کاربردهای متعدد، خواص دارویی و مصارف متنوع غذایی زعفران توجه ویژه به حوزه تولید و صادرات این محصول را بیش از پیش ضروری کرده است.

حدود ۱۰۰ هزار هکتار از کشتزارهای کشور به گیاه زعفران اختصاص دارد که ۹۲ هزار هکتار آن مربوط به استان خراسان رضوی است و در این میان گناباد با سه هزار و ۲۵۷ هکتار مزرعه زعفران، از جایگاه خاصی در تولید زعفران در منطقه و استان برخوردار است.

این در حالی است که زعفران، به عنوان یک محصول مهم در تولید و رونق اقتصادی بخش کشاورزی گناباد، این روزها حال و روز خوشی ندارد و تولید کنندگان این محصول با مشکلات زیادی دست به گریبان هستند.

با توجه به کاهش تولید زعفران، امسال قیمت هر کیلوگرم زعفران در بازار گناباد نسبت به پارسال بیش از ۴۰ درصد افزایش یافته است و هر کیلوی آن ۵۰۰ میلیون ریال و هر مثقال ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار ریال به فروش می رسد.

کاهش ۶۰ درصدی تولید زعفران در گناباد

با وجود ظرفیت های غنی گناباد در تولید زعفران، ولی به دلیل ادامه خشکسالی و کمبود منابع آبی، امسال میزان تولید زعفران در این شهرستان در مقایسه با سال قبل ۶۰ درصد کاهش یافت، به گونه ای که امسال تنها چهار تن و ۲۶۰ کیلوگرم زعفران از سطح سه هزار و ۲۵۷ هکتار کشتزارهای این محصول برداشت شد.

گیاه زعفران از عوامل اقلیمی و دمایی به شدت تاثیر می پذیرد و تغییرات اقلیمی سال اخیر آبی و سرمای دیماه پارسال به شدت بر تولید این محصول اثر منفی گذاشت.

از طرفی بالا رفتن هزینه های کشت و کار زعفران، فشار اقتصادی زیادی بر کشاورزان وارد آورده و این موضوع رغبت چندانی برای ادامه کشت این محصول در سال آینده برای آنان باقی نگذاشته است.

امسال به طور میانگین از هر هکتار مزرعه زعفران در گناباد ۲ و چهار دهم کیلوگرم محصول برداشت شد که این رقم در مقایسه با پارسال ۶۰ درصد کاهش نشان می دهد.

علیرضا مهویدی یکی از زعفران کاران گناباد گفت: کمبود منابع آبی و خشکسالی موجب کاهش عملکرد تولید زعفران شده و این کاهش تولید خسارتهای اقتصادی سنگینی را متوجه زعفران کاران کرده است.

او افزود: زعفران از جایگاه خاصی در تامین امنیت اقتصادی خانوارها در مناطق شهری و روستایی گناباد برخوردار است و تعداد زیادی از کشاورزان به صورت تک محصولی و یا در کنار سایر محصولات به کشت زعفران اشتغال دارند.

زعفران کار گنابادی از مسئولان جهاد کشاورزی و صندوق بیمه محصولات کشاورزی خواست که با پرداخت تسهیلات از کشاورزان خسارت دیده این شهرستان حمایت کنند.

محمد پرتوی دیگر تولید کننده زعفران بخش کاخک گناباد با اشاره به نقش مهم زعفران در اقتصاد خانوارها و به خصوص مناطق روستایی این شهرستان گفت:‌ بروز مشکلات و از جمله استمرار معضل خشکسالی، معیشت بخش زیادی از خانوارهای کشاورز این شهرستان را تحت تاثیر قرار داده است.

علی موذنی رئیس اداره تولیدات گیاهی مدیریت جهاد کشاورزی گناباد گفت: استمرار خشکسالی و کمبود منابع آبی، افزایش هزینه‌های جانبی شامل هزینه های کارگری برداشت محصول و سختی تامین کود و سم از مشکلات زعفران کاران این شهرستان است که از صرفه اقتصادی کشت این محصول کاسته است.

او افزود: با وجود اینکه برداشت زعفران برای کارگران فصلی اشتغالزایی خوبی دارد و به طور میانگین موجب اشتغال ۲۰۰ نفر در هر هکتار می شود ولی امسال کمبود کارگر و به تبع آن افزایش هزینه کارگری، مشکلاتی را برای کشاورزان ایجاد کرد.

رئیس اداره تولیدات گیاهی مدیریت جهاد کشاورزی گناباد ادامه داد: با توجه به خشکسالی و کمبود منابع آبی ناشی از تغییر اقلیم سالهای اخیر در گناباد و افزایش هزینه های تولید، تنها باید با روی آوردن به روشهای نوین آبیاری مصرف آب را تا میزان ۷۰ درصد کاهش داد.

موذنی بیان کرد: توسعه کشت گلخانه ای را دیگر اقدام موثر در این حوزه دانست و گفت: در گناباد از این روش استقبال چندانی نشده است و باید روش کارآیی فنی و اقتصادی آب برای زعفران مورد توجه قرار گیرد و میزان آب مصرفی برای آبیاری محصول و هزینه و کارآیی مورد انتظار آن سنجیده می شود.

او تصریح کرد: زعفران کاران گنابادی با وجود کمبود منابع آبی ناشی از خشکسالی، همچنان تمایلی به استفاده از روشهای نوین کشت و آبیاری محصول ندارند و به همان روشهای سنتی متکی هستند.

