ماجرای سرقت‌های زنجیره‌ای از موزه بریتانیا
گزارش‌های موزه بریتانیا نشان می‌دهد از سال ۲۰۱۳ تاکنون آثار تاریخی از جمله سکه‌های طلا، گردنبندهای نقره و اشیای سفالی در این موزه ناپدید شده است.
به نقل از گاردین، گزارش‌های «موزه بریتانیا» نشان می‌دهد از سال ۲۰۱۳ تاکنون آثار تاریخی از جمله سکه‌های طلا، گردنبندهای نقره و ۵۴۰ شیء سفالین در این مؤسسه ناپدید شده است.
مسئولان «موزه بریتانیا» هفته گذشته اعلام کردند پلیس روند بازرسی درباره اشیائی را که در مجموعه این موزه ناپدید شده، به سرقت رفته و یا آسیب دیده‌اند آغاز کرده است. همچنین اقدامات قانونی توسط این موزه علیه یکی از کارمندان آن که از کار برکنار شده نیز صورت گرفته است.
روزنامه «تایمز» نیز روز پنجشنبه گزارش داد که یک سکه نقره یونانی، یک سکه رومی قرن چهارمی و یک سکه آلمانی در سال ۲۰۱۴ از موزه ناپدید شده است. همچنین یک حلقه قرن بیستمی، یک زنجیر ساخته‌شده از نقره‌های سیمی و مُهره‌های صیقلی از جمله اشیائی به شمار می‌روند که در ۱۰ سال اخیر در این موزه ناپدید شده‌اند.
هشدار یک دلال آثار باستانی به موزه بریتانیا
یک دلال آثار باستانی به مسئولان موزه درباره اشیائی که در سال ۲۰۲۱ در وب‌سایت «ای‌بی» به فروش گذاشته شده بودند، اطلاع‌رسانی کرده بود، اما این موزه گزارش‌ها را نادیده گرفته بود.
مسئولان موزه به طور دقیق اعلام نکرده‌اند که چه تعداد شیء از این موزه به سرقت رفته است و درباره جزئیات این اشیاء اطلاعاتی منتشر نکرده‌اند و فقط به اعلام «کوچک بودن» و «جواهرات طلا، الماس، گوهر و شیشه‌های متعلق به قرن پانزدهم پیش از میلاد تا ۱۹ میلادی» بسنده کرده‌اند. گمان می‌رود این اشیاء پیش از سال ۲۰۲۳ و در طول یک بازه زمانی طولانی به سرقت رفته باشند.
چهارشنبه گذشته «هارتویگ فیشر»، مدیر «موزه بریتانیا» با اشاره به اینکه اولویت همیشگی او حفاظت از مجموعه این موزه بوده است، بیان کرد: «زمانی که در سال ۲۰۲۱ اتهاماتی علیه ما مطرح شد، ما آن‌ها را کاملا جدی گرفتیم و بلافاصله تحقیقاتی را آغاز کردیم.»
مدیر موزه بریتانیا استعفا داد
در ماه جولای بود که «فیشر»، مورخ هنری آلمانی اعلام کرد سال آینده از سمت خود کنارگیری خواهد کرد. حالا «هارتویگ فیشر» در روز جمعه گذشته به دنبال اشتباهاتی که برای این موزه رخ داده و باعث شرمساری در سطح جهانی شده است، از سمت خود کناره‌گیری کرد. «فیشر» جمعه گذشته، مسئولیت کوتاهی در نشان دادن واکنش مناسب به هشدارهای سال ۲۰۲۱ درباره احتمال سرقت هزاران شیء را برعهده گرفت. «فیشر» در بیانیه استعفای خود نوشت: «بدیهی است که «موزه بریتانیا» آنچنان که باید به هشدارهای سال ۲۰۲۱ و مشکلی که اکنون به طور کامل آشکار شده، واکنش شایسته‌ای نشان نداده است.» او افزود: «مسئولیت این کوتاهی باید در نهایت به عهده مدیر باشد.»
در نهایت هم اعضای هیأت امنای «موزه بریتانیا» با درخواست استعفای «فیشر» موافقت کردند و مدیر هیأت امنا ضمن شرافتمندانه خواندن فعالیت‌های «فیشر» اعلام کرد که «هیچ‌کس هرگز در صداقت «هارتویگ»، تعهد او به شغلش و یا عشق او به موزه شک نکرده است.»
