آنجل اوربتسوف؛ استاد تاریخ و ایران‌شناسی دانشگاه صوفیه و سفیر ویژه وزارت امور خارجه بلغارستان در حوزه شرق گفت: آموختن زبان فارسی در بلغارستان از سال ۱۹۵۹ آغاز شد. زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه صوفیه به عنوان قدیمی‌ترین و معتبرترین مؤسسه آموزش عالی در بلغارستان تدریس می‌شود. در سال تحصیلی (۱۹۹۱/۱۹۹۲) «زبان‌شناسی فارسی» به عنوان دومین رشته در مرکز زبان‌ها و فرهنگ‌های شرقی (CELC) و «دانشکده زبان شناسی کلاسیک و جدید» (FCNF) در دانشگاه صوفیه تشکیل شد.

وی با اشاره بیان این که رشته «زبان‌شناسی فارسی» در سال تحصیلی (۱۹۹۳/۱۹۹۴) به رشته دانشگاهی اصلی تحت عنوان «ایران‌شناسی» ارتقاء یافت، گفت: امروزه کرسی «ایران‌شناسی» در بلغارستان در سه مقطع تحصیلی لیسانس، کارشناسی ارشد و دکتری متخصص تربیت می‌کند. برنامه کارشناسی ارشد، که از سال تحصیلی (۲۰۰۸/۲۰۰۹) معرفی شده، بین رشته‌ای و ترکیبی از مطالعات فرهنگی و اجتماعی هند و ایران است. مطالعات دکترا در دو رشته ادبیات و زبان‌شناسی انجام می‌شود. چندین دانشجوی دکترای بلغاری و خارجی نیز تا کنون از مدرک دکتری خود در این خصوص دفاع کرده‌اند.

استاد تاریخ و ایران‌شناسی دانشگاه صوفیه ادامه داد: آموزش زبان فارسی به طور کامل براساس کتاب‌های درسی تالیف اساتید بلغاری کرسی «ایران‌شناسی» است. این کرسی یک فرهنگ «فارسی ـ بلغاری» با نزدیک به ۴۵ هزار کلمه، یک فرهنگ دو جلدی «بلغاری ـ فارسی» با بیش از ۵۰ هزار کلمه و یک کتاب عبارات «بلغاری ـ فارسی» منتشر کرده است. کرسی «ایران‌شناسی» یک کتابخانه با بیش از ۲ هزار جلد و یک کتابخانه الکترونیکی با نزدیک به ۳۰ هزار عنوان در اختیار دارد. امروزه بیش از ۲۰۰ فارغ‌التحصیل «ایران‌شناسی» در حوزه‌ها و مؤسسات مختلف از جمله وزارتخانه‌های امور خارجه، امور داخلی و دفاع و در حوزه‌های فرهنگی، علمی، گردشگری و بازرگانی در داخل و خارج از کشور فعالیت می‌کنند.

آنجل اوربتسوف درباره تولیدات علمی اساتید «ایران‌شناسی» در بلغارستان گفت: تولیدات علمی اساتید این رشته تخصصی بیش از ۵۰ عنوان ترجمه و بیش از ۲۰ عنوان تالیفی است که چهار عنوان آن در ایران منتشر شده است. به همت اساتید و دانش‌آموختگان این رشته، آثار کلاسیک فارسی مانند «رباعیات خیام»، «گلستان سعدی»، «شاهنامه فردوسی» به زبان بلغاری ترجمه شده است. از ترجمه آثار ادبیات معاصر ایران هم می‌توان به «مدیر مدرسه» جلال آل‌احمد و اشعار «نیما یوشیج»، «ملک الشعرا بهار»، «پروین اعتصامی»، «سهراب سپهری» و… اشاره کرد. ترجمه بلغاری کتاب «تاریخ هنر ایران» اثر حبیب‌الله آیت‌اللهی نیز در سال ۱۳۹۷ منتشر شده و در دسترس علاقه‌مندان به تاریخ و تمدن ایران قرار گرفته است.

