حجاب موضوعی است که در کنار عفاف معنا پیدا می‌کند، در غیر این صورت حجاب پوسته‌ای بیش نیست و نمی‌تواند آثار، برکات و فلسفه حقیقی خود را پیدا کند و اثر رشددهندگی در شخصیت افراد بر جای بگذارد. به بیان دیگر حجاب و عفاف به موازات یکدیگر مطرح می‌شوند و به هم ارزش می‌دهند و در نهایت باعث رشد و تعالی زن مسلمان می‌شوند، این درست همان نکته‌ای است که در موضوع حجاب‌استایل‌ها با آن مواجهیم و می‌تواند به عنوان یک هشدار یا زنگ خطر مطرح شود.

به بیان دیگر حجاب‌استایل‌ها از آنجا که دست‌کم با اهداف اقتصادی وارد عرصه حجاب شده‌اند، تأکیدشان روی پوشش است و در این زمینه پوشش‌های متنوع و جذابی ارائه می‌کنند که حتی می‌تواند در میان اقشار غیرمذهبی جامعه هم جذابیت داشته باشد و آن‌ها را به سمت این نوع از حجاب جلب کند. چالش اصلی از آنجا آغاز می‌شود که این حجاب روح ندارد و با عفاف همراه نیست، به همین خاطر هم اگر چه در ظاهر ممکن است پوشش کافی و شرعی را داشته باشد، اما به واسطه زرق‌و‌برق و نوع خاص جلوه‌گری‌اش با فلسفه حجاب فاصله‌ای عمیق و معنادار دارد. سراغ زینب اصغریان، فعال رسانه‌ای و حوزه زنان رفتیم و از این زاویه مسئله حجاب‌استایل‌ها را مورد واکاوی قرار دادیم.

برخی بلاگر‌های حجاب و رفتارهای‌شان در حوزه فرهنگ حجاب و عفاف چالش‌برانگیز شده است. این در حالی است که بلاگر‌ها در حوزه‌های مختلفی فعالیت دارند. از نگاه شما چرا این افراد موضوع حجاب را برای بلاگری انتخاب کرده‌اند؟
بحث بلاگر‌ها به نوعی ذیل بحث سلبریتی‌ها قرار می‌گیرد. بسیاری از این بلاگر‌ها می‌خواهند خودشان را به سلبریتی تبدیل کنند. این افراد از تبلیغ ساق دست و ملزومات حجاب و چادر کارشان را آغاز می‌کنند، اما آرام‌آرام خودشان را در معرض نمایش قرار می‌دهند و از این طریق فالوور جمع می‌کنند. اگر در این رابطه بررسی کنیم که این پدیده سلبریتیسم و بلاگری از کجا منشأ می‌گیرد، می‌بینیم سلبریتی در جهان غرب بعد از یکسری تحولات که پس از جنگ جهانی دوم اتفاق افتاد، رونق گرفت. وقتی هالیوود با گسترش موج سرمایه‌داری توسعه پیدا و صنعت خود را در کشور‌های مختلف منتشر کرد، شاهد آن بودیم که افراد شاخصی مطرح شدند و ضریب گرفتند تا به عنوان الگو در جامعه معرفی شوند. از دهه۱۹۹۰ به بعد صنعت سینما در ایران هم رشد خوبی داشت و ما دیدیم برخی افراد تلاش کردند به عنوان سلبریتی دیده شوند.

بر این اساس عده‌ای هم آرام‌آرام بازار حجاب را توسعه و گسترش دادند و گفتند می‌خواهیم تلاش کنیم فقط حجاب را تبلیغ کنیم و چرا بی‌حجابی باید وجود داشته باشد. این افراد از موضوع حجاب سوءاستفاده کردند چراکه این موضوع در کشور ما ریشه‌های ملی و مذهبی دارد و قرن‌هاست مردم ما حجاب دارند و حتی قبل از اسلام حجاب و پوشش داشتند، بنابراین این‌ها از این فقره ملی استفاده کردند تا مدعی شوند می‌خواهند مبانی و مفهوم حجاب را گسترش و حجاب را زیبا نشان دهند چراکه برخی معتقدند حجاب زیبا نیست. با گسترش فضای مجازی این بلاگر‌ها تلاش کردند خودشان را به سلبریتی تبدیل کنند چراکه کارشان رونق گرفته بود و این موضوع باعث شد بلاگر‌های حجاب به عنوان سلبریتی در جامعه تبدیل به الگو شوند. در واقع آن‌ها متوجه شدند به راحتی از طریق فضای مجازی می‌توانند در جامعه الگو شوند، به همین خاطر از ابزار حجاب سوءاستفاده کردند تا خودشان را مطرح و از این طریق درآمد کسب کنند و برای خودشان جایگاه اجتماعی بتراشند.

