اگر به استان کرمانشاه سفر کنید در فاصله ۳۰ کیلومتری کرمانشاه به شهر بیستون می‌رسید. این شهر قدمتی دیرینه داشته و آثار تاریخی بسیار ارزشمندی را در دل خود جای داده است.

مجموعه بیستون کرمانشاه شهرت جهانی داشته که شامل سنگ نوشته، کاروان‌سرای شاه‌عباسی، نیایشگاه مادی از دوره مادها، غار مرخر و غار شکارچیان از دوره پیش از تاریخ، نقش‌ برجسته و کتیبه بیستون از دوره هخامنشیان، سنگ بلاش، کاخ بیستون، تندیس هرکول از دوره سلوکیان، نقش مهرداد اشکانی از دوره اشکانیان، سنگ‌نگاره گودرز از دوره اشکانیان، پل ساسانی و بنای ساسانی از دوره ساسانیان، فرهاد تراش، سنگ بلاش، کاروان‌سرای ایلخانی از دوره ایلخانیان، پل بیستون از دوره صفوی و کتیبه علی ‌خان زنگنه می شود.

جدا از همه موارد ذکر شده در مورد بیستون، تماشای صِرف این مجموعه برای همه جذاب و دوست داشتنی است.

در جنوب غربی شهر بیستون و درست در مقابل فرهادتراش، کاروانسرای بیستون معروف به کاروانسرای شاه عباسی یا کاروانسرای صفوی قرار دارد.

این کاروانسرا یکبار در تیرماه سال ۱۳۸۵ در نشست یونسکو در کشور لیتوانی به همراه ۱۵ اثر مجموعه بیستون به ثبت جهانی رسید و امروز پس از ۱۷ سال یکبار دیگر ولی این بار در شهر ریاض عربستان به همراه ۵۳ کاروانسرا که همگی نشان از اقتدار فرهنگ این سرزمین هستند، به ثبت جهانی رسید.

اصلا بیستون یعنی چه؟

نام بیستون که متأسفانه برخی مواقع بی‌ستون خوانده می‌شود در طول تاریخ تغییرات زیادی کرده تا به نام کنونی رسیده است. در ابتدای کار نام این منطقه بغستان بوده که در آن بغ به معنی خدا و ستان به معنی جایگاه و سرزمین است. بنابراین بغستان به مفهوم جایگاه خدایان خواهد بود. البته به جای بغستان از واژه بگستان نیز استفاده می‌شده‌ است. پس می‌توان نتیجه گرفت که علت نامگذاری این محدوده به نام بغستان اشاره به جایگاه خدایان دارد.

در دوره‌های بعدی، بعد از دوره هخامنشی، نام بغستان تغییراتی پیدا کرده است. به عنوان مثال در دوره پهلوی به بیستون به زبان پهلوی بهیستان و بهیستون نیز گفته می‌شد. نام بیستون در دوره اسلام به بهستون تغییر پیدا کرد و در حال حاضر نیز که با نام بیستون خوانده می‌شود.

پرونده کاروانسراهای ایرانی برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو شامل ۵۴ کاروانسرای ایرانی عصر روز یکشنبه هفته جاری به ثبت جهانی رسید. این پرونده بیست و هفتمین اثر تاریخی و طبیعی ایران در یونسکو است.

نماینده ایران در یونسکو با اعلام اینکه ایران بیش از یک هزار کاروانسرای تاریخی دارد افزود: از این تعداد بیش از ۷۰۰ کاروانسرا در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده‌ است.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمانشاه گفت: در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که در ریاض عربستان درحال برگزاری است، پرونده کاروانسراهای ایران به عنوان بیست و هفتمین میراث جهانی کشور عزیزمان تایید و ثبت شد.

داریوش فرمانی افزود: اتفاق بسیار مهم و ارزشمندی که با ثبت ۵۴ اثر ارزشمند کشورمان اتفاقی شگرف را در پهنه گسترده ایران عزیز رقم زد.

وی با بیان اینکه خداوند را شاکریم که باز هم شاهد جلوه گری وجهی دیگر از هیبت باشکوه فرهنگ اصیل و چشم‌نواز و دل انگیز این خاک پرگهر در منظر جهانیان باشیم، اظهار داشت: تکه ای دیگر از پازل این مرز و بوم در حافظه مردم جهان بعنوان سومین اثر این استان سترگ به ثبت جهانی برسد و افتخار دیگری بر سینه ستبر کرمانشاه بدرخشد.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمانشاه عنوان کرد: با ثبت کاروانسراها در یونسکو و حضور کاروانسرای بیستون در این لیست به عنوان نماینده این استان فرهنگ والای مردم ایران زمین را باز دیگر به جهانیان ثابت کرد.

وی خاطرنشان کرد: با ثبت این اثر ماندگار، یکبار دیگر باید تفکرات عمیق گذشتگانمان را در حوزه مهمان نوازی، راهداری،امنیت و سایر جوانب توسعه فرهنگی را مورد توجه و بررسی قرار دهیم.

او با قدردانی از مسئولان و دست‌اندرکاران این ثبت جهانی به ویژه وزیر، قائم مقام و معاون میراث‌فرهنگی کشور و تیم کارشناسان ثبت و مدیران استان‌ها، اظهار کرد: این اتفاق شگرف را صمیمانه به مردم ایران و استان کرمانشاه تبریک می‌گویم که اینگونه برگی دیگر از تاریخ پر از غرور میهنمان را در دفتر حافظه تاریخی جهان نگاشتند.