ترجمه فرصت آشنایی با فرهنگ، شیوه زندگی مردم و تمدن کشور‌های دنیا

این ایران‌شناس بلغارستانی در بخش دیگری از این گفتگو با اشاره به این که انتشار کتاب و برگزاری جشنواره‌هایی با موضوع و محوریت کتاب، نقش برجسته‌‎ای در ارتقای آگاهی متقابل بین مردم کشور‌های گوناگون دارد، ادامه داد: ترجمه این فرصت را به لایه‌های وسیعی از جامعه یک کشور می‌دهد تا با فرهنگ و شیوه زندگی مردم و تمدن کشور‌های دیگر آشنا شوند. این بهترین راه برای غنی‌سازی دانش، تعمیق درک بین مردم، اجتناب از رویارویی و جلوگیری از درگیری است.

آنجل اوربتسوف افزود: البته تبادل فرهنگی معنای بسیار گسترده‌تری دارد و شامل برگزاری کنفرانس‌های علمی بین‌المللی، سمینار‌ها و میزگردها، هفته‌ها و جشنواره‌های فیلم، نمایشگاه‌های هنری، بازارچه‌های صنایع دستی، رویداد‌های موسیقی و... است.

وی با تاکید بر این که یک بعد بسیار مهم در تبادل فرهنگی همکاری دانشگاهی است، گفت: این کار می‌تواند تأثیر شدیدی بر سرنوشت جوانان و در نتیجه بر توسعه آینده جوامع داشته باشد. در این راستا، تخصص «ایران‌شناسی» (CELC) در سال‌های اخیر با برگزاری پنج کنفرانس بین‌المللی در بلغارستان، به موفقیت‌های زیادی نائل آمده است. دانشگاه صوفیه چندین قرارداد با دانشگاه‌های ایران امضا کرده که به موجب آن دانشجویان ما به طور منظم برای تبادل فرهنگی و دوره‌های زبان فارسی از ایران بازدید می‌کنند.

کتاب ابزار اصلی اشاعه دانش و تقویت دیپلماسی فرهنگی

استاد تاریخ و ایران‌شناسی دانشگاه صوفیه در خصوص تعریف دیپلماسی فرهنگی توضیح داد: دیپلماسی فرهنگی قرار است ابتدا با انعقاد و اجرای توافقنامه‌ها و برنامه‌های دوجانبه و چند جانبه در حوزه فرهنگی و حوزه‌های مرتبط علمی، آموزشی، ورزشی، رسانه‌ای و … تبادل فرهنگی را تسهیل کند. کشور‌ها معمولاً برای افزایش نفوذ فرهنگی خود از طریق جذب دانشجویان خارجی، آموزش اتباع خارجی، افتتاح مراکز فرهنگی و تشویق به یادگیری زبان خود در خارج از کشور تلاش می‌کنند و در نتیجه تبادلات متقابل فرهنگی هم تحریک می‌شود. کتاب به عنوان ابزار اصلی اشاعه دانش، مطمئناً در تقویت دیپلماسی فرهنگی خیلی مفید است.

وی ادامه داد: بعد دیگر دیپلماسی فرهنگی مشارکت فعال در سازمان‌های فرهنگی چندجانبه است که فرصت‌های زیادی برای شکل‌دهی به همکاری‌ها و تبادلات بین‌المللی می‌دهد. یونسکو از این نظر نمونه بسیار خوبی است؛ زیرا به کشور‌های جهان اجازه می‌دهد تا در پیشبرد اهداف مشترکی مانند حفاظت از میراث فرهنگی، مذهبی و طبیعی، آموزش نسل جوان، جلوگیری از، از دست دادن تنوع زیستی، توسعه هوش مصنوعی دست به دست هم دهند.

این ایران‌شناس بلغارستانی گفت‌وگوی فرهنگی را جنبه دیگری از دیپلماسی فرهنگی بیان کرد و توضیح داد: این کار توسط سازمان‌های غیردولتی، دانشمندان، هنرمندان، موسیقی‌دانان، اتاق‌های فکر، سازمان‌های جوانان و دانشجویان و… انجام می‌شود. گفتگو‌های فرهنگی ممکن است به صورت دوجانبه برگزار شود، به ویژه میان شرکای با پیشینه‌های مختلف، به طوری که امکان تبادل دیدگاه‌های متنوع را فراهم کند و از ارزش آموزنده برای طرف‌های شرکت‌کننده برخوردار شود و در نتیجه ادراکات آن‌ها را غنی‌تر کرده و به درک متقابل کمک کند.

