خصوص کمک این سد به صنعت برق نیز گفت: نیروگاه این سد قادر است ۱۷۶ مگاوات برق تولید کند که با همکاری مناسب و سریع همکاران حوزه برق منطقه‌ای توانستیم فاز اول نیروگاه این سد را نیز آماده بهره برداری کنیم. با افتتاح این نیروگاه برق شهری ۵۰۰ هزار نفر تامین می‌شود که با انرژی پاک، بدون مصرف سوخت فسیلی امکان تولید برق را فراهم کرده است.

محرابیان اضافه کرد: هدف دیگر احداث سد چمشیر مدیریت و تامین آب مورد نیاز و با کیفیت برای بخش کشاورزی و صنعت است که پیش‌بینی می‌کنیم نقش بسزایی در توسعه و ایجاد اشتغال در سه استان کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان و بوشهر داشته باشد.

البته آبگیری این سد در چند ماه اخیر با انتقاداتی روبرو شده و کارشناسان در برخی موارد ادعا‌هایی مبنی بر شور شدن آب‌های روان و چشمه‌های پایین دست مطرح کرده بودند که با نتایج طرح‌های مطالعاتی بسیاری از این نگرانی‌ها رفع شد. فاضلی مدیر مطالعات سد چمشیر در خصوص این انتقادات می‌گوید: یکی از اصلی‌ترین منتقدین سازمان حفاظت از محیط زیست بود که قبل از آبگیری به این طرح ورود کرد. بعد از این اتفاق، گزارش‌های مستندی از سوی سازمان محیط‌زیست تهیه  و تایید می‌شود که هیچ مشکلی در مخزن سد وجود ندارد. مسایل زیست محیطی یکی از اصلی‌ترین الزامات اجرای این سد است و در سال ۸۸ هم مجوز‌های لازم برای ساخت این طرح دریافت شد.

شایان شکر است شیرین‌سازی هر متر مکعب آب در کنار دریا ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان هزینه دارد و با توجه به اینکه سد چمشیر ظرفیتی معادل ۲ میلیارد متر مکعب دارد، با کمک این سد سالانه ده‌ها هزار میلیارد تومان در حوزه تأمین آب شرب سالم و با کیفیت صرفه جویی به عمل خواهد آمد. علاوه بر این امکان کشاورزی مضاعفی برای کشاورزان پایین دست سد چمشیر مهیا خواهد شد که به عبارتی درآمد آن‌ها را دوبرابر خواهد کرد.

گفتنی است برای این پروژه ۳۰۰ میلیون یورو سرمایه گذاری انجام شده که ۸۵ درصد توسط سرمایه گذار خارجی و ۱۵ درصد هم دولت تامین شده است. بخش اعظمی از سرمایه‌های مورد نیاز در دولت سیزدهم به پروژه تزریق شد.