مترو اهواز همچون سرابی در بیابان شده که هر چه نزدیک تر می‌شویم و زمان بیشتری می‌گذرد و گمان می‌بریم به آب دست یافتیم  متوجه می‌شویم که سرابی بیش نبوده و در وهم و خیال خود هستیم.

نزدیک به ۲ دهه است که طرح مترو اهواز به منظور ایجاد دسترسی راحت تر شهروندان به نقاط مختلف کلانشهر در دست اجرا است، اما آنچه تاکنون برای مردم به همراه داشته، گرد و خاک ناشی از اقدامات زیر ساختی ایجاد طرح، ترافیک وسیع و دادگاه های طولانی مدت بوده است.

در ابتدا قرار بود اهواز ۴ خط مترو داشته باشد؛ خطی به طول ۲۳ کیلومتر، شمالی ترین نقطه در شرق کلانشهر را به جنوبی ترین نقطه در غرب اهواز متصل نماید این طرح از نیروگاه زرگان شروع و پس از عبور از نادری، امانیه، دانشگاه شهید چمران، خوابگاه و محله های گلستان، فرهنگ شهر، بهارستان و پردیس ایستگاه پایانی را در بیمارستان بقایی دارد.

محمد خسروی یکی از شهروندان اهوازی که اکنون ۲۵ ساله است، می‌گوید به یاد دارم زمانی «پیچ گلستان» یا نبش خیابان فروردین را با نرده های آبی سراسر پوشانده بودند و وسط‌ میدان گود برداری شده بود که ماشین آلات سنگین نیز آنجا تردد می‌کردند، این موضوع منجر به ایجاد ترافیک می‌شد.

او افزود: همان موقع که کودکی۱۲ ساله بودم از حراست آنجا سوال کردم مترو اهواز کی به بهره برداری می‌رسد و او با کنایه به من پاسخ داد: «۲۰ سال دیگر»!

مکالمه‌ای سریع و گذرا همراه با کنایه که در نهایت به واقعیت پیوست، شاید اگر آن زمان گفته می‌شد نهایت تا ۲۰ سال دیگر طرح مترو اهواز به بهره برداری برسد، کسی گمان نمی‌کرد حقیقت داشته باشد، اما به نظر می‌آید قدرت پیش بینی یک حراستی از تمام متخصصان این حوزه بیشتر بوده است.

آخرین وضعیت مترو اهواز

خط یک مترو اهواز به دلیل طولانی بودن، به ۴ بخش تقسیم شد که فاز نخست آن از فرودگاه اهواز تا مصلی است و بیشترین پیشرفت فیزیکی نیز تاکنون در همین طرح با بیش از ۵۰ درصد اجرا شده، اما از سال ۹۶ این طرح کاملا به حالت تعلیق درآمد.

دلیل این موضوع اختلاف بین کارفرما (شهرداری اهواز) و پیمانکار (شرکت کیسون) عنوان شد و در نهایت نیز پیمانکار پروژه کنار گذاشته شد. رضا امینی شهردار اهواز اواخر شهریور ماه در گفتگو با یکی از خبرگزاری های خوزستان گفته بود: «به زودی پروژه قطار شهری اهواز از پیمانکار قبلی اخذ و طی فرایند قانونی به پیمانکار واجد الشرایط جدید واگذار خواهد شد.»

او همچنین یادآور شد که «همزمان با صدور رای قطعی، مقدمات اولیه اختصاص اوراق مشارکت دولتی برای شروع عملیات اجرایی فاز اول خط یک قطار شهری اهواز در وزارت کشور کلید خورد.»

در اسفند ۱۴۰۰ مرضیه حصاری مدیرکل دفتر حمل و نقل عمومی و ترافیک شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور  در سفر به خوزستان اعلام کرد که «شهرداری اهواز باید اجرای بخش یک و ۲ خط نخست مترو را در اولویت قرار دهد که تکمیل این ۲ فاز نیز دستکم ۴ سال زمان می‌برد.»

حداقل تا ۳ سال دیگر «شاهد اتفاقات خوبی» در حوزه مترو اهواز هستیم

سیاوش محمودی رئیس سابق شورای شهر اهواز و عضو فعلی در گفتگو با خبرنگار ما هم این را تایید کرد که «اگر منابع تأمین و پیمانکار نیز کار خود را آغاز کند تا ۳ سال آینده شاهد اتفاقات خوبی در این حوزه خواهیم بود.»

او گفت: اجرای طرح مترو اهواز از سال ۹۴ رو به تعطیلی رفت و روند اجرای آن کند شد و سال ۹۹ نیز به دلیل اختلافات شرکت پیمانکار و کارفرما کار به صورت کامل متوقف شد.