در بحث حجاب‌استایل‌ها یکی از موضوعاتی که مطرح می‌شود این است که خب این‌ها به دنبال ترویج حجاب هستند و فعالیت‌شان چه اشکالی دارد. پاسخ به این انتقاد چیست؟
نکته اصلی این است که مبنای بلاگری و حجاب‌استایلی درچشم‌بودن است. تمام این افراد تلاش می‌کنند خودشان را به رخ بقیه بکشند، اما مفهوم حجاب درچشم‌نبودن است، بنابراین این مسئله با بلاگر حجاب فی‌نفسه در تناقض است. این افراد تلاش می‌کنند دیده شوند، اما مفهوم حجاب جلب توجه نکردن است، بنابراین ما با یک پارادوکس مواجهیم؛ فردی که حجاب دارد و می‌خواهد دیده شود! هدف وسیله را توجیه نمی‌کند. درست است که باید حجاب داشته باشیم، اما حجاب و عفاف باید در کنار همدیگر باشند و جلوه‌گری و افسونگری که در برخی از بلاگر‌های حجاب می‌بینیم، نشان می‌دهد این گروه بیشتر به دنبال دیده‌شدن هستند. بسیاری از بلاگر‌ها برای جلب توجه به انواع و اقسام آرایش‌ها و رفتار‌های اینچنینی متوسل می‌شوند تا جذاب‌تر شوند. در حالی که فلسفه حجاب این است که خودت را بپوشانی تا کمتر دیده شوی، اما بلاگر‌های حجاب به دنبال بیشتر‌دیده‌شدن هستند و این تناقضی آشکار است.

آیا نمی‌توانیم بگوییم حجاب‌استایل‌ها می‌توانند افراد بدحجاب و بی‌حجاب را به حجاب علاقه‌مند کنند؟
چرا حجاب‌استایل‌ها تا حدی می‌توانند افراد بی‌حجاب و بدحجاب را به حجاب علاقه‌مند کنند، اما اینجا با یک خلط مبحث مواجهیم. برخی فکر می‌کنند برای محجبه‌شدن باید به سمت شیک‌پوشی و زیباترشدن رفت و باید توجه جنس مخالف را بیشتر به خود جلب کرد. اگر بنا باشد آن‌گونه حجاب‌استایل‌ها و بلاگر‌های حجاب روسری یا چادر سر کنند که بیشتر جلب توجه کنند، ما از فلسفه حجاب غفلت کرده‌ایم. ما شاهد آن هستیم که بلاگر‌های حجاب با انواع و اقسام آرایش‌ها صورت خود را جذاب‌تر می‌کنند و ژست‌هایی می‌گیرند که بیشتر جلب توجه کنند و این ظاهر جذاب را در معرض دید هر غریبه‌ای قرار می‌دهند.

پس این نشان می‌دهد فلسفه حجاب برای‌شان به درستی جا نیفتاده است. اینکه ما بخواهیم روسری یا چادر را به گونه‌ای استفاده کنیم که زیباتر شویم با فلسفه حجاب و عفاف فاصله دارد. قرار نیست ما با نوع پوشش، بیشتر زیبایی‌های‌مان را به تصویر بکشیم. همچنان که برخی از این حجاب‌استایل‌ها در صفحه‌های‌شان با یک کلاه ظاهر می‌شوند تا نوع خاصی از سر کردن روسری و شال را آموزش دهند! انگار حجاب‌استایل‌های اینستاگرامی فراموش می‌کنند عفت در کنار حجاب مسئله بسیار مهمی است و بدون عفت، حجاب یک قالب و یک صورت است.

