قرن بیست و یکم ممکن است خوشایندترین قرن در تاریخ بشر باشد. شاید کمی دراماتیک به نظر برسد، اما احتمالا اغراق‌آمیز نیست. میان تهدیدات تغییرات آب و هوایی، بیماری‌های همه‌گیر و چالش‌های ناشی از شتاب گرفتن فناوری، سرنوشت بشریت مشخص خواهد شد.

در اصل کاری که ما اکنون و تا پایان این قرن انجام می‌دهیم، احتمالا سرنوشت حیات روی زمین را تعیین خواهد کرد. به همین دلیل، پیش‌بینی آینده هرگز تا این اندازه مهم نبوده است.

ما به پیش‌بینی جمعیت و داده‌های آب و هوایی نیاز داریم که سناریو‌ها و تغییرات مختلف در طول زمان را در نظر گرفته‌اند. به این ترتیب، می‌توانیم برنامه‌ریزی کنیم که وقتی سیستم‌هایی که برای تهیه خوراک، پوشاک، مسکن و کار به آن‌ها وابسته‌ایم مختل می‌شوند، چگونه میلیارد‌ها نفر را تامین کنیم.

در عین حال، می‌توانیم استراتژی‌هایی را برای حفاظت و احیای محیط طبیعی برای کاهش فشاری که بر آن وارد می‌کنیم، تدوین کنیم.

به همین دلیل است که پیش‌بینی تغییر به بخشی جدایی ناپذیر از اقتصاد، تحلیل سیاست، برنامه‌ریزی برای بلایا و آمادگی نظامی تبدیل شده است. متاسفانه پیشرفت سریع فناوری و تاثیرات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی این امر ما را به سمت آینده‌ای سوق می‌دهد که پیش‌بینی آن بسیار دشوار است.

در حالی که دانستن آنچه در آیند رخ می‌دهد هرگز آسان نبوده است، این نگرانی وجود دارد که ظهور فناوری‌های مختلف از جمله محاسبات کوانتومی، هوش مصنوعی، زیست‌فناوری پیشرفته و ... در واقع پیش‌بینی دقیق تحولات آینده را غیر ممکن می‌کند.

اما مهم این است که ما تلاش خود را می‌کنیم. ما نمی‌توانیم با چشمان بسته به سوی آینده‌ای نامعلوم قدم برداریم؛ بنابراین اکنون این سوال مطرح می‌شود که به طور واقع‌بینانه انتظار چه چیزی را در سال ۲۱۰۰ باید داشته باشیم؟

رشد جمعیت ثابت خواهد شد

قابل توجه‌ترین تغییر ممکن است در تعداد افرادی باشد که روی زمین زندگی می‌کنند و تعداد افرادی که در آینده متولد خواهند شد. براساس گزارش سال ۲۰۲۲ سازمان ملل متحد، جمعیت جهان تا سال ۲۱۰۰ به ۱۰.۴ میلیارد نفر خواهد رسید.

تا سال ۲۱۰۰، آسیا و آفریقا به ترتیب ۴.۷۸ و ۳.۹۲ میلیارد نفر جمعیت خواهند داشت که تقریبا ۸۳.۵ درصد از جمعیت جهان را تشکیل خواهند داد.

در عین حال پیش‌بینی می‌شود که کاهش قابل توجهی در نرخ رشد جمعیت وجود داشته باشد. به عبارک دیگر اگر چه تا سال ۲۱۰۰ افراد بیشتری روی زمین حضور خواهند داشت، اما افراد با سرعت کمتری متولد می‌شوند.

براساس پیش‌بینی‌های جمعیت سازمان ملل، تخمین زده می‌شود که در حالی که تا سال ۲۱۰۰ جمعیت افزایش خواهد داشت، متوسط نرخ رشد در سطح جهان به ۰.۱ درصد کاهش می‌یابد و سپس برای اولین بار شروع به کاهش خواهد کرد.

سال ۲۱۰۰ نقطه‌ی تحولی در رشد جمعیت خواهد بود.

توازن تعادل در اقتصاد

رشد جمعیت با تغییر در سطح فقر همزمان خواهد شد. براساس گزارش بانک جهانی، تعداد افرادی که در فقر شدید در دهه‌های اخیر زندگی می‌کنند به شدت کاهش یافته است و از ۴۴ درصد در سال ۱۹۸۱ به ۳۷ درصد در سال ۱۹۹۰ و در نهایت کمتر از ۱۰ درصد در سال ۲۰۲۲ رسیده است. امروزه اکثر افرادی که در فقر شدید زندگی می‌کنند یعنی ۶۹۶ میلیون نفر ساکن جنوب آسیا و جنوب صحرای آفریقا هستند.

