اعتکاف در لغت به معنی خود را در جایی بازداشتن و ملزم شدن بر ماندن در جایی است و در اصطلاح فقهی عبارت از توقف مدتی در یکی از مساجد جامع و افضل آن مسجدالحرام و مسجدالنبی و مسجد کوفه و مسجد بصره است. صحت اعتکاف مشروط به روزه است و حداقل آن سه روز است.

ایام البیض به روز‌های سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه قمری گفته می‌شود و ایام البیض رجب، شعبان و رمضان، از اهمیتی ویژه برخوردار است و مهم‌ترین عمل در این سه روز، اعتکاف و روزه‌داری است.

چه مواردی رکن اعتکاف است؟

ارکان عبادت یعنی اجزایی که اگر عمداً یا سهواً ترک شوند، آن عبادت باطل می‌شود. اعتکاف نیز ارکانی دارد که شامل «نیت»؛ «توقف در مسجد جامع شهر یا مساجد چهارگانه معروف»؛ «کمتر از سه روز نبودن اعتکاف»؛ «روزه دار بودن معتکف در ایام اعتکاف» می‌شود.

چه کار‌هایی در اعتکاف حرام است؟

اول-پرداختن به امور جنسی به معنای وسیع آنکه شامل هر نوع بهره برداری شهوانی است.

دوم- بوییدن عطر و هر نوع بوی خوش و گیاهان معطر به قصد لذت بردن.

سوم- مجادله و مناقشه؛ حرمت جدال مربوط به اموری است که معتکف بخواهد فضل و برتری خود را به دیگران نشان دهد.

چهارم- محرمات روزه؛ در حال روزه یعنی از طلوع تا غروب خورشید که معتکف روزه می‌گیرد، باید از محرمات روزه نیز اجتناب کند. بعضی از فقها محرمات احرام را بر معتکف مستحب دانسته‌اند.

پنجم- خرید و فروش

اعمال اعتکاف چیست؟

شب سیزدهم رجب

مستحب است در هر یک از ماه رجب و شعبان و رمضان، در شب سیزدهم دو رکعت نماز اقامه شود که در هر رکعت حمد یک مرتبه و یس و تَبارَک المُلْک و توحید خوانده شود و در شب چهاردهم چهار رکعت یعنی دو نماز دو رکعتی به همان کیفیت و در شب پانزدهم شش رکعت به سه سلام به همان کیفیت. از حضرت صادق علیه السلام روایت است که هر کس این اعمال را انجام دهد همه فضائل این سه ماه را دریابد و همه گناهانش غیر از شرک آمرزیده شود.

روز سیزدهم رجب

اول روز از ایام البیض است و ثواب بسیاری برای روزه این روز و دو روز بعد وارد شده و اگر کسی قصد انجام اعمال اُمّ داوُد را دارد باید این روز را روزه بگیرد و در این روز بنا بر قول مشهور بعد از سی سال از عام الفیل ولادت با سعادت حضرت امام علی (ع) در کعبه واقع شده است.

شب و روز چهاردهم رجب

پیامبر اعظم (ص) فرمودند: «هر کس در شب چهاردهم از ماه رجب سی رکعت نماز بگزارد به این ترتیب که سوره حمد را یکبار و اخلاص را یکبار و آیه آخر سوره کهف را بخواند به خدایی که جانم در دست اوست اگر گناهانش بیشتر از ستاره‌های آسمان باشد از نمازش فارغ نمی‌شود مگر که پاک وپاکیزه است ومثل اینکه همه کتاب‌های آسمانی را خوانده باشد.»

در فضیلت چهارده روز «روزه» ماه رجب پیامبر (ص) فرمودند: «هر کس از ماه رجب چهارده روز را روزه بگیرد خداوند عز وجل از پاداش آن می‌دهد که چشمی ندیده و گوشی نشنیده باشد و بر دل آدمی خطور نکرده است از کاخ‌های بهشتی که با مروارید ویاقوت ساخته شد.»

شب پانزدهم رجب

اول-خواندن شش رکعت نماز به سه سلام به همان کیفیت شب سیزدهم.

دوم-غسل کردن

سوم- احیا

چهارم- زیارت امام حسین (ع)

پنجم- خواندن سی رکعت نماز که در هر رکعت یک بار حمد و ده مرتبه سوره توحید

ششم- دوازده رکعت نماز که هر دو رکعت به یک سلام ختم می‌شود که در هر رکعت هر یک از سوره‌های حمد، توحید، فلق، ناس، آیة الکرسی و قَدْر چهار مرتبه قرائت شود؛ و بعد از سلام چهار مرتبه گفته شود: «اَللهُ اَللهُ رَبّی لا اُشْرِک بِهِ شَیْئا وَلا اَتَّخِذُ مِنْ دُونِه وَلِیّا»؛ و پس از اتمام نماز، اقامه کننده آن، هر حاجتی که دارد را از خداوند متعال درخواست کند. این نماز را سیّد بن طاووس از امام صادق علیه السلام روایت کرده است.