کسانی که از نزدیک بازار آثار باستانی را بررسی می‌کنند، معمولاً شاهد هر گونه کلاهبرداری، اقدامات مشکوک و تجارت غیرقانونی هستند. با این حال، هفته گذشته هنگامی که اخباری مبنی بر ناپدیدشدن غیرقابل توضیح حدود ۲۰۰۰ اثر از مجموعه ارزشمند آثار باستانی و تاریخی موزه بریتانیا منتشر شد، برخی از این افراد را نیز شوکه کرد. «هارتویگ فیشر»، مدیر «موزه بریتانیا» نیز به دنبال این اتفاق از سمت خود کناره‌گیری کرد.
نظر کارشناسان میراث فرهنگی درباره سرقت از موزه بریتانیا
«کریستوس تیروگیانیس» (Christos Tsirogiannis)، باستان‌شناسی است که با «فرهنگ قاچاق»، ائتلافی که درباره قاچاق جهانی اشیاء فرهنگی غارت‌شده تحقیق می‌کند، همکاری دارد. این باستان‌شناس بیان کرد: «تعداد اشیاء ناپدیدشده زیاد است. هیچ متخصصی انتظار نداشت که چنین اتفاقی در یکی از بزرگترین موزه‌های جهان رخ دهد.»
«کریستوفر مارینلو» نیز با این نظر موافق است. او که مدیرعامل «بازیابی هنر» سازمان بین‌الملل متخصص در بازیابی آثار هنری مسروقه است، در این زمینه بیان کرد: «سازمان ما هرروزه گزارش‌هایی را از موزه‌ها، موسسات فرهنگی مختلف و کلیساهای سراسر جهان دریافت می‌کند. چیزی که ما را غافلگیر کرده، این نکته است که این اتفاق در «موزه بریتانیا»، یکی از مهمترین موزه‌های جهان و معیار امنیت رخ داده است.»
این معیار پس از گزارش‌هایی مبنی بر فروش اشیاء ارزشمند در وب‌سایت «eBay»، که گفته می‌شود در آن یک شیء رومی به ارزش ۵۰ هزار پوند تنها با قیمت ۴۰ پوند عرضه شد، چندین پله سقوط کرده است. هفته گذشته موزه بریتانیا اعلام کرد که «پیتر هیگز»، متصدی ارشد این موزه که به مدت ۳۰ سال در این موسسه کار می‌کرد، اوایل سال جاری پس از مفقود شدن این اشیاء از کار برکنار شد.
اعتبار موزه بریتانیا به خطر افتاد
«موزه بریتانیا» بعد از گذشت دو سال از اینکه مسئولان موزه برای نخستین‌بار از فروش غیرقانونی برخی از آثار موزه مطلع شدند، بازرسی‌ها را شروع کردند، پلیس نیز تحقیقاتی را آغاز کرده است. به دنبال آن در روز جمعه «هارتویگ فیشر»، مدیر این موزه خبر استعفای خود را اعلام کرد. تا این لحظه صدمه جدی به اعتبار «موزه بریتانیا» وارد شده است و به کشمکش‌ها درباره بازگرداندن اشیایی مانند مرمرهای پارتنون، برنزهای بنین و لوح‌های اتیوپیایی به خانه‌های اصلی‌شان، جان تازه‌ای داده است.
ارتباط بین مسائل امنیتی و مالکیت فرهنگی، با افشای این حقیقت که «هیگز» در سمت سابق خود به عنوان نگهبان مجموعه‌های یونانی، مسئولیت مرمرهای پارتنون را برعهده داشته، حساسیت بیشتری پیدا کرده است. البته «هیگز» هرگونه تخلفی را رد می‌کند. بر این اساس، مدیر «انجمن باستان‌شناسان یونان» نیز بیان کرد: «می‌خواهیم به موزه بریتانیا اعلام کنیم که دیگر نمی‌تواند بگوید میراث فرهنگی یونان در موزه بریتانیا امنیت بیشتری دارد.» به نظر می‌رسد که این بحث با عمومی‌شدن جزئیات بیشتر، شدت بیشتری پیدا کند، اما در این بین باید به این نکته توجه کرد که سرنوشت اشیاء ناپدیدشده چه می‌شود و آیا امکان بازیابی آن‌ها وجود دارد؟
بازیابی اشیای سرقت شده از موزه بریتانیا چندین سال طول می کشد
هارتویگ فیشر، مدیر موزه لندن روز گذشته ضمن اعلام استعفای خود اذعان کرد تا به حال بیش از ۲ هزار مورد از آثار تاریخی موزه لندن به سرقت رفته و این موزه هیچ آمار دقیقی از اشیای گم شده در اختیار ندارد.