با این حال پیش‌بینی‌های اقتصادی نشان می‌دهد که این مناطق نیز شاهد چشمگیرترین رشد اقتصادی در قرن حاضر خواهند بود.

تحلیلگران انتظار دارند که بین رشد اقتصادی و جمعیت، هر قاره‌ی پر جمعیتی روی زمین تا پایان قرن بیست و یکم به برابری اقتصادی نسبی دست یابد.

از قضا، کاهش نابرابری میان کشور‌ها و قاره‌ها ممکن است با نابرابری فزاینده در داخل کشور‌ها همراه باشد. در حالی که فقر شدید به نزدیک صفر می‌رسد و میانگین استاندارد‌های زندگی در سرتاسر جهان افزایش می‌یابد، انتظار می‌رود تریلیونر بودن تا نیمه قرن بیست و یکم به امر رایج‌تری تبدیل می‌شود که این ممکن است به معنای افزایش فقر نسبی باشد.

در حال حاضر برخی از تحلیلگران و آینده‌پژوهان پیش‌بینی می‌کنند که حفاری سیارک‌ها و گردشگری فضایی ممکن است کوتاه‌ترین مسیر برای رسیدن به شرایط افزایش میلیاردر‌ها باشد. شاید به همین دلیل است که دو نفر از ثروتمندترین افراد جهان امروز یعنی ایلان ماسک و جف بزوس تا این حد به سرمایه‌گذاری‌های فضایی علاقه دارند. با این وجود یکی دیگر از سرمایه‌گذاری‌های بزرگ که به ثروتمندان جهان مرتبط می‌شود، داده‌های بزرگ هستند. داده‌های بزرگ شامل محاسبات، نرم‌افزار، موتور‌های جستجوگر، تجزیه و تحلیل، رسانه‌های اجتماعی، یادگیری ماشینی و هوش مصنوعی می‌شود. صنایعی که بیل گیتس، لری پیج، سرگی برین، مارک زاکربرگ و لری الیسون را بسیار ثروتمند کرده‌اند.

این تعداد انسان کجا زندگی خواهند کرد؟

البته که این تعداد اضافی از انسان‌ها باید جایی برای زندگی کردن داشته باشند. یک روند بسیار مشهور امروزی مهاجرت جمعیت از محیط‌های روستایی به شهر‌ها است. طبق گزارش سال ۲۰۲۰ موسسه بین‌المللی محیط زیست و توسعه، جمعیت شهری در حال حاضر ۵۶.۲ درصد از جمعیت جهان را شکل می‌دهند.

در همین حال گزارشی که توسط سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) در سال ۲۰۲۰ منتشر شده تخمین می‌زند که ۹ میلیارد نفر یا تقریبا ۸۵ درصد از جمعیت جهان تا سال ۲۱۰۰ در شهر‌های بزرگ ساکن خواهند شد. مجمع جهانی اقتصاد نیز پیش‌بینی می‌کند که از ۲۰ شهر پر جمعیت جهان هیچ یک در چین، آمریکای شمالی یا اروپا نخواهند بود و در واقع تمامی ۱۰ شهر پر جمعیت جهان در آفریقا و جنوب آسیا متمرکز می‌شوند.

چالش‌های تامین مایحتاج زندگی ۱۰ تا ۱۱ میلیارد نفر در شرایطی که منابع تحت فشار فزاینده‌ای قرار گرفته‌اند، ما را به سمت نوآوری و توسعه‌ی جایگزین‌های پاک‌تر و پایدارتر هدایت می‌کند. این فرآیند تا اواسط قرن در جریان خواهد بود.

نیاز به زندگی پایدارتر توسعه‌ی معماری بوم شناختی را سرعت می‌بخشد. ساختمان‌هایی به اندازه‌ی شهر ساخته می‌شوند که در آن‌ها فضای سبز و خانه‌های شهری وجود دارد. توسعه در فضایی بسته، تجهیزات بدون زباله با سیستم‌های پشتیبان حیات در این خانه‌ها کاربرد دارند.

معماری بوم‌شناختی یا آرکولوژی مجموعه‌ای از «معماری» و «بوم‌شناسی» است که زمینه‌ای برای ایجاد اصول طراحی معماری برای زیستگاه‌های انسانی بسیار انبوه و دارای پیامد زیست‌محیطی کم ایجاد می‌کند.