آنجل اوربتسوف ادامه داد: گفتگو‌های دوجانبه ممکن است از طریق یکسری میزگرد‌هایی که به نوبت توسط شرکا برگزار می‌شود، صورت بگیرد، که معمولاً شامل آشنایی طرف بازدیدکننده با مؤسسات و مکان‌های فرهنگی در کشور میزبان است. تعامل فرهنگی ممکن است با در نظر گرفتن پیوند تنگاتنگ بین هویت فرهنگی و دینی از یک‌سو و از سوی دیگر، تأثیر عظیم مراجع دینی بر بسیاری از جوامع، مؤلفه دینی معناداری را دربر داشته باشد. همچنین مجامع چندجانبه بین فرهنگی و بین مذهبی که توسط سازمان‌های مختلف بین‌المللی، منطقه‌ای و دو منطقه‌ای برگزار می‌شود، قابل ذکر است. ارائه‌های دانشمندان مشهور، فیلسوفان، مورخان، باستان‌شناسان و زبان‌شناسان پتانسیل عظیمی برای افزایش دانش و آگاهی در مورد فرهنگ‌ها و تمدن‌ها دارند. تماس‌ها و دیدار‌های علما در حاشیه آن رویداد‌ها هم کم اهمیت نیست.

«هفته کتاب» یک ابتکار عالی است

استاد تاریخ و ایران‌شناسی دانشگاه صوفیه با بیان این که هفته کتاب در ایران یک ابتکار عالی است که همان‌طور که می‌دانم امسال سی و‌یکمین سالگرد خود را جشن گرفته است، گفت: ایجاد قابلیت‌ها و عادات خواندن در کودکان و نوجوانان برای رشد مهارت‌های شناختی و ارتباطی آنها، شکل گیری شخصیت آن‌ها و بازکردن چشمان آن‌ها به جهان بسیار مفید است. در عصر دیجیتال ممکن است کتاب‌ها جای خود را به رایانه‌ها، تلفن‎‌های هوشمند و اسباب بازی‌های الکترونیکی بدهند، اما تأثیر منحصر به فرد کتاب‌ها را ندارند و قابلیت خواندن کتاب باز هم است.

نویسنده کتاب «روابط بلغارستان و ایران از آزادی تا پایان دهه ۱۹۵۰» در پایان با اشاره به این که خواندن کتاب‌هایی با ماهیت متفاوت، توانایی درک ایده‌ها و روش‌های مختلف تفکر را بسیار تسهیل می‌کند، گفت: خواندن زبان‌های خارجی، دسترسی مستقیم به ادبیات خارجی و آشنایی با فرهنگ‌های خارجی را امکان‌پذیر می‌کند. افزایش دانش برای ترویج همدلی و گفتگو کاملاً مفید است. از این رو می‌توان به این نتیجه رسید که برگزاری هفته‌های کتاب که در ایران و تعدادی از کشور‌های دیگر، به یک رویه جا افتاده تبدیل شده کاملاً با دیپلماسی فرهنگی سازگار است.

آنجل اوربتسوف «Angel Orbetsov» سفیر ویژه در وزارت امور خارجه بلغارستان است. آشنایی او با زبان فارسی و ایران به دهه ۱۹۸۰ برمی‌گردد. در اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰ در ایران دیپلمات بود و در امور کنسولی نیز خدمت می‌کرد. او نویسنده تعدادی از مقالات علمی در مورد روابط بلغارستان و ایران و سیاست معاصر ایران است. از جمله فعالیت علمی او می‌توان به تدریس زبان فارسی، سخنرانی در مورد تاریخ، دیپلماسی و نظام سیاسی ایران در سه دانشگاه بلغارستان و همچنین تألیف کتاب درسی زبان فارسی برای دانشجویان بلغاری، ترجمه یک مونوگرافی ایرانی درباره تاریخ هنر ایران و دفاع از تز دکتری در مورد تاریخ روابط بلغارستان و ایران و به دنبال آن انتشار کتابی در این زمینه اشاره کرد.

سی‌ویکمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار «آینده خواندنی است» از بیست‌وسوم آبان آغاز به کار کرد و روز سه‌شنبه سی‌ام آبان ۱۴۰۲ به کار خود پایان داد.