نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران چندین سال است با توجه به تهدیدات موجود در پیرامون ایران اسلامی و فرامنطقه‌ای اقدام به طراحی، ساخت تجهیزات جدید، نوسازی و حتی بهینه سازی تجهیزات اقدام کرده‌ است.

عرصه هوایی به‌عنوان یکی از مولفه‌های اقتدارآفرین برای ایران و سایر کشور‌های جهان نیازمند هواپیما‌های به‌روز و مدرنی است که بتواند امنیت هر کشوری را تامین کند.

نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران به دلیل تحریم‌های ظالمانه آمریکا از سال‌های ابتدایی انقلاب اسلامی به سوی خودکفایی رفت. این فعالیت‌ها در نیروی هوایی ارتش نیز به مرور و از همان ابتدا آغاز شد و تا امروز هم تداوم داشته است.

ایران دارای ۵۴۱ هواگرد نظامی است که ۱۹۶ فروند جت جنگنده/رهگیر و ۹۴ هواپیمای آموزشی را شامل می‌شود. ناوگان جت جنگنده ایران شانزدهمین ناوگان بزرگ در جهان محسوب می‌شود همچنین در اختیار داشتن هفت هواپیمای سوخت‌رسان ایران را از این نظر در رده هفتم جهان قرار می‌دهد.

در جنگ‌های امروزی نبرد‌های تن به تن جای خود را به جنگ‌های از راه دور و تجهیزاتی داده است. از ادوات نوین جنگ یا دفاع از منطقه، هواپیماهای نظامی هستند که با توجه به قابلیت‌هایی مانند مسافت قابل پرواز، انعظاف پروازی، حداکثر سرعت، رادار گریزی، قابلیت حمل انواع مواد انفجاری و سایر مواد دست یک طرف جنگ را بالا می‌برد، اما کشور ما چه هواپیماها و جت‌های جنگی دارد. در ادامه به تعدادی از آن اشاره می‌کنیم.

آذرخش

این جنگنده بر پایه F۵ ساخته شده است و اساس آن F۵‌های دست دوم کشور اتیوپی هستند. این پرنده در ایران مجهز به سامانه هشداردهنده راداری، پرتاب کننده شراره، رادار گرف و سامانه اچ یو دی شده است. از این سامانه تاکنون در میدان عمل واقعی استفاده نشده است، اما می‌توان نحوه کارکرد آن را در مانور نظامی برگزار شده در کشورمان مشاهده کرد.

اگرچه سیستم این جنگنده کمی قدیمی است، اما هنوز کارآیی و قابلیت خود را دارد.

جت آموزشی سیمرغ

این جنگنده در واقع همان F۵ تک سرنشین است که با افزوده شدن یک کابین اضافه در پشت آن تبدیل به یک هواپیمای آموزشی برای ایران شد  و از این هواپیما تنها برای کاربرد‌های آموزشی استفاده می‌شود و به‌دلیل قدیمی شدن تکنولوژی و نبود امکانات و قابلیت‌های به‌روز نظامی در آن امکان حضور در جنگ و نبرد واقعی را ندارد. از مزایای این جنگنده می‌توان به قیمت ساخت پایین، در دسترس بودن قطعات یدکی، کارکرد آسان و ساده آن اشاره کرد.

صاعقه

این جنگنده ابتدا قرار بود مشابه F۱۴ تامکت ۲ سرنشینه و ۲ موتوره باشد، اما در نهایت بر پایه F۵  ساخته شد که دارای ۲ سکان عمودی V شکل است. این جنگنده دارای سامانه هشداردهنده راداری HUD درون کابین، پرتاب‌کننده شراره، رادار ارتقا یافته و سامانه ناوبری جنگی اشاره کرد. این جت از اولین نسخه بمب افکن‌های ایرانی است که قابلیت مانور و عملکرد مناسب جنگی را نشان داده است. نخستین پرواز این جنگنده در سال ۲۰۰۴ انجام شد و پس از آن در سال ۲۰۰۷ اولین رونمایی خود را با موفقیت پشت سر گذاشت. نسخه دوم این جت نیز با نام صاعقه ۲ در سال ۲۰۱۵ از سوی ارتش رونمایی شد.