معماری بوم‌شناختی برای کاهش تاثیرات انسان بر منابع طبیعی پیشنهاد شد.

این تلاش‌ها با توسعه‌ی فناوری نانو و استفاده‌ی گسترده از آن در نیمه‌ی دوم قرن تسهیل خواهد شد. علاوه بر این خانه‌های هوشمند و شهر‌های هوشمند با هم ادغام می‌شوند و حتی یک سیاره هوشمند ایجاد کنند.

سازگاری و تاب‌آوری

همه‌ی این پیش‌بینی‌ها باید در کنار تصویر در حال تحول تغییرات اقلیمی و اینکه آیا می‌توانیم آن‌ها را به حداقل برسانیم در نظر گرفته شود.

بسته به افزایش کلی میانگین دمای جهان و اثرات زیست محیطی مرتبط با آن، احتمالا بین سال‌های ۲۰۵۰ تا ۲۱۰۰ شاهد تغییرات قابل توجهی خواهیم بود.

افزایش دما فشار بیشتری بر کشاورزی، منابع آب و مراکز شهری وارد می‌کند. همچنین افزایش تلفات و خسارات مالی ناشی از امواج شدید گرما، خشکسالی و سیل وجود خواهد داشت. انتظار می‌رود این امر با بحران‌های پناهندگی همراه باشد که طی آن صد‌ها میلیون نفر از مناطق ساحلی و شهر‌های بزرگ اطراف خط استوا فاصله می‌گیرند.

با در نظر گرفتن سناریو‌های وحشتناک‌تر، بسیاری از مناطق پر جمعیت ممکن است تا سال ۲۱۰۰ زیر آب باشند که شامل جاکارتا، دالا، لاگوس، بانکوک، نیویورک، میامی و ونکوور می‌شود.

در سال ۲۰۱۷ حدود ۳۶۵ هزار مرگ و میر در سراسر جهان به امواج گرما نسبت داده شد که بیشتر آن‌ها در مراکز شهری اتفاق افتاد. با این حال دانشمندان پیش‌بینی می‌کنند که تا سال ۲۱۰۰ مرگ و میر ناشی از گرما ۵۰ برابر افزایش یابد. این بدان معناست که تا پایان قرن ۱۷.۸ میلیون نفر ممکن است سالانه به دلیل امواج گرما جان خود را از دست بدهند.

فشاری که این امر بر خدمات بهداشتی، کارکنان اورژانس و تاسیسات وارد می‌کند باعث تشدید شرایط شده و یک بحران تمام عیار به وجود می‌آورد. این موضوع تلاش‌ها برای حرکت به سوی سازگاری و انعطاف‌پذیری را تقویت می‌کند.

انرژی پاک

با نزدیک‌تر شدن به اواسط قرن، بهبود بیشتری در بهره‌وری، کاهش هزینه و جایگزین کردن انرژی‌های پاک رخ می‌دهد. سازمان ملل تخمین می‌زند که تا سال ۲۰۳۰، میزان استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به ۶۰ درصد و در سال ۲۰۵۰ به ۹۰ درصد می‌رسد. تا سال ۲۰۶۰ تولید نفت و گاز می‌تواند به طور کامل پایان یابد. اما برای نیرو و سوخت از چه چیزی استفاده خواهیم کرد؟

پیش از میانه قرن، انرژی خورشیدی تا حد زیادی به لطف ماهواره‌های خورشیدی به فضا منتقل می‌شوند و در نیمه دوم قرن بیست و یک، تلاش‌های مداوم برای توسعه‌ی یک آسانسور فضایی نیز ممکن است محقق شده باشد.

کاهش شدید هزینه‌ی ارسال محموله به فضا به این معناست که صور فلکی ماهواره‌ای انرژی را در تمام روز‌های سال جمع‌آوری می‌کنند و مستقیما به ایستگاه‌های روی زمین می‌فرستند.

تا سال ۲۱۰۰ بشریت ممکن است از اوج انرژی خورشیدی فاصله گرفته باشد و روش‌های امیدوارکننده‌تری مانند انرژی هسته‌ای را به کار گرفته باشد.
پیشرفت‌هایی که در اوایل قرن ۲۱ انجام شد نشان داد که عصر انرژی هسته‌ای می‌تواند نزدیک باشد. این پیشرفت‌ها شامل توسعه‌ی راکتو‌های محصور مغناطیسی، واکنش‌های همجوشی هسته‌ای با انرژی لیزر و گلوله‌های دوترویم و تریتیوم می‌شود. با سرعت پیشرفت فعلی هر کشور توسعه یافته‌ای در جهان احتمالا تا دهه‌ی ۲۰۶۰ کاملا به انتشار صفر خالص کربن دست می‌یابد.