آقای محمودی افزود: سپس قرارداد فسخ و پیمانکار خلع ید را نپذیرفت تا کارگاه را تحویل شهرداری بدهد، لذا به دادگاه رفت؛ ما نیز از ابتدای دوره پیگیری کردیم تا به نتیجه برسد و رای بدوی و قطعی نیز صادر شد، حالا هم حکم اجرایی مبنی بر تحویل کارگاه ظرف ۱۰ روز به کارفرما صادر و اجرای این حکم ابلاغ شد.

او توضیح داد که اکنون به دنبال طی این مراحل هستیم تا مقدمات و اقدامات تحویل کارگاه صورت بگیرد و از طرفی هم در تلاشیم پیمانکار را انتخاب نماییم.

این عضو شورای شهر اهواز میگوید که با شرکت های مختلفی مذاکره شده و قرارگاه خاتم الانبیا نیز چند گروه برای ارزیابی وضعیت کارگاه های مترو اهواز فرستاده است.

انتظار می‌رود کارگاه‌های مترو اهواز طی چند ماه آینده فعال شوند

رئیس سابق شورای شهر اهواز نتیجه این بازدیدها را آغاز فصل مشترکی بین پیمانکار جدید و شهرداری اهواز توصیف کرد که آماده نهایی شدن است.

به گفته او مسئله اوراق مشارکت در وزارت کشور مطرح شده و وزیر کشور نیز وعده کمک داده و در خصوص قرارداد نیز استاندار پیگیر است تا قرارداد جدید طی یکی ۲ ماه آینده منعقد گردد.

آقای محمودی در خصوص جزئیات اجرای طرح نیز گفت: برنامه اول آغاز اجرای ۱۱ و نیم کیلومتر فاز یک و ۲ قطار شهری اهواز (از فرودگاه تا دانشگاه شهید چمران) است، سپس به دنبال اجرای دیگر طرح ها هم خواهیم رفت.

او وارد شدن به تمامی خطوط و فازها را موجب کندی در روند اجرای این طرح دانست و معتقد است که باید ابتدا مسیری که بیشترین پیشرفت را داشته به بهره برداری برسد تا نوبت سایر خطوط نیز فرا رسد.

تعطیلی، توقف و تاریکی مطلق در کارگاه های مترو اهواز

مشاهدات میدانی خبرنگار ما از یکی از کارگاه های مترو شهر اهواز واقع در میدان کارگر یا فرهنگ شهر اهواز نشان می‌دهد که طرح مترو اهواز کاملا متوقف شده و علی رغم تلاش های ما برای ورود به این محوطه، هیچ کسی برای پاسخگویی در این محل حضور نداشت و نتوانستیم به اطلاعاتی در خصوص مصالح به کار رفته برای این طرح و یا تجهیزات به کار رفته، دست یابیم.

تعطیلی و توقف کامل طرح مترو اهواز را پیشتر مقامات ارشد استان خوزستان و مسئولان کلانشهر به آن اذعان کرده بودند، اما چشم امید همه به اوراق مشارکتی است که برای مترو در چند شهر دیگر نیز استفاده شد و ریل های قطار شهری آنها به مقصد نهایی رسید.

شهرداری اهواز منتظر این اوراق مشارکت و بودجه خوبی است که دولت برای طرح مترو اهواز در نظر گرفته تا در نهایت بتواند کارگاه ها را راه اندازی نماید.

شهردار اهواز می‌گوید که «با توجه به تعطیلی چند ساله اجرای این پروژه، ممکن است برخی از ساختمان‌ها و تاسیسات آن دچار اشکالاتی شده و به بازنگری، باز طراحی و بازسازی نیاز داشته باشند و این مسائل کمی زمان‌بر باشد، اما راه اندازی دوباره کارگاه ها قطعی است.»

گمانه زنی های شهرداری در خصوص هزینه بهره برداری از خط یک مترو اهواز دستکم ۳۰ هزار میلیارد تومان برآورد می شود و راه اندازی فاز اول و دوم خط نخست حدود ۱۲ هزار میلیارد تومان ارزیابی می‌گردد.

چرا بهره برداری از مترو برای اهواز بسیار اهمیت دارد؟

اهواز یکی از بزرگترین کلانشهرهای کشور محسوب می‌شود که رفت و آمد از نقاط شمالی به جنوبی و غربی به شرقی آن در ترافیک روان دستکم بین ۲۰ تا ۵۰ دقیقه زمان می‌برد و در زمان اوج ترافیک بین یک تا ۲ ساعت مسیرهای طولانی که از مرکز شهر عبور می کنند، به درازا می‌کشد.