چرا می‌گوییم تمرکز حجاب‌استایل‌ها روی استحاله حجاب و قشر مذهبی جامعه است؟
قشر مذهبی وقتی وارد اینستا یا کانال‌های تلگرامی می‌شوند، حجاب برای‌شان مهم است و آن را دنبال می‌کنند. در حالی که قشر غیرمذهبی معمولاً به دنبال چنین موضوعاتی نیستند. ممکن است برخی از اقشار غیرمذهبی هم جلب حجاب‌استایل‌ها شوند و از نوع پوشش جذاب آن‌ها تقلید کنند، اما آن جلوه‌گری حتی در افراد جذب‌شده هم وجود دارد و متأثر از الگوسازی‌ای است که از سوی بلاگر‌های حجاب اتفاق می‌افتد. برخی کاربران حجاب‌استایل‌ها اذعان می‌کنند که به دلیل زیباپوششی و خوش‌تیپ بودن، ما را به حجاب جلب کرده‌اید، پس این نشان می‌دهد اگر افراد کم‌حجابی به خاطر حجاب‌استایل‌ها جذب حجاب شده باشند به دنبال فلسفه اصلی حجاب نیستند، بنابراین ممکن است به راحتی این حجاب را از سر بردارند، پس نکته اصلی این است که معمولاً افرادی که حجاب برای‌شان اهمیت دارد سراغ این پیج‌ها می‌روند، به همین خاطر بیشتر کسانی که از حجاب‌استایل‌ها متأثر می‌شوند و پوشش‌شان تغییر می‌کند، همین قشر محجبه هستند.

در حال حاضر ارزیابی شما از میزان موفقیت این گروه در تغییر ماهیت حجاب چیست؟
به شخصه معتقدم این گروه تا حدودی توانسته‌اند به اهداف خودشان دست پیدا کنند. ما بحث حجاب را در اربعین در کانال‌های حجاب‌استایل‌ها دیدیم و بررسی کردیم که چطور آمدند عبا را جایگزین چادر کردند و عملاً چادر را به عنوان ابزاری برای دست‌وپاگیرشدن نمایش دادند. مثلاً برخی از پیج‌ها را که بررسی می‌کردیم، می‌دیدیم پرچم یاحسین پشت سر خودشان قرار داده بودند و در برابر آن انواع و اقسام رفتار‌هایی جلب‌توجه‌کننده را انجام می‌دادند تا عبای‌شان را تبلیغ کنند و موزیک تندی هم زمینه این تصاویر بود! بنابراین این افراد تا حدودی توانسته‌اند موفق باشند و چادر‌های تجملاتی پر از نگین و سنگدوزی را در جامعه ترویج کنند. آن‌ها با ترویج عبا‌ها با مدل‌های مختلف روسری‌هایی با مدل‌های مختلف می‌بستند و تا حدودی در نفوذ به قشر‌های مذهبی موفق بودند.