تا سال ۲۱۰۰ ترکیبی از رآکتور‌های محصور مغناطیسی در مقیاس بزرگ و راکتور‌های همجوشی لیزری احتمالا نیاز بسیاری از کشور‌ها را برآورده خواهند کرد. رآکتور‌های کوچک نیز برای تامین انرژی مراکز پر جمعیت و حتی ساختمان‌های بزرگ مانند سازه‌های بوم شناحتی استفاده می‌شوند.

مشاغل ما به چه سمتی می‌رود؟

تسریع تغییرات فناورانه به طور قابل توجهی بر نحوه‌ی کار افراد تاثیر می‌گذارد. اگرچه که پیش‌بینی چگونگی تاثیر تغییر ماهیت تولید، ارتباطات و امور مالی بر افراد از نظر حرفه‌ای دشوار است، چند تحول، بسیار محتمل در نظر گرفته می‌شوند.

فناوری‌های جدید منجر به ظهور مشاغل جدید می‌شود در حالی که سایر مشاغل منسوخ می‌شوند. با توجه به تاثیر بالقوه‌ی تغییرات آب و هوایی، نیاز به خانه و تغذیه افراد بیشتر با منابع کمتر، رشد هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی و سایر فناوری‌های نوظهور، انتظار فرآیند‌های جالبی را داریم که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

اکثر افراد کار آزاد خواهند داشت
اقتصاد‌ها غیرمتمرکز و توزیع خواهند شد
تمامی تراکنش‌ها دیجیتالی خواهد بود
ممکن است پول اصلا وجود نداشته باشد
تمام کار‌ها و خدمات به صورت خودکار انجام می‌شود
هوش مصنوعی در تمامی سطوح تولید ادغام می‌شود
بهره‌وری ۱۰۰ درصدی امکان پذیر می‌شود

در مورد انواع جدیدی از مشاغلی که در دسترس خواهند بود می‌توان به حوزه‌هایی همچون مهندسی زیست محیطی، فضای تجاری، هوش مصنوعی، زیست‌فناوری، واقعیت شبیه‌سازی شده و رباتیک اشاره کرد.

براساس این روند‌های در حال ظهور، محبوب‌ترین مشاغل تا سال ۲۱۰۰ می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

مهندس محیط زیست: با آشکارتر شدن اثرات تغییر آب و هوایی، نیاز به متخصصانی وجود دارد که بتوانند استراتژی‌های نوآورانه‌ای را برای احیای زیست‌کرده و کاهش تاثیر انسان بر محیط طبیعی ایجاد و اجرا کنند.

متخصص آب و هوا: از آنجایی که آب و هوای جهانی همچنان در حال تغییر است، نیاز به افرادی وجود خواهد داشت که بتوانند این تغییرات را رصد کرده و جوامع و مناطق را در مورد اقدامات لازم راهنمایی کنند.

متخصص واقعیت افزوده: با ترویج روزافزون و مقرون به صرفه فناوری‌های واقعیت افزوده، متخصصانی که می‌توانند به مصرف‌کنندگان مشاوره داده و به آن‌ها در یافتن افزوده‌های مناسب کمک کنند، مورد نیاز خواهند بود.

متخصص مغز و اعصاب: توسعه ایمپلنت‌های مغزی که می‌توانند همه چیز را از آسیب‌های مغزی گرفته تا آسیب‌های فیزیولوژیکی برطرف کنند، منجر به ایجاد نوع جدیدی از پزشکان به نام «عصب‌پزشک» می‌شود. این متخصصان وظیفه نصب ایمپلنت، تنظیم پروتز‌های عصبی بیماران را بر عهده خواهند داشت.

پزشکان، وکلا و راهنما‌های فضایی: تا سال ۲۱۰۰، گردشگری فضایی همه‌گیر خواهد شد و نه فقط برای میلیونر‌ها و میلیاردر‌های جامعه بلکه برای همه در دسترس خواهد بود. به لطف هواپیما‌های فضایی، وسایل نقلیه هوافضای مافوق صوت و ایجاد یک آسانسور فضایی، دسترسی به فضا به طور چشمگیری افزایش خواهد یافت.

