بهبود روند جفت گیری و زاد و ولد حیات وحش پارک ملی گلستان به عنوان بزرگترین و قدیمی‌ترین پارک ملی کشور با مساحت ۹۱ هزار و ۸۹۵ هکتار نتیجه مشارکت جوامع محلی، همکاری خوب دوستداران محیط زیست و گشت‌زنی شبانه‌روزی نیرو‌های محیط‌بانی برای حفاظت از زیستمندان این پارک در کنار مدیریت منابع آبی (لایروبی مسیر آب رودخانه‌ها و چشمه‌ها و نصب آبشخورها) و خرید تجهیزات مناسب حفاظتی است.

پارک ملی گلستان از بسیاری از جنبه‌ها همچون پوشش گیاهی، تنوع حشره‌ای و جانوری از همه مناطق حفاظت شده تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، شاخص‌تر است و انتخاب این پارک از سوی هزار و ۵۰۰ اندیشمند برتر دنیا در حوزه محیط زیست به عنوان ذخیره‌گاه زیست جهانی نشان از اهمیت خاص، ویژه و مهم آن دارد.

تشکیل شورای راهبری پارک ملی گلستان و حمایت همه جانبه این شورا در کنار همکاری خوب مردم و علاقمندان به طبیعت در سیاستگذاری‌ها و اجرای برنامه‌های حفاظتی و حضور مداوم نیرو‌های محیط‌بانی در منطقه نقش مهمی در افزایش جمعیت حیات وحش این ذخیره‌گاه در چند سال اخیر داشته است.

به اعتقاد کارشناسان، مشارکت جوامع محلی در سیاست گذاری شورای راهبری پارک ملی گلستان، باعث ایجاد اعتماد اجتماعی در استان‌های گلستان، خراسان شمالی و سمنان که موقعیت جغرافیایی این پارک در آن‌ها واقع است شده و هر ساله چندین نوبت شاهد اجرای برنامه‌های خودجوش برای مرمت و بهسازی چشمه‌ها و منابع آبی، کمک به پاکسازی پارک از زباله و یا حضور سریع جوامع محلی برای کمک به اطفای حریق‌ها هستیم.

پارک ملی گلستان یکی از الگو‌های مدیریت محیط زیستی جهان

وجهه جهانی پارک ملی گلستان با تنوع گونه‌های گیاهی و جانوری فراوان که سال ۱۳۹۸ بخشی از آن به عنوان جنگل‌های هیرکانی ثبت جهانی شد نیازمند توجه بیشتر استانی، ملی و بین المللی است.

محدوده ثبت شده جنگل هیرکانی شامل پارک ملی گلستان، جنگل ابر، افراتخته و جهان‌نما در گلستان و مناطق بولای دودانگه و چهاردانگه، جنگل الیمستان هراز در آمل، جنگل و از حوزه کجور نوشهر، چهارباغ چالوس، جنگل خشکه‌داران، جنگل رودخان، سیاه رودبار گیلان، منطقه حفاظت شده لیسار گیلان، مازندران، سمنان و خراسان شمالی است.

وجود هزار و ۴۰۰ گونه گیاهی از هشت هزار گونه گیاهی موجود کشور در پارک ملی گلستان به دلیل وجود اکوسیستم شرایط زیستگاهی متنوع و مختلف، این پارک را خاص‌تر کرده و براساس مطالعات صورت گرفته تاکنون ۱۵۰ گونه گیاهان دارویی و ۱۴۰ گونه پرنده در این ذخیره‌گاه زیست کره شناسایی شده که برخی از آن‌ها ویژه همین منطقه هستند.

معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: پارک ملی گلستان به لحاظ قدمت زمین‌شناسی زیست‌کره منحصر به فرد است و کشور‌های دیگر چنین تنوع گیاهی و جانوری را ندارند و باید به یک سافاری پارک تبدیل شود.

علی سلاجقه در نخستین جلسه شورای راهبری پارک ملی و ذخیره‌گاه زیست‌کره گلستان که با حضور استانداران گلستان، خراسان شمالی و معاون استاندار سمنان در سازمان حفاظت محیط‌زیست برگزار شد درباره اهمیت این شورا افزود: استانداران به محیط زیست اهمیت ویژه‌ای می‌دهند و امیدوارم ما هم بتوانیم از این ظرفیت‌ها استفاده کنیم.

