اگر شهرستان بابل را به عنوان مقصد گردشگری انتخاب کنید و در میان انبوه جاذبه‌های طبیعی و چشم‌نواز آن، خواهان تماشای یک اثر زیبای تاریخی باشید، شک نکنید باید خودتان را به پل "محمدحسن خان" در جنوب شهر بابل برسانید. پلی که به سبک معماری دوران صفوی و در اواخر دوران زندیه و اوایل حکمرانی قاجار توسط محمدحسن خان؛ جدِ آغامحمدخان قاجار و والی بارفروش (بابل) به مبارکبادی پیروزی بر کریم خان زند و تصرف شهر بابل و قدردانی از مردم آن ساخته شده است.

پل محمدحسن خان مثل بقیه پل‌های تاریخیِ باقیمانده از دوران صفوی با مصالح محکمی مثل ساروج و سفیده تخم مرغ بنا شده است.

این پل که ۱۴۰ متر طول، ۶ متر عرض، ۶ چشمه یا طاق اصلی و ۲ چشمه فرعی دارد و ارتفاع آن از بستر رودخانه ۱۱ متر است، اولین‌بار در زمان پهلوی اول ترمیم شد و در تاریخ ۲۲ اردیبهشت ۱۳۵۶ نیز در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

پل محمدحسن خان که در واقع در سال ۱۱۴۶ احداث شده، تا سال ۱۳۴۳ تنها مسیر ارتباطی بابل به بندپی، روستا‌های جنوب و جنوب غربی شهرستان بابل، آمل و تهران بود و پس از آن با بهره‌برداری از پل «موزیرج» در محور جاده جدید بابل به آمل از فشار وارده به این پل کاسته شد.

اوایل دهه ۹۰ هم پل بتنی دیگری در کنار پل تاریخی ساخته شد تا باعث کاهش فشار وارده بر آن و افزایش عمرش شود، با این حال تا اسفند ۹۴ که تندیس عشایر و دام‌هایشان روی پل محمدحسن خان نصب شد، همچنان خودرو‌ها از روی پل تاریخی عبور می‌کردند. از آن تاریخ تاکنون رفت و آمد خودرو‌ها روی پل متوقف شده است. با این حال این پل تاریخی و ۳۰۰ ساله شهرستان بابل هنوز روی آرامش را به خود ندیده است، دلیل آنهم عبور ماشین‌های سنگین از زیر طاق‌چشمه‌های آن است.

ماجرا هم به بیش از یک دهه پیش برمی‌گردد، به زمانی که شورای شهر و شهرداری وقت بدون هماهنگی با میراث فرهنگی و در یک اقدام غیرکارشناسانه جاده‌ای به نام جاده ساحلی در کنار بابلرود احداث کردند که از زیر یکی از طاق‌چشمه‌های پل گذر می‌کرد. این بخش از جاده که ابتدا به بهانه مرمت و رهگذر پیاده ساخته شده بود، به محلی برای تردد خودرو‌های سبک و سنگین تبدیل شد و از آن زمان تاکنون هر از گاه خودروی سنگینی با عبور از زیر آن و برخورد با طاق‌چشمه آسیب‌هایی به آن وارد کرده و بخش‌هایی از آن را تخریب می‌کند. ضمن اینکه به محلی پرخطر برای عابران پیاده تبدیل شده و دیگر پیاده‌راه محسوب نمی‌شود.

در کنار عکس یادگاری با پل، به فکر مرمت اصولی آن هم باشید

شرایط نه‌چندان مطلوب نگهداری پل محمدحسن خان این روز‌ها با واکنش و انتقاد میراث‌دوستان شهرستان بابل مواجه شده است. آن‌ها معتقدند توجه به این پل آنچنان که باید جدی گرفته نشده است، زیرا نه‌تن‌ها دومین مرمت پل که در دهه ۹۰ صورت گرفت، اصولی و کارشناسانه نبوده، بلکه هنوز شاهد عبور ماشین‌های سنگین از زیر پل و تخریب تدریجی آن هستیم.

قاسم اسحاقی ملکشاه یکی از علاقمندان میراث فرهنگی است و می‌گوید: پل محمدحسن خان قاجار یکی از بنا‌های زیبا و بزرگترین بنای خشتی و آجری شمال کشور و جزو سرمایه‌های ملی ماست که سال‌ها به اجداد و پدران ما خدمت کرده و دوست داریم برای فرزندان و نسل‌های آینده ما هم باقی بماند.

وی با بیان اینکه بیشتر مسئولان و رجال سیاسی، فرهنگی و اجتماعی شهری و استانی و حتی کشوریِ اهل مازندران در کودکی برای تحصیل خود در مدرسه و دانشگاه از روی این پل عبور کرده‌اند، می‌افزاید: به عبارتی پل محمدحسن خان راه ارتباطی و حلقه وصل آن‌ها برای رسیدن به جایگاه فعلی بوده است و هر روز در مسیر تردد خود، این پل را مشاهده کردند و همچنان نیز مشاهده می‌کنند و هر روز هم شاهد فرسودگی و تخریب تدریجی آن هستند و با این حال کاری برای حفاظت اصولی از آن، به قدر دینی که بر گردن دارند، انجام نمی‌دهند.