جت جنگی کوثر

این جنگنده هم بر پایه F۵ طراحی شده است، اما نکته مهم و قابل توجه آن طراحی و ساخت کامل بدنه در ایران است. موتور آن موتور بومی اوج است که آن هم بر اساس موتور G۸۵ F۵ ساخته شده است. این پرنده کابین دیجیتال یا نمایشگر‌های رنگی دارد و به دو مدل تک سرنشین و ۲ سرنشین تولید شده است و با توجه به بهای ۲۰ میلیون دلاری هر فروند از این هواپیما از آن تنها برای مانور‌های رسمی و میادین جنگی استفاده می‌شود.

این جت جدیدترین محصول صنایع هوایی ایران نیز محسوب می‌شود که در سال ۹۷ رونمایی شد. تا به حال و طبق آخرین اخبار ۳۲ فروند از این هواپیما ساخته شده و خط تولید همچنان به دنبال به‌روزرسانی و تولید بیشتر از این جنگنده است.

مهم‌ترین مزیت پروژه ساخت جنگنده بومی کوثر را می‌توان حضور شرکت‌های دانش بنیان و دانشگاه‌های صنعتی کشور در آن دانست. در این پروژه ۱۰ دانشگاه کشور به همراه ۷۲ شرکت پیمانکار، ۴۴ شرکت تامین کننده و ۶۳ شرکت دانش بنیان همکاری داشتند. 

قاهر ۳۱۳

قاهر ۳۱۳ نام یک جنگنده با سرنشین بود که نمونه اولیه آن بیش از ۱۰ سال قبل با حضور رئیس جمهور وقت و با ماموریت پشتیبانی نزدیک هوایی رونمایی شد. طول قاهر ۳۱۳، ۱۴ متر و عرض آن ۵ متر عنوان شد که این جنگنده یک هواپیمای یک موتوره تک سرنشین بود که در زمان رونمایی آن عنوان شد این جنگنده دارای سطح مقطع  راداری کم است و در بدنه آن از مواد پیشرفته استفاده شده بود همچنین عنوان شده است این جنگنده قادر است از انواع تسلیحات بومی استفاده کند و قابلیت پرواز در ارتفاع پست را نیز دارد.

۵ سال بعد در فروردین سال ۹۶ فیلمی از تاکسی نمونه جدیدتری از این جنگنده مجهز به ۲ موتور و یک دوربین نظارتی زیردماغه هواپیما منتشر شد. در سال‌های گذشته چندان خبری از این جنگنده نبود تا اینکه خبر تولید نمونه بدون سرنشین این جنگنده رسانه‌ای شد.

یاک ۱۳۰

یاک ۱۳۰ یک جت آموزشی رزمی است. هدف اصلی ساخت این جت، ساخت یک جت آموزشی بود، اما این هواپیما توان رزمی نیز دارد و دارای جایگاه تسلیحاتی زیر بال حمل موشک فروسخ R۷۳ و بمب و راکت بر هدایت‌شونده و بمب هدایت اپتیکی ۵۰۰K است.

این جت در شهریور ۱۴۰۲ وارد نیروی هوایی ارتش کشورمان شد. این جت برای آموزش خلبانان جت سوخو ۳۵ خریداری شده است. این هواپیما‌ی جت مادون صوت است و فاقد رادار و یا سیستم‌ها تسلیحاتی مدرن و برد بلند است. وظیفه این جت عملیات‌های نظامی پیچیده نیست و وظیفه اول آن، آموزش و وظیفه دوم پشتیبانی هوایی نزدیک است و این جت عملا در دسته هواپیما‌های آموزشی قرار می‌گیرد.