رشد ۱۰ تا ۱۵ درصدی جمعیت علفخواران پارک ملی گلستان

هر ساله در فصل پاییز با هدف بروز کردن اطلاعات آخرین وضعیت حیات وحش، جمعیت گونه‌های شاخص علفخواران ساکن پارک ملی گلستان به عنوان یکی از ۵۰ ذخیره‌گاه زیست کره دنیا و زیستگاه گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی سرشماری می‌شود.

امسال هم این سرشماری با محوریت «کل و بز، قوچ و میش و آهو» در ۲ روز گذشته با مشارکت ۲۰۰ نفر از نیرو‌های محیط‌بانی و اداره کل حفاظت محیط زیست، دوستداران طبیعت و همیاران محیط زیست برگزار شد که طبق گفته رییس پارک ملی گلستان نتیجه آن رشد ۱۰ تا ۱۵ درصدی جمعیت گونه‌های علفخوار مد نظر در مقایسه با سال گذشته را نشان می‌دهد.

مهدی تیموری افزود: در این سرشماری ۱۱ هزار و ۶۱۷ راس قوچ و میش، کل و بز و آهو آمارگیری شد که با برآورد وجود هزار و ۵۰۰ راس مرال و شوکا و همچنین سه هزار و ۵۰۰ راس گراز جمعیت گونه‌های علفخوار پارک ملی گلستان بیش از ۱۶ هزار راس پیش بینی می‌شود.

وی مهمترین دلایل تداوم رشد جمعیت علفخواران پارک ملی گلستان را همکاری خوب مردم با شورای راهبری و اجرای طرح‌های مدیریتی و حمایت سازمان محیط زیست در تخصیص اعتبار برای تجهیز محیط‌بانی‌ها و خریداری تجهیزات حفاظتی و گشت‌های شبانه روزی نیرو‌های محیط زیست دانست.

رییس پارک ملی گلستان ادامه داد: هم اینک نزدیک به ۴۰ نفر از روستاییان حاشیه پارک به عنوان همیار و آتش‌بان به صورت شبانه روزی در موضوعات حفاظتی با محیط‌بانان همکاری دارند و علاوه بر آن مردم بومی در مرمت و بهسازی چشمه‌ها کمک می‌کنند و یا با مشاهده افراد غریبه و مشکوک برای شکار غیرمجاز مانع آنان شده و به نیرو‌های حفاظتی اطلاع می‌دهند.

وی با اشاره به سیل اخیر که باعث جبران خشکی چشمه‌ها و پرآب شدن رودخانه‌ها و افزایش سرسبزی طبیعت برای زیستمندان این ذخیره‌گاه حیات وحش شد، بیان کرد: در فصل جفت‌گیری جانوران پارک ملی گلستان قرار داریم و امیدواریم بهبود وضعیت آبی در این مقطع زمانی، نوید بخش افزایش بیش از پیش جمعیت زیستمندان این پارک در آینده باشد.

وی سهل‌انگاری در خاموش کردن آتش، سرعت زیاد هنگام تردد در جاده عبوری از پارک ملی گلستان و ورود دام‌های واکسیناسیون نشده به زیستگاه‌های پیرامونی حیات وحش این پارک را از جمله عوامل تهدید کننده این ذخیره‌گاه دانست از مردم خواست همکاری بیشتری در این رابطه داشته باشند.

راه‌اندازی تفرجگاه، لازمه ساماندهی گردشگران در پارک ملی گلستان

رییس پارک ملی گلستان بیان کرد: از سالیان قبل پنج تفرجگاه در مناطق «گلشن، آبشار و چشمه گلستان، گلزار و میرزابایلو» با توجه به فراهم بودن زیرساخت‌های اولیه مانند دسترسی به آب آشامیدنی، سرویس بهداشتی و نمازخانه در مطالعات تفصیلی پارک ملی گلستان مصوب شد و همچنین برخی زیرساخت‌ها هم در منطقه گلشن و میرزابایلو به واسطه مرکزیت بازدیدکنندگان از موزه تاریخ طبیعی فراهم است.