اسحاقی می‌گوید: نمایندگان مجلس و شورای شهر که در طول سال‌های گذشته برای رسیدن به صندلی مجلس و شورا پس‌زمینه عکس‌های تبلیغاتی‌شان عکس پل محمدحسن خان بوده، شاید بیش از دیگر مسئولان باید به مردم بابل پاسخگو باشند که برای ماندگاری پل چه کرده‌اند؟

زمینِ زیرِ پایه‌های پل درحال نشست کردن است

این شهروند بابلی می‌افزاید: متأسفانه در اثر مرمت غیراصولی و عجولانه در سال‌های گذشته که با هزینه هنگفتی صورت گرفت، بار سنگینی بر شانه‌های نحیف پل کهنسالِ محمدحسن خان تحمیل شد. به طور مثال در حین مرمت‌ها در تیرماه سال ۹۷ و به بهانه احیای شکل اولیه پل در دوران قاجار، با لودر به جان آن افتاده و جان‌پنا‌های سبک دوره پهلوی اول را که مانند گوشواره در کنار پل خودنمایی می‌کرد، برداشتند. با این کار نه تنها غیرقانونی در سازه یک اثر ملی دستکاری شد، بلکه حالا اگر کودکی در اثر غفلت والدین از شانه پل بالا برود، مستقیم به داخل بابلرود سقوط خواهد کرد.

اسحاقی می‌گوید: مطلب قابل توجه دیگر استفاده از مصالح سنگین و غیرمرتبط با مصالح اولیه در مرمت پل است که باعث تغییر شکل بنای اصلی و تحمیل بار اضافه بر پل شده است.

وی با بیان اینکه گویا سلامت پل و ماندگاری‌اش برای نسل‌های آینده، دغدغه جدی مسئولان شهرستان نیست، تاکید می‌کند که پل محمدحسن خان از ریشه در حال تخریب است و گواه این ادعا گفته‌های افرادی است که تابستان و ایام گرم سال در زیر پل شنا می‌کنند و شاهد خالی شدن پایه‌های پل بوده‌اند. شاید بهتر باشد مدیران میراثی کشور بازدیدی از پل داشته باشند و به داد آن برسند.

در طول نیم ساعتی از روز که ما در کنار پل ایستاده بودیم، چندین ماشین سنگین از جمله کامیون میکسر بتن که دماغه تیزی هم دارد و براحتی می‌تواند طاق چشمه را خراش بدهد، از زیر پل عبور کردند، حال آنکه تردد ماشین‌های سنگین از زیر پل ممنوع است. وقتی در روز روشن و با وجود ممنوعیت، ماشین‌های سنگین از زیر پل عبور می‌کنند، می‌توان حدس زد در تاریکی شب زیر پل چه خبر است! کمااینکه شنیده‌های ما از ساکنان اطراف پل حاکی از تردد سنگین شبانه ماشین‌های سنگین از زیر پل است و ظاهرا نیوجرسی‌هایی که به منظور بستن راه ماشین‌ها زیر طاق چشمه‌ها قرار داده شده هم مانع تردد آن‌ها نشده و براحتی کنار زده می‌شوند.

مهران فلاح رئیس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان بابل گفت: همه ما نسبت به وضعیت فعلی پل تاریخی محمدحسن خان نگران هستیم.

فلاح با بیان اینکه چند روز پیش از سوی رئیس شورای شهر بابل درباره همین موضوع نامه‌ای دریافت کردیم، افزود: پس از دریافت نامه و در جواب رئیس شورای شهر بابل، تأکید کردم جلسه‌ای با حضور هیئتی از شورای تأمین، شورای ترافیک و رئیس راهنمایی و رانندگی، شهرداری، شورای شهر بابل و میراث فرهنگی در فرمانداری تشکیل شود و طرحی در این جلسه به صورت قانون مصوب شود تا بر اساس آن تردد خودرو‌های سنگین برای همیشه منع شده و جلوی این تردد‌ها گرفته شود.

وی با اشاره به اینکه تردد خودرو‌های سبک به دلیل وجود ارتفاعِ کم مانعی ندارد، گفت:، اما تردد خودرو‌های سنگین از زیر پل ممنوع است و نیوجرسی‌هایی به عنوان مانع زیر طاق‌چشمه‌ها بر سر راه آن‌ها قرار داده شده، اما متدسفانه برخی افراد سودجو به این مهم توجه نمی‌کنند و با کنارزدن نیوجرسی‌ها به تردد از زیر پل اقدام می‌کنند، برای همین باید با تصویب یک قانون به طور جدی به این مسئله ورود کرد و مانع تردد آن‌ها شد.

تنها راه نجات پل، جذب سرمایه‌گذار و ایجاد فضای گردشگری است

حمیدرضا قربانیا دلاور رئیس شورای شهر بابل گفت: بار‌ها با جانمایی نیوجرسی و ریختن شن، مانعی برای عبور و مرور ماشین‌های سنگین از زیر پل ایجاد کردیم، اما متأسفانه برخی افراد خاطی شبانه اقدام به جابه‌جایی موانع و بازگشایی مسیر می‌کنند.

وی افزود: بار‌ها گفته‌ام تنها راه برون‌رفت از این مشکل چندین ساله و مهم و نگران‌کننده این است که از ظرفیت و فرصت خدادادیِ رودخانه بابلرود و پل تاریخی آن باید به عنوان یک فرصت گردشگری استفاده کنیم.

مسئول جذب سرمایه‌گذار در شورای شهر بابل گفت: ما با تمام توان به دنبال جذب سرمایه‌گذار داخلی هستیم تا از این فرصت برای جذب گردشگر استفاده کنیم.

قربانیا دلاور به آسیب‌های وارده به طاق پل هم اشاره کرد و افزود: خراشی که به طاق پل محمدحسن خان وارد شده مربوط به زمان‌های گذشته است و دوباره تکرار می‌کنم که بهترین راه جلوگیری از وارد شدن آسیب‌های بیشتر و بلکه تنها راه نجات پل محمدحسن‌خان، جذب سرمایه‌گذار و ایجاد فضای گردشگری است و این مهم با همکاری و همدلی مسئولان همه نهاد‌های دولتی و عمومی شهرستان بابل امکان‌پذیر است.

منبع: تسنیم