ولکن شیخ در مصباح ذکر کرده که داود بن سرحان از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده که ایشان فرمود در شب نیمه رجب دوازده رکعت نماز اقامه کنید که در هر رکعت حمد و سوره یکبار تلاوت شود و پس از اتمام نماز، سوره‌های حمد و معوذتین و سوره اخلاص و آیة الکرسی را چهار مرتبه تلاوت می‌کنید و سپس ذکر «سُبْحانَ اللهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ وَلا اِلهَ اِلا اللهُ وَاللهُ اَکبَرُ» چهار مرتبه گفته شود. پس از آن ذکر «اَللهُ اَللهُ رَبّی لا اُشْرِک بِهِ شَیْئا وَ ما شاَّءَ اللهُ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللهِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ» گفته شود. انجام این عمل برای شب بیست و هفتم رجب نیز توصیه شده است.

روز پانزدهم رجب

اول- غسل کردن

دوم- خواندن نماز سلمان

سوم- زیارت امام حسین (ع)

چهارم- خواندن چهار رکعت نماز به دو سلام و بعد از سلام گفته شود: «اَللّهُمَّ یا مُذِلَّ کلِّ جَبّارٍ؛ وَ یا مُعِزَّ الْمُؤْمِنینَ اَنْتَ کهْفی حینَ تُعْیینِی الْمَذاهِبُ؛ وَ اَنْتَ بارِئُ خَلْقی رَحْمَةً بی‌وَ قَدْ کنْتَ عَنْ خَلْقی غَنِیاً وَ لَوْ لارَحْمَتُک لَکنْتُ مِنَ الْهالِکینَ وَ اَنْتَ مُؤَیدی بِالنَّصْرِ عَلی اَعْداَّئی وَ لَوْ لانَصْرُک اِیای لَکنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحینَ یا مُرْسِلَ الرَّحْمَةِ مِنْ مَعادِنِها وَ مُنْشِئَ الْبَرَکةِ مِنْ مَواضِعِها یا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالشُّمُوخِ وَالرِّفْعَةِ فَاَوْلِیاَّؤُهُ بِعِزِّهِ یتَعَزَّزُونَ وَ یا مَنْ وَضَعَتْ لَهُ الْمُلُوک نیرَ الْمَذَلَّةِ عَلی اَعْناقِهِمْ فَهُمْ مِنْ سَطَواتِهِ خاَّئِفُونَ اَسئَلُک بِکینُونِیتِک الَّتِی اشْتَقَقْتَها مِنْ کبْرِیاَّئِک وَ اَسئَلُک بِکبْرِیاَّئِک الَّتِی اشْتَقَقْتَها مِنْ عِزَّتِک وَ اَسئَلُک بِعِزَّتِک الَّتِی اسْتَوَیتَ بِها عَلی عَرْشِک فَخَلَقْتَ بِها جَمیعَ خَلْقِک فَهُمْ لَک مُذْعِنُونَ اَنْ تُصَلِّی عَلی مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَیتِهِ.»

پنجم- انجام اعمال ام داوود

عمل ام داود که عمده اعمال این روز است و برای برآمدن حاجات و برطرف شدن غصه‌ها و دفع ظلم ظالمان مؤثر است و کیفیت آن بنا بر آنچه در مصباح شیخ است آنست که وقتی که فردی بخواهد این عمل را بجا آورد، روز سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم را روزه بگیرد؛ و در روز پانزدهم نزدیک ظهر غسل کند و وقت زوال ظهر، نماز ظهر و عصر را بجا آورد در حالتی که رکوع و سجودشان را نیکو انجام دهد و در مکانی خلوت قرار بگیرد که چیزی او را مشغول نسازد و کسی با او سخن نگوید. وقتی نماز به اتمام رسید رو به قبله بنشیند و صد مرتبه سوره حمد، صد مرتبه سوره اخلاص و ۱۰ مرتبه آیت الکرسی را قرائت کند. سپس سوره‌های انعام، بنی‌اسرائیل، کهف، لقمان، یس، صافّات، سجده، شوری، دخان، فتح، واقعه، ملک، قلم وَ انشقاق و تا آخر قرآن را قرائت کند و پس از اتمام در حالی که رو به قبله است دعای مربوطه را نجوا کند.

منبع: مهر