تیموری آمار بالای تردد خودرو‌های عبوری گردشگران و مسافران و تنوع قومیتی ساکنان در روستا‌های حاشیه این پارک را در کنار ویژگی‌های طبیعی و گونه‌های جانوری و گیاهی و تنوع اقلیمی از دیگر مزیت‌های پارک ملی گلستان برشمرد و گفت: مدل مدیریت مشارکتی در نظر گرفته شده برای این پارک با همراهی بیشتر جوامع محلی، فرصت خوبی برای توسعه بحث اقتصادی آن با استفاده از ظرفیت گردشگری است.

وی افزود: توانمندسازی جوامع محلی با ایجاد شغل‌هایی مرتبط با حفاظت مد نظر است به عنوان مثال ایجاد فضا‌های گردشگری با پیش بینی فضا‌های اقامتی، تفریحی و خدماتی یکی از مشاغل کمک کننده به حفاظت از این ذخیره‌گاه زیست کره محسوب می‌شود.

به گفته تیموری، تقویت گردشگری و فعالیت بوم‌گردی در حاشیه پارک ملی گلستان برای معرفی بهتر جاذبه‌های طبیعی آن علاوه بر درآمدزایی با توجه به تغییر سلیقه گردشگران به سمت حضور در طبیعت به‌جای سکونت در هتل‌های لوکس، می‌تواند تمام خانه‌های روستایی اطراف پارک را به بوم‌گردی تبدیل کند.

وی با اشاره به تلاش پنج ساله برای راه‌اندازی تفرجگاه‌های مصوب با کارکرد واقعی خود با همکاری سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در پارک ملی گلستان، از مسوولان حوزه محیط زیست در سطح ملی و استانی خواست همراهی بیشتری را برای انجام مراحل اداری پیرامون فراهم شدن شرایط واگذاری این تفرجگاه‌ها به بخش خصوصی و آماده سازی آن‌ها برای ارائه خدمات در شان و جایگاه گردشگران و مسافران داشته باشند.

پارک ملی گلستان در سال ۱۳۳۶ شمسی با نام «آلمه و ایشکی» مورد حفاظت قرار گرفت نخستین پارک ایران است که سال ۱۳۵۴ در فهرست میراث جهانی یونسکو به عنوان یکی از ۵۰ ذخیره‌گاه محیط زیستی کره زمین به ثبت رسید.

این ذخیره‌گاه زیست کره به دلیل موقعیت جغرافیایی، توپوگرافی و البته رویشگاهی شامل طیف وسیعی از زیستگاه‌ها و اکوسیستم‌هاست و رویشگاه‌های تپه ماهوری با عناصر شاخص ایرانی تورانی مانند درخت تاغ، گونه آهوی ایرانی و قوچ و میش، رویشگاه‌های هیرکانی با عناصری مانند درخت راش، گونه جانوری مرال و زیستگاه‌های کوهستانی با عناصری مانند درخت ارس و گونه‌های پلنگ ایرانی و کل و بز است.

گونه‌های جانوری این پارک شامل آهو، پلنگ، تشی، خرس قهوه ایی، خرگوش، حشره خورها، راسو، روباه، روباه ترکمنی، رودک، سمور جنگلی، سیه گوش، شوکا، شنگ، قوچ و میش، کل و بز، گراز، گربه پالاس، گرگ، مرال، سمندر، قورباغه جنگلی، وزغ سبز، لاک پشت چهار چنگالی، مارمولک بی پا، مار آبی، مار قیطانی، گرزه مار و افعی قفقازی است.

پارک ملی گلستان بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین پارک ملی کشور با مساحت ۹۱ هزار و ۸۹۵ هکتار در شهرستان گالیکش در شرق استان گلستان و غرب استان خراسان شمالی واقع است و بخش ناچیزی از پارک ملی گلستان در سرزمین استان سمنان قرار دارد.

این پارک دارای سه نوع آب و هوای متفاوت خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب است که همین ویژگی باعث شده این پارک دارای پوشش گیاهی متنوع از استپ خشک تا جنگل انبوه باشد.