سامانه حمل و نقل عمومی فرسوده است و تعداد اتوبوس‌های شهر اهواز نیز اندک هستند، اگرچه شهرداری با خریداری تعداد زیادی دستگاه های اتوبوس تلاش کرده وضعیت حمل و نقل عمومی را بهتر کند، اما همچنان این حوزه دچار مشکلاتی است تا جایی که آقای آذربایجانی معاون مالی و اقتصادی شهرداری اهواز حمل و نقل عمومی را «بحرانی» توصیف کرده است.

او می‌گوید که «کمتر از ۱۰۰ دستگاه اتوبوس برای جمعیت یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفری شهر اهواز فعال هستند و این موضوع نیاز به افزایش سرمایه گذاری دارد.»

بسیاری از شهروندان اهوازی نیز مجبورند به دلیل همین وضعیت بحرانی حمل و نقل عمومی و کمبود آن، از خودروهای شخصی استفاده کنند؛ مردم حمل و نقل عمومی را در شأن خود نمی‌دانند و این موضوع به علت گرمای هوا تاثیر بیشتر در افزایش خودروهای تک سرنشین دارد.

اما در عین حال که وضعیت مترو اهواز نامشخص و تعداد اتوبوس ها برای جمعیت اهواز کافی نیست، حجت‌الله سلیمانی معاون حمل‌ و نقل و ترافیک شهرداری اهواز در نشست خبری گفت که یک خط ویژه اتوبوس یا «بی آر تی» تا پایان سال در اهواز به بهره برداری می‌رسد.»

اهواز طی یک دهه گذشته ۸۰ درصد از ظرفیت حمل و نقل عمومی را از دست داد

او افزود: طی یک دهه گذشته اهواز بیش از ۸۰ درصد حمل و نقل عمومی خود را از دست داده و این موضوع باید به تدریج جبران شود، از همین رو ۲ قرار داد برای خرید ۲۰۰ دستگاه اتوبوس منعقد شده و در تلاشیم دستکم تا شب عید نوروز یک خط سامانه تندرو اتوبوس به بهره برداری برسد.

خطوط سامانه تندرو اتوبوس اهواز ۲۷ ایستگاه خواهد داشت که جبران کننده فواصل ایستگاه های مترو خواهد بود، اگرچه شهروندان انتظار دارند این وعده در موعد اعلام شده به سرانجام برسد، زیرا در صورت اتمام نیافتن آن در زمان خود می‌تواند به چالش و طرحی طولانی مدت تبدیل شود.

جمعیت اهواز همواره رو به افزایش است و استفاده از خودروهای شخصی و تک سرنشین به شکل چشمگیری گسترش می‌یابد، بنابراین مسئولیت شهرداری نیز در این خصوص به صورت تصاعدی بالا می‌رود به ویژه حالا که حمل و نقل عمومی اهواز در وضعیت نامناسبی است؛ اتوبوس ها کم، مترو در پیچ و خم زیر زمین و خط تندرو هم در انتظار بهره برداری تا شب عید.

البته صحبت‌های توام با امید مسئولان خوزستانی و قراردادهای منعقد شده نشان می‌دهد باید در آینده نزدیک شاهد اتفاقات خوبی در این حوزه باشیم، هر چند گذر زمان همه چیز را مشخص خواهد کرد. 

ولی موضوع با اهمیت دیگر هزاران میلیارد بودجه بیت المال است که طی ۲ دهه گذشته مصرف شده اما نتیجه نهایی مطلوب نبود. باید به این موضوع دقت شود که چه کسی باعث صرف میلیاردها پول مردم شد که در نهایت عملا «هیچ» نصیب شان شد.

علاوه بر آن مردم خوزستان طی سالیان گذشته به دلیل کنده کاری های مترو بخش وسیعی از زمان خود را در ترافیک سنگین از دست داده، چه کسی مسئول وقت هدر رفته شهروندانی است که برای «هیچ» ساعت‌ها در ترافیک مانده‌اند.

اگر پیمانکار سابق طرح مترو اهواز کم کاری کرده و بخشی از بودجه را هدر داده باید به این دلیل مجازات شود و اگر شهرداری اهواز و مسئولان خوزستانی در تامین بودجه تعلل داشتند و موجب روند کند طرح شدند، باید در برابر مردم پاسخگو باشند.

مصالح ساختمانی و ابزار آلات طی این مدت که طرح مترو اهواز معطل بود، مستهلک شده، از بین رفته و برخی نیز از رده خارج شدند، حالا لازم است که دادستان خوزستان به عنوان مدعی العموم وارد شود و ضمن پیگیری این موضوع پس از مشخص شدن، مقصر با خاطیان برخورد جدی شود تا کسی جسارت نداشته باشد پس از این موجب اتلاف بودجه عمومی مردم گردد.

گزارش از ساسان ناصری زاده