ورود تجملات به مجالس ختم معضلی است که اخیراً نسبت به گذشته بیشتر دامن‌گیر مردم و مسئولان شده و حتی به آبروی آنها گره خورده است.

برگزاری مراسم ختم برای عزیز ازدست‌رفته سنت دیرینه‌ای است که به دوران صدر اسلام بازمی‌گردد؛ اما چند سالی است که در فرهنگ برگزاری مراسم ترحیم رخنه‌ای عظیم ایجاد شده که برگزاری این‌گونه مراسمات را از حالت ساده به سمت تجمل‌گرایی پیش برده و سبب ترویج فرهنگ غلط در جامعه شده است.

برای بسیاری از ثروتمندان و قدرتمندان، مراسم ترحیم آخرین فرصت برای به‌رخ‌کشیدن ثروت هنگفتشان است؛ تا جایی که برخی ثروتمندان، عزیزانشان را لایق بهترین‌ها در زندگی پس از مرگ می‌دانند و ازاین‌رو، ترجیح می‌دهند تا عزیزشان در تابوت‌های لاکچری آرام بگیرد و از مهمانان با دسته‌گل‌های میلیاردی استقبال شده و در سالن‌های مجلل پذیرایی شود. این در حالی است که هدف از برگزاری مراسم ترحیم شادی روح مردگان و تسلی خاطر بازماندگان است؛ اما آیا با برگزاری چنین مراسماتی روح مردگان شاد می‌شود؟ چه عواملی باعث پیدایش تجمل‌گرایی در مجالس ترحیم و ختم شده است؟ چطور می‌توانیم فرهنگ برگزاری مجالس ختم را تغییر دهیم.

گرایش به تجمل‌گرایی در مراسم ترحیم دلایل مختلفی دارد

به اعتقاد دکتر کوروش محمدی، جامعه‌شناس و رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران تجمل‌گرایی از دیدگاه روانشناسی و در همه منابع روان‌شناختی ریشه در چند عامل دارد: «یکی از عوامل تجمل‌گرایی، احساس حقارت است. افرادی که دچار حس حقارت هستند و در طول زندگی‌شان با برازندگی و با منزلت بالایی تحت تربیت نبوده‌اند، دیده نشده‌اند و به هر دلیل دچار شکست‌هایی شده‌اند، این‌ها در یک بازه زمانی آن حس حقارت را دریافت می‌کنند و درصدد رفع آن هستند. همین تلاش و توجهی که به این حس حقارت دارند تبدیل به عقده حقارت می‌شود؛ لذا افراد برای جبران عقده حقارت متوسل به تجمل‌گرایی می‌شوند و با تجمل‌گرایی تلاش در نشان‌دادن خودشان در یک سطح عالی دارند.»

این جامعه‌شناس یکی دیگر از عوامل تجمل‌گرایی را خودشیفتگی عنوان می‌کند و می‌گوید: «کسانی که خودشیفته هستند به‌نوعی در تلاش‌اند تا همواره خودشان را بهتر از آن چیزی که هستند نشان دهند و با رؤیاپردازی‌هایی که برای خودشان دارند یک شرایط برتر را همیشه برای خودشان متصور هستند و تلاش می‌کنند که این شرایط را به‌نوعی به نمایش بگذارند. افراد خودشیفته معمولاً با تجمل‌گرایی سعی می‌کنند که بر نیاز روحی و روانی خودشان، به بهتر دیده‌شدن غلبه کنند.»

 محمدی درگیری افراد با تله‌های زندگی را عامل دیگر گرایش به تجمل‌گرایی می‌داند. او تصریح می‌کند: «هیچ‌کسی در ذات خود خودشیفته و تجمل‌گرا نیست؛ بلکه به‌صورت اکتسابی این اختلالات در طول زندگی و در سبک‌های زندگی و سبک‌های فرزندپروری که این مدل اختلالات را ترویج می‌دهد و تقویت می‌کند، توسط افراد آموخته می‌شود.»

او ادامه می‌دهد: «برخی افراد در راستای اتفاقات، مدل تربیتی و سبک زندگی‌شان دچار شخصیت نمایشی می‌شوند؛ این‌ها در حال نمایش چیز‌هایی هستند که احساس می‌کنند آن‌ها را ندارند و به‌نوعی تلاش می‌کنند آن‌ها را به دیگران نشان دهند.»

