رضا سلیمان نوری یک خراسان‌پژوه در خصوص آیین‌های کهن عزای حسینی در مشهد گفت: ما برای ایام محرم در مشهد، دو آیین عزای حسینی را در حرم مطهر رضوی و سطح شهر که توسط مردم انجام می‌شود را خواهیم داشت. مهمترین آیین‌هایی که مرتبط با حرم مطهر رضوی است ابتدا خطبه‌خوانی شب شهادت امام حسین (ع) و دسته عزای خدام است که این دو مورد از آیین‌های خاص حرم مطهر رضوی نیز به شمار می‌رود.

او با بیان اینکه خطبه‌خوانی در سال تنها ۲ بار انجام می‌شود، افزود: اولین آیین شمع‌گردانی و خطبه‌خوانی در شب شهادت امام حسین (ع) و دیگری در شب شهادت حضرت رضا (ع) انجام می‌شود که معمولا خادمان رسمی حرم مطهر رضوی با لباس رسمی و شمع در دست از چهارراه شهدا راه خود را آغاز و تا حرم مطهر رضوی ادامه می‌دهند و عزاداری می‌کنند که از آیین‌های اصلی منتهی به حرم مطهر رضوی محسوب می‌شود.

این خراسان‌پژوه با بیان اینکه در ایام محرم و صفر آیین نقاره‌زنی را نخواهیم داشت، ادامه داد: در سطح شهر آیتم‌های کلی وجود دارد که شامل هیات‌های مذهبی، فضا‌های روضه‌خوانی زنانه، چایخانه‌های کنار خیابان و پخش نذری می‌شود که در تمامی گروه‌های قومی و مذهبی چنین برنامه‌هایی وجود دارد.

سلیمان نوری بیان کرد: اما هر کدام از گروه‌ها و قومیت‌های مختلف ساکن مشهد آیین‌های خاص خود را دارند، به عنوان مثال آیین «شاخسی، واخسی» به معنای شاه‌حسین‌گویان از دیگر آیین‌هایی است که هر سال توسط آذربایجانی‌های مقیم مشهد انجام می‌شود. همچنین در حسینیه نجفی‌ها با گرفتن چماق‌هایی که مشابه شمشیر است، آتش‌گردانی انجام می‌شود و در روز عاشورا به مقتل‌خوانی که یکی از بهترین مقتل‌خوانی‌های کشور است، می‌پردازند.

او تصریح کرد: هر شهرستان آیین‌های مختلف خود را دارد، به عنوان مثال نیشابوری‌ها علم‌گردانی و کاشمری‌های مقیم مشهد شبیه‌خوانی برگزار می‌کنند که تجمیع تمامی این آیین‌ها در روز تاسوعا و عاشورا صورت می‌گیرد تا هیات‌های مختلف اقوام گوناگون در خیابان‌ها مراسم عزاداری مخصوص محله خود را نیز برگزار کنند.

یک خراسان‌پژوه تاکید کرد: همچنین مشهد و شمال خراسان که معمولا سینه‌زن و زنجیرزن هستند در مقابل علم قرار می‌گیرند و به سینه‌زنی و زنجیرزنی می‌پردازند و پس از اینکه به حرم مطهر رضوی رسیدند، سلام داده و ذکر مصیبت می‌خوانند و سپس به محلی که مراسم خود را آغاز کردند، باز می‌گردند تا غذای نذری که تهیه شده را استفاده کنند.

سلمان نوری اظهار کرد: با توجه به اینکه مشهد کلانشهر است و آیین‌های مختلف در آن انجام می‌شود، هر گروه و قومی برنامه خود را دارد و براین اساس نمایشگاه بزرگ عزاداری‌های ایرانی را در روز عاشورا می‌توان مشاهده کرد و آیینی نیست که در مشهد و در روز عاشورا برگزار نشود؛ بنابراین فستیوال بزرگ عزاداری‌های سنتی و مدرن در مشهد وجود دارد که طی یک روز می‌توان شاهد حجم عظیمی از عزاداری‌های شهر‌های مختلف نیز باشیم.