آیا حجاب‌استایل‌ها از سوی جریانات خاصی جهت‌دهی می‌شوند یا صرفاً مسائل اقتصادی هدف آنهاست؟
بلاگر‌ها تلاش می‌کنند ذائقه مخاطب را تغییر دهند تا سبک جدیدی از زندگی را به مخاطب عرضه کنند و جذابیت‌های زیاد خودشان را به آن‌ها نمایش دهند. دقیقه‌به‌دقیقه و ساعت‌به‌ساعت فیلم‌هایی را از خودشان به نمایش می‌گذارند تا همذات‌پنداری با مخاطب شکل بگیرد و خودشان را در جایگاه الگوی پوشش در جامعه مطرح کنند. این‌ها به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در سبک زندگی افراد اثر دارد و باعث تغییر ذائقه بسیاری از افراد می‌شود. برخی از این افراد عشق شهرت دارند و به دنبال جمع‌کردن طرفدار هستند و حتی برخی از این‌ها برای خودشان گروه‌هایی را تشکیل می‌دهند تا باهم همفکری کنند و بدانند چگونه بیشتر جلوه‌گری کنند و فالوور و لایک بگیرند، البته برخی از افرادی که در این فضا وارد می‌شوند، ابتدای امر افرادی سالم و صالح هستند، اما این مسیر آنچنان پرپیچ‌وخم است و طمع افراد را برای بازدید و لایک‌گرفتن بیشتر ترغیب می‌کند که تا سطح کشف‌حجاب هم پیش رفته‌اند و این مسئله غیرمتداولی در بحث بلاگر‌ها نیست. وقتی از آن‌ها سؤال می‌کنیم چرا کشف‌حجاب کردید؟ می‌گویند هدف ما کشف‌حجاب نبوده و آرام‌آرام به این سمت آمده‌ایم. وقتی قبح این ماجرا برای‌شان شکسته می‌شود، می‌بینیم این افراد باحجاب یا بی‌حجاب هدف‌شان تنوع‌طلبی مخاطب است و تلاش می‌کنند خودشان را به عنوان الگو جا بزنند. برخی از این حجاب‌استایل‌ها در برنامه‌های سیاسی اغتشاشات یا برنامه‌های مختلف علیه نظام موضع می‌گیرند و خودشان در جایگاهی قرار می‌گیرند که مخالف نظام هستند و از این طریق می‌خواهند فالوور بیشتری جذب کنند. این موارد نشان می‌دهد به نظر می‌رسد جریانات خاصی هستند که این‌ها را ساپورت و حمایت می‌کنند و هدف‌شان هم تغییر سبک زندگی و الگوی رفتار زن مسلمان انقلابی است.

آیا همه فعالان حوزه حجاب و حجاب‌استایل‌ها در همین مسیر هستند؟ اگر نه چگونه می‌توانیم این مسئله را تشخیص دهیم؟
البته همه بلاگر‌ها در این مسیر نیستند، اما همه بلاگر‌ها تبلیغ مصرف‌گرایی می‌کنند، یعنی یک خانم محجبه‌ای که تاکنون احساس نیاز به مدل‌های متنوع چادر، روسری و پوشش را نداشته با تبلیغات این گروه‌ها در وی نیاز کاذب ایجاد می‌شود، پس این بلاگر‌ها همگی تبلیغ مصرف‌گرایی دارند، اما نمی‌توانیم بگوییم به صورت کلی همه بلاگر‌ها در خطر انحطاط و انحراف قرار دارند. نمی‌توانیم بگوییم همه بلاگر‌ها در خطر انحطاط و انحراف قرار دارند. برخی‌فقط کالاهای‌شان را تبلیغ می‌کنند، بدون اینکه جلوه‌گری و افسونگری اتفاق بیفتد، یعنی اگر چهره، آهنگ و آن محصول در کنار انسان نباشد و فقط خود محصول اولویت داده شود، اثرات و عوارض به مراتب کمتری برای جامعه به دنبال خواهد داشت.

این‌ها صرفاً افرادی هستند که می‌خواهند کار اقتصادی کنند. به شرطی که این افراد در ورطه حجاب‌استایل‌ها نیفتند مسئله‌ای پیش نمی‌آید، اما متأسفانه بخشی در دام چنین فضا‌هایی می‌افتند و تعداد زیادی از این افراد حتی از ایران خارج می‌شوند و کشف‌حجاب می‌کنند. یک مسئله خیلی بغرنج و نگران‌کننده این است که مثلاً می‌بینیم یک خانم محجبه و باحجاب سوار یک ماشین آخرین مدل می‌شود و می‌گوید من این ماشین را در مدت کوتاهی خریدم و این پست‌ها میلیون‌ها لایک می‌خورد و بازدید می‌گیرد و باعث ترویج اشرافی‌گری و بلاگری حجاب در جامعه می‌شود. با دیدن این تصاویر و تبلیغات افراد تصور می‌کنند در مدت کوتاهی با نمایش خودشان می‌توانند به درآمد‌های کلانی دست یابند و این خطری است که جامعه را تهدید می‌کند.

منبع: روزنامه جوان