خام فروشی معضل مهم تولید زعفران گناباد

جواد رمضانی کارشناس مسائل اقتصادی گناباد گفت:‌ زعفران گناباد با وجود کیفیت و مطلوبیت بالا، در زمینه بسته بندی ضعف دارد و واسطه ها با سوء استفاده از این وضعیت،‌ محصول کشاورزان را به صورت کلی و ارزان خریداری کرده و به دیگر نقاط کشور می برند تا پس از بسته بندی با نام ویژندهای دیگر و با قیمتی بالاتر در بازارهای مصرف به فروش برسد.

هادی ایزدی رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت گناباد گفت: با وجود ظرفیتهای مهم گناباد در تولید زعفران، خام فروشی و نبود صنایع بسته بندی از مشکلات مهم این حوزه به شمار می رود.

او افزود: هم اکنون تنها چهار واحد بسته بندی زعفران در گناباد فعال است و راه اندازی واحد فرآوری محصولات مرتبط با زعفران از نیازهای مهم این شهرستان است.

رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت گناباد ادامه داد: توسعه کمی و کیفی و جذب سرمایه‌گذار برای ایجاد واحدهای فرآوری و بسته‌بندی از ضرورت های بخش کشاورزی این شهرستان به خصوص در زمینه زعفران است.

ایزدی بیان کرد:‌ از سویی خرده مالک بودن اراضی زعفران گناباد در شرایط کمبود منابع آبی، افزایش زیاد هزینه های این بخش را به دنبال داشته است.

او تصریح کرد: کشت بی رویه، سرمایه گذاری های بدون برنامه ریزی و توجه ناکافی به بازار مصرف و صادرات این محصول در نقاط مختلف کشور، در آینده مشکلات دیگری را برای کشاورزان به وجود خواهد آورد.

اسماعیل قربانی مدیر جهاد کشاورزی گناباد گفت: سرمایه گذاری در هر منطقه ای باید بر اساس نیاز و اولویت های منطقه صورت گیرد و متاسفانه بیشتر سرمایه گذاران به دلیل جذابیت شهرهای بزرگ و کلانشهرهایی مانند مشهد به سمت آنها گرایش دارند.

او افزود: به دلیل نبود واحدهای بازاریابی، پایانه صادراتی و فرآوری بعد از تولید محصولات کشاورزی بیشتر تولیدات زعفران شهرستان به صورت فله ای به دیگر نقاط کشور و استان حمل و به نام آنها به خارج از کشور صادر می شود.

ثبت نظام زراعت زعفران گناباد در فهرست آثار جهانی

گناباد از مناطق غنی و باقدمت در تولید زعفران کشور و خراسان رضوی است به طوری که پیشینه کشت زعفران در این شهرستان به ۷۰۰ سال قبل باز می گردد و هم اکنون نیمی از مجموع سطح زیر کشت اراضی کشاورزی این شهرستان به کشت زعفران اختصاص دارد.

ثبت نظام زراعت زعفران مبتنی بر آبدهی قنات روستای "سنِو" گناباد به عنوان سومین میراث جهانی کشاورزی ایران در سازمان خواروبار ملل متحد (فائو) در سال ۱۳۹۷ بیانگر ظرفیت غنی این شهرستان در تولید این محصول کشاورزی و اقدام بسیار ارزشمندی برای معرفی قابلیتهای کشاورزی کشور در سطح جهان به شمار می رود.

مهدی ذوالفقاری مدیرعامل شرکت تعاونی زعفران کاران و گیاهان دارویی گناباد، مهمترین دستاورد ثبت نظام زعفران مبتنی بر آبیاری قنات روستای سنو این شهرستان در فهرست میراث جهانی کشاورزی فائو را موجب تثبیت جایگاه گناباد، به عنوان یکی از مراکز مهم تولید زعفران سالم و باکیفیت و نیز ویژندسازی و معرفی بهتر زعفران این منطقه به جهان برشمرد.

او افزود: ایجاد تعاونی هایی با موضوع زعفران با هدف ارائه خدمات به کشاورزان، خرید زعفران کشاورزان با قیمتی بالاتر از بازار به منظور صدور به بازارهای اروپایی، برگزاری دوره های آموزشی، توسعه گردشگری کشاورزی با محوریت زعفران از دیگر دستاوردهای ثبت نظام زراعت زعفران برای گناباد محسوب می شود.

مدیرعامل شرکت تعاونی زعفران کاران و گیاهان دارویی گناباد ادامه داد: ثبت جهانی زراعت زعفران مبتنی بر قنات در گناباد ثمره نگهداشت خدمات و فعالیت‌های کشاورزی نیاکان ما و نشان دهنده قابلیت‌های مناطق روستایی این شهرستان است که متاسفانه تاکنون از این ظرفیت به نحو مطلوب برای توسعه و رونق گردشگری گناباد استفاده نشده است.

ذوالفقاری بیان کرد: ثبت نظام زراعت زعفران مبتنی بر پایه قنات روستای سنو گناباد در سازمان خوار و بار کشاورزی ملل متحد(فائو) در بخش های نقش زعفران در امنیت غذایی و معیشت خانوارهای روستایی، تنوع زیستی کشاورزی، دانش محلی و بومی و سنتی، فرهنگ و نظام‌های ارزشی و سازمان‌های اجتماعی و چشم‌اندازهای طبیعی و گردشگری کشاورزی در منطقه قابل توجه است.

او تصریح کرد کرد: حدود ۷۰۰ هکتار از مجموع سه هزار و ۲۵۷ هکتار مزارع زعفران این شهرستان مربوط به روستاهای "سنو، موسیرز، خانیک و سرآسیاب" است که از چشمه آب روستای سنو سیراب می‌شود که ۵۰۰ هکتار آن مربوط به روستای سنو است.

منبع: ایرنا