بر اساس آمار سالانه ۷ تا ۸ میلیون نفر در دنیا جان خود را به علت آلودگی هوا یا عوامل منتسب به آن از دست می‌دهند که سهم ایران از این میزان ۲۰ تا ۳۰ هزار نفر است، اما موضوع زمانی وحشتناک‌تر می‌شود که بدانیم «بر اساس گزارش وزارت بهداشت، غلظت ذرات معلق هوای مشهد نه تنها از میزان استاندارد جهانی فاصله زیادی دارد بلکه از ۲۷ شهر دیگر کشور پیشی گرفته و هزار و ۸۹۱ فقره مرگ و میر در این کلانشهر منتسب به ذرات معلق هوای این شهر است» این‌ها را رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد اعلام کرده و در ادامه گفته است: مشهد به طور متوسط در ۳۲۲ روز از سال پدیده وارونگی دما را تجربه می‌کند این در حالی است که کلانشهرهای تهران و تبریز با موقعیت عرضی تقریباً مشابه این پدیده را به ترتیب در ۲۳۳ و ۱۹۱ روز از سال تجربه می‌کنند. 

بر اساس مطالعات سیاهه انتشار ۷۰ درصد از آلودگی هوای مشهد سهم منابع متحرک و خودروها بود که در این میان ۱/۵درصد مربوط به ناوگان اتوبوسرانی است؛ اگر چه این سهم به ظاهر ناچیز می‌آید اما وقتی به آمار هزار و ۸۹۱ شهروند مشهدی که در سال قربانی آلودگی هوا می‌شوند، دقت کنیم۱/۵ درصد هم زیاد است. 

بین همه این آمارها و عددها و هجوم ریزگردهایی که هر چند وقت یک بار مشهد را تیتر رسانه‌ها می‌کند و در صدر شهرهای آلوده جهان قرار می‌دهد، اتوبوس‌های گازسوز ناوگان اتوبوسرانی کجا رفتند؟ همان اتوبوس‌هایی که روی سقفشان منبع سی‌ان‌جی داشتند و مدتی است در شهر ناپدید شده‌اند!

از رده خارج شدن اتوبوس‌های گازی مشهد از دو سال پیش  

مسئول روابط عمومی سازمان اتوبوسرانی شهرداری مشهد در این باره می‌گوید: ۲۵۰ دستگاه اتوبوس گازسوز سال ۸۳ و ۱۰۷ دستگاه سال‌های ۸۵ و ۸۶ و ۳۰۰ دستگاه سال ۸۸ خریداری شد به این ترتیب از ابتدای سال ۸۳ تا ۸۸ در مجموع ۶۵۷ دستگاه اتوبوس گازسوز در چرخه خدمات حمل و نقل عمومی مشهد قرار گرفت که با توجه به اتمام عمر مفید ناوگان گازسوز از چرخه خدمات‌رسانی خارج شده است؛ چراکه میانگین سنی آن‌ها ۱۴ تا ۱۹ سال بود.

عباس اتحادی ادامه می‌دهد: بنا بر ابلاغ میانگین عمر مفید وسایل حمل و نقل گازسوز ۱۰ سال و ناوگان دیزل هشت سال است و این اتوبوس‌ها از دو سال پیش از ناوگان خارج شده‌اند زیرا به دلیل فرسودگی، استانداردهای لازم را به خصوص در بحث مخزن گاز کسب نمی‌کردند و ایمنی مناسبی برای تردد در سطح شهر نداشتند.

وی با بیان اینکه اتوبوس‌های دیزلی قابل تبدیل به گازسوز نیستند و این کار استاندارد نیست، عنوان می‌کند: ما این آمادگی را به شرکت‌ها و کارخانه‌های تولید اتوبوس اعلام کرده‌ایم که در راستای قانون هوای پاک اولویت خرید ناوگان برای شهر مشهد ناوگان برقی و گازی است. این بستگی دارد این کارخانه‌ها چه اتوبوسی را بتوانند تولید کنند و در اختیار ما قرار دهند. 

عمر ناوگان اتوبوسرانی مشهد ۹/۸ سال است

مسئول روابط عمومی سازمان اتوبوسرانی شهرداری مشهد با اذعان به اینکه در حال حاضر میانگین عمر ناوگان اتوبوسرانی ۹/۸ سال و عملاً ناوگان ما در مرز فرسودگی است، می‌گوید: برابر سیاهه انتشار آلایندگی هوای مشهد که سالیان گذشته توسط معاونت خدمات شهری شهرداری مشهد و با همکاری دانشگاه صنعتی شریف تهیه شده سهم سازمان اتوبوسرانی از آلاینده‌های هوای کلانشهر مشهد ۱/۳ درصد است که البته خودمان را ملزم به رساندن به صفر می‌دانیم. 

وی البته در ادامه بیان اقدام‌های سازمان اتوبوسرانی برای کاهش آلودگی هوا به مواردی همچون نگهداری و تعمیرات، بهبود عملکرد ناوگان، اصلاح خطوط و تأمین ناوگان جدید اشاره می‌کند.

اتحادی یادآور می‌شود: از ابتدای سال ۱۴۰۰ تاکنون ۱۶۷ دستگاه اتوبوس، مینی‌بوس و میدل‌باس در خطوط حمل و نقل عمومی نوسازی شده و مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.