کاروانسرای شاه عباسی بیستون با مساحتی بیش از ۶ هزار مترمربع بر سر راه ارتباطی مهمی که ایران را به عراق ارتباط می داده قرار دارد و طبق متون تاریخی برای اقامت زائران عتبات عالیات احداث شده است.

هر چند بانی اولیه بنا مشخص نیست اما احداث آن احتمالا به فرمان شاه عباس صفوی و بنا بر کتیبه سر بنا به اهتمام شیخ علی‌خان زنگنه، صدر اعظم شاه سلیمان صفوی به پایان رسیده است.

در اوایل دوره قاجار بر اثر زمین لرزه بخشی از این بنا آسیب دید و بر اساس کتیبه‌ای که در سر در بنا به جا مانده کاروانسرا در زمان ناصرالدین شاه قاجار مرمت شده است.

در دوره پهلوی به دلیل مورد استفاده قرار نگرفتن از این بنا به عنوان انبار غله استفاده می شد.

در سالهای پس از انقلاب اسلامی این بنای تاریخی به مدت ۱۷ سال در اختیار اداره امور زندانها قرار داشت و پس از این مدت سازمان میراث فرهنگی به منظور مرمت و حفظ بنا آن را از اداره امور زندانها بازپس گرفت.

کاروانسرای شاه عباسی به فرم چهار ایوانی و در جهت شمالی ـ جنوبی ساخته شده و از لحاظ ابعاد زیادش با کاروانسراهایی همچون "گز" و "مهیار" اصفهان برابری می کند.

دیوار محیطی این بنا از داخل و خارج تا کف طاق نماها با سنک های تراش خورده دوره ساسانی و از کف طاق نماها به بالا با آجر ساخته شده است.

چهار برج به اشکال هشت وجهی و مدور در چهار گوشه خارجی بنا قرار داشته که امروز فقط یک برج مدور در گوشه شمال غربی و بقایای برج دیگری در جنوب شرقی کاروانسرا دیده می شود.

ورودی کاروانسرا در جنوب آن قرار دارد که در هر طرف آن هفت طاق نما و دو سکوی سنگی برای استراحت در نظر گرفته اند.

پس از ورودی، هشتی چلیپا شکل و گنبد داری وجود دارد که در واقع عنصری ارتباطی بین ورودی ، فضاهای داخلی و حیاط است و دارای بخش هایی چون شاه نشین و طاق نماهای ۲ طبقه است.

پس از عبور از هشتی به صحن یا حیاط مستطیلی کاروانسرا وارد می شویم که در میانه هر ضلع آن ایوانی و در هر سوی این ایوانها سه حجره با ایوانچه جلوی آن قرار دارد.

به علاوه در گوشه های حیاط ایوانچه هایی تعبیه شده که هر یک به سه حجره مرتبط است.

در پشت حجره ها و بر گرداگرد بنا، شترخوان ها یا استطبل های L شکلی قرار دارد که در آن فضاهایی سکو مانند جهت قرار دادن بار و کالاهای مسافران ایجاد کرده اند.

به گزارش ایرنا، پیش از این کتیبه بیستون و منظر فرهنگی هورامان از آثار برجسته تاریخی و طبیعی استان کرمانشاه ثبت جهانی شده است و محور ساسانی و اسب کُرد دیگر پرونده های در مسیر ثبت جهانی کرمانشاه هستند.

استان کرمانشاه با حدود ۲ میلیون نفر جمعیت در غربی ترین نقطه ایران اسلامی در همسایگی استان های همدان، لرستان، کردستان و ایلام قرار دارد و با داشتن بیش از ۳۳۰ کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق در طول تاریخ همواره نقش محوری و مرکزی در غرب کشور دارد.

وجود چهار هزار اثر شناخته شده تاریخی و طبیعی که بیش از ۲ هزار و ۲۰۰ مورد آن به ثبت ملی رسیده است، ۲۰۰ جاذبه گردشگری، ۵۰ منطقه نمونه گردشگری، ۱۴ روستای هدف گردشگری، اثر جهانی بیستون در کنار آثار شاخص دیگری همچون تاق بستان، معبد آناهیتا، تکیه معاون الملک، مجموعه قلعه یزدگرد، چهارقاپی و کاخ خسرو و غار قوری قلعه که جملگی در فهرست موقت ثبت جهانی قرار دارند، ۶۰ رشته فعال صنایع دستی، ۹۷ نشان ملی صنایع دستی و ۱۰ نشان بین المللی صنایع دستی موجب شده این استان جزو استان های مطرح در حوزه گردشگری شناخته شود.

طبیعت بکر، اقلیم مناسب، آب و هوای چهارفصل، آب فراوان، سراب های بی شمار، بازارچه های مرزی متعدد، تنوع فرهنگی و دشت های حاصل خیز، زیرساخت ها و مسیرهای ارتباطی مناسب، فرودگاه بین المللی و از همه مهمتر مردمان مهمان نواز این گهواره تمدن را به "سینه ستبر و چهره زیبای ایران اسلامی" تبدیل کرده است.

منع:ایرنا