محمدی این عوامل را دلیل بر تجمل‌گرایی افراد در مراسم ترحیم عنوان می‌کند و توضیح می‌دهد: «تجمل‌گرایی در مراسم ختم، خارج از مراسم عروسی و مراسمات دیگر مثل تولد نیست. چنین افرادی نوع مراسم برایشان اهمیتی ندارد، بلکه در هر مراسمی تجمل‌گرایی را خواهند داشت.»

ارزش‌ها در حوزه فرهنگ جابه‌جایی شده است

محمدی می‌گوید بخشی از تجمل‌گرایی در مراسم ترحیم، فرهنگی است: «ما یک جامعه مصرف‌کننده ایجاد کرده‌‍ایم که بخش زیادی از افراد و آحاد جامعه به مصرف‌کننده صرف و خرده‌فرهنگ‌های وارداتی تبدیل شده‌اند. تجمل‌گرایی برخی افراد در مراسم ترحیم نشان می‌دهد که ما در حوزه فرهنگ عمومی خیلی نتوانستیم آموزه‌های فرهنگی و سدبندی فرهنگی ایجاد کنیم.»

او تأکید می‌کند: «ما در حوزه فرهنگ دچار جابه‌جایی ارزش‌ها و به‌شدت مصرف‌گرا شده‌ایم که این‌ها در اصل در فرهنگ اصیل و غالب ما وجود ندارند. فرهنگ غالب جامعه ما یک فرهنگ مبتنی بر یک جامعه مسلمان و آداب و اصول یک روابط سنتی و مملو از معنویت بوده، اما امروز این‌همه پارامتر جای خودش را به ارزش‌های دیگری داده است؛ به‌گونه‌ای که تجمع هزینه‌های گزاف و نمایش برای افراد امتیاز محسوب می‌شود ولا اینکه حتی سودی هم برای آن‌ها نداشته باشد. شما نه فقط در مراسم ختم بلکه در خرید قبر هم می‌بینید که خرید‌های میلیاردی در حال شکل‌گیری است و این در فرهنگ ارتباطات معمول و سبک‌های زندگی ما مثل سبک فرزندپروری نفوذ کرده است.»

مجالس ترحیم باید موجب تسلی خاطر بازماندگان شود

به گفته محمدی، مراسم ختم یک سنت پسندیده در بین همه انسان‌ها است و مختص جامعه مسلمانان نیست. او با اشاره به اینکه اگر مجلس ترحیم تشریفاتی شود و تجملات در آن جلوه کند انسان از معنویت فاصله می‌گیرد، می‌افزاید: «در عمده جوامع، مراسم ترحیم برای دورهمی و تسلای بازماندگانی که عزیزی را از دست داده‌اند پیش‌بینی شده است. این دورهمی عمدتاً بر مبنای یک رفتار و توجه معنوی بوده که افراد در کنار هم احساس با هم بودن را تجربه می‌کنند و با این تسلی‌بخشی سعی می‌کنند که بار مصیبت را کم کنند؛ اما با برگزاری مراسم به صورت تجملاتی دیگر خبری از آن معنویت نیست.»

رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران تجمل‌گرایی در مراسم ترحیم را عاملی برای استرس و تنش در خانواده معزی می‌داند و می‌گوید: «برگزاری مراسم ترحیم با تشریفات نه‌تن‌ها تسلای خاطری برای خانواده معزی ایجاد نمی‌کند؛ بلکه در این شرایط افراد خیلی زود دچار اضطراب، تشویش و استرس‌های غیرقابل‌مدیریت در ادامه زندگی‌شان می‌شوند؛ چون ترس از شکست، ترس از قضاوت‌های منفی و ترس از باختن در حوزه تجملات آزارشان می‌دهد.»

محمدی دررابطه‌با حذف اطعام در مراسم ترحیم و صرف هزینه آن در امور خیریه می‌گوید: «اگر کسی قصد تسلی بخشیدن به خانواده معزی را داشته باشد حتماً حضور پیدا خواهد کرد و خیلی هم تجملات برای او مهم نیست؛ اما اگر خانواده معزی با تجملات افراد را مشتاق حضور در مراسم کنند این نه سودی به حال میت خواهد داشت و نه باعث تسلی در خانواده متوفی می‌شود.»