مسئول روابط عمومی سازمان اتوبوسرانی شهرداری مشهد در خصوص بازسازی ناوگان فرسوده هم می‌گوید: همکاران ما دودزایی و فرسودگی ناوگان را به صورت روزانه رصد می‌کنند، در کنار این یکسری سرویس‌های پیشگیرانه و دوره‌ای نیز انجام می‌دهیم به این معنا که همکاران ما وقتی اتوبوسی به هر دلیلی وارد مرکز نگهداری و تعمیرگاه سازمان می‌شود یکسری اقدام‌های پیشگیرانه و دوره‌ای انجام می‌دهند تا از سلامت اتوبوس مطمئن شوند و اگر دچار نقصی شده است با انجام اقدام‌هایی از خرابی بیشتر آن جلوگیری می‌کنند. ما نظارت مستمر بر ناوگان دودزا را داریم و به رانندگان اعلام کرده‌ایم به محض اینکه ناوگان دچار دودزایی شد، پس از اینکه مسافران را در پایانه‌ها پیاده کردند وارد خط نشوند و به تعمیرگاه مراجعه کنند، در آنجا هم تا نقص دودزایی برطرف نشود اجازه خروج ندارد. 

اتحادی عنوان می‌کند: اطلاع‌رسانی و نظارت مستقیم بر بحث خاموش کردن اتوبوس در پایانه را داریم، همچنین معاینه فنی برای ناوگان را چه در بخش خصوصی و چه بخش سازمانی به صورت مرتب پایش می‌کنیم.

طبق گفته وی، اگر عمر اتوبوس بالای ۱۰ سال باشد در بازه زمانی سه ماه و اگر زیر ۱۰ سال باشد هر ۶ ماه یک بار به مراکز معاینه فنی اعزام می‌شود.

اما آیا می‌توان در همه برنامه‌ریزی‌ها به سیاهه انتشار آلاینده‌های جوی مشهد در سال ۹۶ استناد کرد و اصلاً مگر منابع آلاینده در این سال‌ها بدون تغییر باقی مانده است؟ روند آلودگی هوای شهر مشهد به چه صورت بوده است؟ آیا در این سال‌ها افزایش یافته یا میزان آن کم شده یا تغییری نکرده است؟ آلاینده بحرانی ما در کلانشهر مشهد چیست؟ ما باید درباره کدام آلاینده نگران و دغدغه‌مند باشیم؟ طبیعتاً پرسش بعدی این می‌شود که منابع انتشار آلاینده‌های بحرانی ما چه هستند؟ وقتی توانستیم به همه این پرسش‌ها پاسخ دهیم، خواهیم توانست برای آن راهکار داشته باشیم. 

رئیس اداره محیط زیست سلامت و ایمنی شهرداری مشهد در این باره می‌گوید: به جهت اینکه واقعاً آگاه شویم در این چند سال چه اتفاقی در بحث آلودگی هوای مشهد افتاده و سهم هر کدام از منابع انتشار آلودگی چه تفاوتی کرده است هفته گذشته قرارداد تهیه سیاهه دوم انتشار آلودگی هوای مشهد را با دانشگاه فردوسی مشهد نوشتیم.

محمد پذیرا با بیان اینکه مبنای آمار در این مطالعه سال ۱۴۰۲ است، عنوان می‌کند: قرارداد را ۱۸ماهه بسته‌ایم و سناریوهای مختلفی برای این مطالعات در نظر گرفته‌ایم که به عنوان مثال در صورت انجام چه اقدام یا اقداماتی تعداد روزهای هوای پاک ما افزایش پیدا می‌کند یا چه عوامل قابل کنترلی می‌تواند شرایط آلودگی را حادتر کند؟ 

وی ادامه می‌دهد: در مطالعات قبلی که سال ۹۶ انجام دادیم چیزی به نام گردوغبار وجود نداشت اما اکنون شاهدیم عددهای شاخص خاص و حادی که اتفاق افتاده به خاطر ریزگردهاست، مطالعات جدید با سناریوهای مختلفی که برای آن در نظر گرفته‌ایم به ما کمک می‌کند سهم عوامل مختلف را به صورت علمی در کاهش یا افزایش آلودگی بدانیم، به عنوان مثال اگر همه اتوبوس‌های مشهد برقی شوند چه تأثیری در کاهش آلودگی خواهد داشت؟ پاسخ به این پرسش به مدیران شهری کمک می‌کند تصمیم‌های علمی‌تر و کاراتری برای شهر اتخاذ کنند. 

به نظر می‌رسد همزمان با تهیه دومین سیاهه انتشار آلودگی هوا، سازمان بازرسی باید بر اقدام‌های ۲۳ دستگاه مختلفی که در قانون هوای پاک وظایفی بر عهده داشتند، نظارت و با کم‌کاری‌هایی که احیاناً اتفاق افتاده است برخورد کند، همچنین مسئولان شهری و استاندار خراسان رضوی هم باید به این پرسش پاسخ دهند که حضور مداوم و پشت سر هم وزیر کشور در مشهد چه نتایج مثبتی برای حمل و نقل عمومی پاک این کلانشهر داشته و قول‌هایی که سال‌هاست برای تأمین اتوبوس‌ها و تاکسی‌های برقی داده شده، چرا محقق نمی‌شود آن هم در حالی که اتوبوس‌های گازی این کلانشهر نیز از دو سال پیش بدون سر و صدا فرسوده و از ناوگان خارج شد! مشهدالرضا(ع) با سالانه ۲۰ تا ۳۰ میلیون زائر داخلی و خارجی، مستحق این کم‌مهری‌ها نیست.

منبع؛ قدس