نیاز به افرادی که با سفر‌های فضایی آشنا هستند و فشار فیزیکی و روانی را درک می‌کنند نیز به طور چشمگیری افزایش می‌یابد. به همین ترتیب، کارشناسان آموزش دیده و دارای مدرک برای برخورد با مشکلات پزشکی و امور حقوقی در فضا نیز مورد نیاز خواهند بود.

کنترل کننده‌ی ترافیک فضایی: پرواز‌های فضایی منظم به مدار و از مدار به زمین در حال حاضر باعث ایجاد مشکلات جدی برای مقامات کنترل ترافیک هوایی (AFC) می‌شود. در حالی که بسیاری از این کار‌ها توسط هوش مصنوعی انجام می‌شود، تحلیلگران انسانی برای اطمینان از نظارت و جلوگیری از هرگونه اشکال در سیستم مورد نیاز خواهند بود.

علاوه بر این، انتظار می‌رود که ترافیک در مدار پایین زمین (LEO) به دلیل تجاری‌سازی به طور تصاعدی رشد کند و حفظ خطوط و مراقبت از زباله‌های فضایی، به کمک کنترل‌کننده‌های ترافیک فضایی (SFCs) نیاز خواهد داشت.

شخصی‌ساز ربات و هوش مصنوعی: در حالی که هوش مصنوعی و ربات‌های خانگی تا پایان قرن همه جا حضور خواهند داشت، نیاز به افرادی وجود دارد که بتوانند برنامه‌های آن‌ها را به خوبی تنظیم کرده و آن‌ها را کاربر پسندتر کنند.

مدیر هوش مصنوعی: حتی زمانی که هوش مصنوعی «انسانی‌تر» می‌شود، همیشه باید افرادی باشند که وظیفه نظارت بر توسعه، پیاده‌سازی و استفاده از هوش مصنوعی را بر عهده داشته باشند تا از انطباق آن با استاندارد‌های اخلاقی و دستورالعمل‌های قانونی اطمینان حاصل کنند.

طراح فضای مجازی: پیشرفت در هوش مصنوعی، محاسبات کوانتومی و محیط‌های مجازی تا سال ۲۱۰۰ شغل طراح فضای مجازی را به وجود خواهد آورد. این متخصصان وظیفه‌ی توسعه واقعیت‌های شبیه‌سازی شده را خواهند داشت که از زندگی واقعی قابل تشخیص نیستند. این محیط‌ها نه تنها برای سرگرمی، بلکه برای آموزش، سفر و حتی زندگی در فضا ضروری خواهند بود.

برنامه نویس ژن: به لطف پیشرفت‌های زیست‌فناوری و زیست پزشکی، بیماری‌های ژنتیکی در سراسر جهان ریشه‌کن خواهند شد. اما این روش پیشرفته ممکن است از روش‌های اصلاحی و پیشگیرانه فراتر برود.

احتمالا تا سال ۲۱۰۰، متخصصان پزشکی برای انجام رویه‌های ژنتیکی مورد نیاز خواهند بود که امکان افزایش طول عمر، بهبود ویژگی‌های فیزیکی را فراهم کنند و توانایی‌های جدیدی مانند دید در شب، تقویت حواس و پوست فتوسنتزی را به انسان‌ها اضافه کنند.

سخن پایانی

پیش بینی آینده همیشه سخت است. این امر به ویژه هنگامی که به آینده‌ای دور نگاه می‌کنیم بیشتر صادق است. با هر تصمیمی که امروز می‌گیریم، آینده‌ی ما شکل می‌گیرد آینده‌ای که با پیش‌بینی‌های قبلی متفاوت است.

با این حال، با توجه به جایی که اکنون ایستاده‌ایم، می‌توان برخی پیش بینی‌های منطقی را انجام داد. این پیش‌بینی‌ها به ما می‌گویند که ما با تغییرات آب و هوایی و تغییرات فناورانه مبارزه خواهیم کرد.

در حالی که افزایش بحران‌های زیست‌محیطی و بشردوستانه آسیب‌های خود را خواهد داشت، اما شدت گرفتن این وضعیت، توسعه‌ی راه‌حل‌های نوآورانه را تقویت می‌کند که خود ناشی از تسریع پیشرفت فناوری است. در دهه‌ی ۲۰۵۰، این احتمال وجود دارد که آینده‌ی بشریت و سیاره زمین در تعادل باشد.

با این حال، اگر به سال ۲۱۰۰ برسیم، ممکن است اوضاع در نهایت تغییر کرده باشد و بهبود آغاز شده باشد. اما این که جهان دقیقا چه شکلی به خود خواهد گرفت هنوز مشخص نیست.

منبع : ایسنا