او ادامه می‌دهد: «اگر این هزینه مراسم‌های لاکچری صرف شکل‌گیری یک زندگی شود و مثلاً بتواند یک زوج جوان یا یک دختری که به‌خاطرنداشتن جهیزیه از ازدواج بازمانده را روانه زندگی کند این باعث خیرات برای میت و ایجاد آرامش در خانواده متوفی خواهد شد. درعین‌حال، این کار خیر از حجم آسیب‌های جامعه می‌کاهد و اثرات خیلی مثبتی خواهد داشت.»

این جامعه‌شناس تأکید می‌کند: «صرف هزینه‌های لاکچری مراسم ترحیم در امور خیر و مسائل معنوی به‌نوعی به مسئولیت اجتماعی جامعه کمک شایانی می‌کند و این همبستگی و سرمایه اجتماعی جامعه را افزایش می‌دهد. در واقع، توجه به مسائل خیر و معنویت می‌تواند باعث شود تا بسیاری از آسیب‌های موجود در جامعه با همین تغییر رویکرد تحت‌تأثیر قرار بگیرد و خیلی از جوان‌ها از مسیر نابهنجار برگردند و به زندگی عادی و اجتماعی‌شان ادامه دهند. از سوی دیگر، تک‌تک نفس‌هایی که یک انسانی بابت خیرات و کمک به خانواده بی‌بضاعتی انجام می‌دهد، ثواب دنیا و آخرت را به همراه دارد.»

سیطره عنصر خطرناک تجمل‌گرایی در بین برخی مسئولین

چندی پیش انتشار تصاویر مراسم ترحیم مدیرعامل بانک ملت با دسته‌های بزرگ گل در شبکه‌های اجتماعی وایرال شد و انتقادات زیادی را در پی داشت؛ اما این اولین‌بار نیست که شاهد تجمل‌گرایی در مراسم مدیران رده بالا و مسئولان هستیم. امروز اشرافی‌گری از مراسم ختم گرفته تا عروسی، مسئولان را در سیطره عنصر خطرناک تجمل‌گرایی قرار داده است. این در حالی است که به اعتقاد محمدی، مردم دراین‌خصوص به رفتار و عملکرد مسئولان نظر می‌کنند و ترویج این عنصر فرهنگی می‌تواند به رواج آن در جامعه تبدیل شود.

او می‌گوید: «مسئولین در یک جایگاهی هستند که مسئولیت دارند و مسئولیت فرهنگی برای مسئولین ما یک امر ضروری و واجب است. مسئولین فقط مسئول یک اداره و سازمان نیستند، بلکه آن‌ها نسبت به فرهنگ جامعه هم مسئول هستند؛ بنابراین بایستی مراقب رفتارهایشان باشند و این مدل‌های لاکچری و تجمل‌گرایانه در بین برخی از مسئولین یک خطر جدی برای جامعه است و موجب دل‌نگرانی مردم می‌شود.»

این جامعه‌شناس به صاحبان عزایی که درگیر مسائل تشریفاتی در مراسم ترحیم هستند، توصیه می‌کند: «به‌جای تجمل‌گرایی در اندیشه افزودن بار معنوی مراسم باشید. شرکت افراد در مراسم ترحیم به‌خاطر تجملات هیچ ارزشی برای شما و آن عزیز ازدست‌رفته نخواهد داشت؛ بنابراین، به‌جای صرف هزینه‌های سنگین برای میت، آن هزینه‌ها را با خیرات و کمک به خانواده‌های بی‌بضاعت ذخیره آخرت او کنید.»

او در پایان تأکید می‌کند: «در مراسم ترحیم، مسائل معنوی را تقویت کنید و از هرگونه هزینه‌های اضافی و تجملاتی برای نشان‌دادن برتری خودتان و میتتان به جد پرهیز کنید؛ چون هیچ خیری در دنیا و آخرت برای شما و آن عزیز ازدست‌رفته نخواهد داشت.»