«مارینلو»، مدیرعامل «بازیابی هنر» سازمان بین‌الملل متخصص در بازیابی آثار هنری مسروقه با اشاره به پیچیدگی‌های قانونی ردیابی این اشیاء که به نظر می‌رسد بسیاری از آن‌ها به درستی فهرست‌بندی نشده‌اند، بیان کرد که بازیابی آن‌ها چندین دهه طول می‌کشد.
«مارینلو»، که یک وکیل آمریکایی است، در طول این سال‌ها به نمایندگی از موزه‌ها، مجموعه‌داران، دلالان، هنرمندان، دولت‌ها، موسسات فرهنگی و مذهبی و شرکت‌های بیمه سراسر جهان، مسئولیت بازیابی آثار هنری به ارزش کلی ۴۷۵ میلیون پوند را بر عهده داشته است.
بازیابی اشیاء مسروقه متکی به شواهد دقیق درباره محل نگهداری آن‌ها و سرعت عمل است، که به نظر می‌رسد هر دو گزینه در پرونده آثار مسروقه «موزه بریتانیا» وجود نداشته باشد. هر موردی که جست‌وجو می‌شود باید به‌طور دقیق قابل شناسایی باشد تا ثابت شود که همان شیء مورد نظر است. اگر در جست‌وجوی اقلام مسروقه تاخیر ایجاد شود، این امکان وجود دارد که آن‌ها چندین‌بار در کشورها و ایالات مختلف دست به دست شوند.
به هر حال، تنها دلیلی که داستان سرقت‌های «موزه بریتانیا» آشکار شده این است که یک فروشنده دانمارکی آثار تاریخی به نام «ایتای گرادل» (Ittai Gradel)، می‌گوید که به فروشنده‌ای مشکوک شده که چندین سال با او تجارت می‌کرد.
با این حال، «مارینلو» گفت که خوشحال می‌شود به موزه بریتانیا کمک کند تا اشیاء گمشده را ردیابی و بازیابی کند. علاوه بر این، او برای کارش هزینه‌ای دریافت نخواهد کرد. «تیروگیانیس»، باستان‌شناس نیز داوطلبانه در این امر کمک خواهد کرد.
«تیروگیانیس» نسبت به سیستم سست فهرست‌بندی «موزه بریتانیا» به شدت انتقاد کرد. گفته می‌شود این موزه حدود هشت میلیون شیء دارد که اکثر آن‌ها در انبار هستند. با وجود این تعداد بسیار زیاد، «تیروگیانیس» می‌گوید هیچ بهانه‌ای در عصر دیجیتال وجود ندارد.
به گفته این کارشناس، هدف اولیه هر موزه‌ای باید ثبت اطلاعات اشیاء بلافاصله پس از در اختیار گرفتن آن‌ها باشد. او همچنین معتقد است که بحران کنونی فرصتی را برای موزه فراهم می‌کند تا وجهه بین‌المللی خود را از نظر دیگری بهبود بخشد.
این کارشناس توضیح داد: «لازم نیست که حتما یک کارشناس باشید تا به این نتیجه برسید که اشیائی همچون مرمرهای پارتنون به کشور اصلی تعلق دارند. این اشیاء بدون اجازه کشورهای مبدا از آن‌ها خارج شده‌اند.»
این باستان‌شناس می‌گوید که از نظر تاریخی، استدلال‌های موزه بریتانیا در مورد حق مالکیت آن بر اشیاء تاریخی بر این اساس بوده که این باور وجود دارد که قیمومیت آن نسبت به کشورهای مبدأ برتر است. اگر بسیاری از آثار باستانی واقعاً ناپدید شده باشند، این استدلال چندان قابل استناد نیست.
همچنین سید مهدی حسینی متین کاردار ایران در لندن در پیامی در فضای مجازی نوشت: با انتشار اخباری مبنی بر سرقت هزاران اثر باستانی از موزه بریتانیا، این سوال باقی می‌ماند که این موزه همچنان مکانی امن برای نگهداری این آثار با ارزش از جمله اشیای ایرانی است؟