منبع: ایرنا

اخبار پیشنهادی
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.
نظرات کاربران
انتشار یافته: ۲۷
در انتظار بررسی: ۰
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۳۲ ۰۴ اسفند ۱۴۰۲
سلام. واقعا درست نیست چون مرگ برای همه هست فقیر و غنی ولی غیر قابل پیش. بینی پس رواج این رسوم کار پسندیده ای نیست فقط در حد یک چای وخرما درمسجد وقراعت قرآن وفاتحه خداهمه رفتگان شما را ببخشد
با تالار و رستوران نفعی به میت نمی‌رسه
اگر موقع صرف غذا به افراد حاضر خوب دقت کنید متوجه میشد التماس تفکر
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۶:۱۸ ۰۳ اسفند ۱۴۰۲
این خرج ها و به رخ دیگران کشیدن برا میت فرقی نمی کند و مال زندها است برای میت طلب استغفار و صدقه بهترین اعمال است ولی متاسفانه چند سالی است بعضی خانواده ها ....و اما حدود ۳سالی میشه در شهرما اثر مردم میت را عقربه خاک می کنند و مراسم ختم هم همان شب و از تالار و نهار و غذا وریخت پاش کردن ها کنار رفته واین خیلی خوبه و هر کس هر چقدر دلش خواست به همنوعان بی بضاعت کمک می کنند و خرج ایتام می‌کنند
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۳:۲۳ ۰۳ اسفند ۱۴۰۲
انسان برای مرده اش هر چی خرج کنه کمه،
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۹:۲۵ ۰۴ اسفند ۱۴۰۲
خرج برای مرده حتی یک تومان هم اضافی است چون اگر عقیده به آخرت نباشد نه یک ریال به مرده می رسد و نه اگر هم برسد دردی از او دوا خواهد کرد و فقط هزینه ای برگردن بازماندگان خواهد بود بخصوص اگر در این فرهنگ غلط چشم هم چشمی، بازمانده توان مالی نداشته باشد چه باید کرد ؟ یعنی حتی مرگ عزیزان هم قوز بالا قوز برای خانواده اش خواهد بود و اگر اعتقادی به زندگی پس از مرگ باشد باید بدانید که روح متوفی نیازی به مادیات و تجملات دنیوی ندارد پس خرجی هم اگر باشد باید معنوی باشد و یا با کمک به مستمندان یا وقف اموال تا بتوان روانش را شاد کرد ، نه اینکه مال و اموالش را خرج مصارف خود نمایی و اصراف بیهوده کنیم
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۱:۱۲ ۰۳ اسفند ۱۴۰۲
توو روح اون مرده ای که اینجوری براش خرج میکنید.
تاج گل میلیاردی!!!!!
این میلیارد و میلیاردها رو برای کسانی خرج کنید که نان شب ندارند!!!
در حاشیه شهرها و روستاها برای نیازمندان خانه بخرید...
شکم نیازمندان رو سیر کنید...
شماهایی که این هزینه ها رو میکنید، قطعأ دزد هستید و به راحتی مال را به دست آوردید...
بعضی ها ایراد می‌گیرند که حجاج چرا میرن حج!!!
این هزینه های مرده پرستی بعضی ها که خیلی بیشتر از هزینه حج است!!!
همه ثروتمندان دزد هستن اما به اشکال مختلف...
مال شان قطعأ حرام است.
روزی در محاصره نامرئی قرار خواهید گرفت و باید پاسخ و تاوان بدهید.
بزودی ...
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۳:۴۴ ۰۲ اسفند ۱۴۰۲
کلا اسم مطلبتان اشتباه نوشته شده چه ربطی به زندگی پس از زندگی داره!!!!! باید مینوشتید مراسمات ختم ثروتمندان که غافلند و لاکچری برگذار میکنند که به جای عبرت از مرده همش به
فکر تجملاتند بیچارهای غافل حتی یه ذره به روح میت نمیرسه چون برای خودنماایه کسانی که اینجورند خودشان هم خیری نمیبینند بعد از مرگشان
کلهم علیها فان
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۳:۰۶ ۰۲ اسفند ۱۴۰۲
بخاطر حرف مردم که میگن برای پدر مرحومشون هیچکار نکردن این همه ریخت و پاش انجام میشه اگر خیریه بدیم دیگران نمیفهمن فامیل باید با چشمهای خودشون ببینن تا حرف و حدیث نباشه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۴:۳۰ ۰۲ اسفند ۱۴۰۲
آنقدر به مستضعفین و قشر متوسط بی وجهی شد که ثروتمندان فربه تر شدن و برایدمردگانشان هم دها برابر زنده های قشر مستضعف و متوسط هزینه می‌کنند در صورتیکه این اقشار منتظر یارانه برای چند روز زندگی هستند و مانند نیازمندان منتظر روز پرداخت و یا اینکه فرجی برسد .اختلاف طبقاتی تا چه حد باید باشد که راحت بشوید .
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۱:۱۴ ۰۳ اسفند ۱۴۰۲
مال ثروتمندان از زناکار حرام تر است.
هیچ ثروتی بدست نمی‌آید،،، مگر با خوردن حق دیگران...
روز جزا نزدیک است.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۴:۱۶ ۰۲ اسفند ۱۴۰۲
اللهم انی اسئلک الامان یوم لا ینفع مال و لابنون الا من اتیک الله بقلب سلیم:خداوندا به تو پناه میبرم از روزی که نه مال به کاراید نه فرزندمگر کسی که نفس ودین سلیم داشته باشد(فرازی از دعای زیبای امیرالمومنین درمسجد کوفه)
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۶:۵۷ ۰۴ اسفند ۱۴۰۲
واقعا
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۴:۰۱ ۰۲ اسفند ۱۴۰۲
کلاس گذاشتن و چشم همچشمی پدر مردمو در آورده
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۳:۰۰ ۰۲ اسفند ۱۴۰۲
کی میدونه شاید اون دنیا هم پارتی بازی و ثروت و ... به کارشون بیاد !!!!!
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۴:۰۰ ۰۲ اسفند ۱۴۰۲
انجورها که که میگی نست
میگی نه برو اون دنیا
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۹:۳۶ ۰۴ اسفند ۱۴۰۲
فرزندم ، خدا و پیامبران و ائمه و فقها و اکابر تعقل و مجتهدان و مفسران و مؤمنان واقعی و عارفان میدانند پس یا یکی از آنان باش یا از آنان پیروی کن تا اندکی از بسیار بدانی و بکارت آید در دو جهان و با شک و جهالت زندگی را به پایان نرسان که بد خسارتی است.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۲:۵۸ ۰۲ اسفند ۱۴۰۲
خرج دفن و کفن که بیشتره
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۲:۳۳ ۰۲ اسفند ۱۴۰۲
دیگه مردن هم سخت شده نمیشه مرد پونصد ششصد میلیون خرج ملت و عزاداری میشه باید این رسوم حذف گردد
Iran (Islamic Republic of)
تورم،مالیات فقرا به اغنیا
۱۳:۵۴ ۰۲ اسفند ۱۴۰۲
باهات کاملا موافقم ولی خودت حاضری حذف کنی
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۱:۱۶ ۰۳ اسفند ۱۴۰۲
ممنوع شود.
فقط در حد یک مسجد و خرما و چایی...
هزینه ها رو به نیازمندان واقعی بدید.
تا خدا چوب توو آستین تون نکنه...
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۲:۲۳ ۰۲ اسفند ۱۴۰۲
متاسفانه اینا اکثرا برای مسلمان هاست
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۹:۳۹ ۰۴ اسفند ۱۴۰۲
نه جانم یه سر برو اروپا خاکسپاری جنازه پولدار ها را ببین
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۲:۰۳ ۰۲ اسفند ۱۴۰۲
دلش میخواد خرج کنه به دیگران چه؟
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۲:۳۱ ۰۲ اسفند ۱۴۰۲
غسال هم باید کارخانه دار باشه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۲:۵۸ ۰۲ اسفند ۱۴۰۲
راست میگه خرج دفن و کفن که بیشتره
Iran (Islamic Republic of)
تورم،مالیات فقرا به اغنیا
۱۳:۵۴ ۰۲ اسفند ۱۴۰۲
دلش....خورده!در برابر فرهنگ و رسوم و آبروی دیگران مسووله
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۱:۱۷ ۰۳ اسفند ۱۴۰۲
خدا بیامرزدش
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۹:۵۲ ۰۴ اسفند ۱۴۰۲
انسان موجودی اجتماعی و تاثیر گذار و تاثیر پذیر است و همه در مقابل همدیگر مسئول هستند این که نمیشه چون طرف مال و مسکنت داره بقیه را حرس دهد و هر غلطی خواست بکند ، انسان فقط جسم و یا یک حیوان نیست ، انسان مسئولیتی در قبال همنوعان دارد که حتی ملائک هم ندارند ، انسان روحی ملکوتی و الهی دارد که همیشه طالب کمالات بی پایان است و این بی پایان را در این دنیا نمی توان با خود نمایی و آزار دیگران جست
فرض کنید کودکی در مدرسه خوراکی های بسیار و خوشمزه دارد و برای آزار کودکان مستمند و یتیم با هزار ناز و ادا بخورد و بعضی را در سطل زباله بریزد و شما هم جزو آن یتیمان باشی آن گاه چه حسی خواهی داشت و چه خواهی گفت و چه خواهی کرد؟ آیا انسان فقط یک حیوان است؟